تا زمانی که دولت و بانک مرکزی در بازار غیر رسمی ارز احاظه نداشته باشند، امکان ثبات در بازار ارز مقدور نخواهد بود و صرفا با ابزار‌هایی مثل پیش فروش سکه یا مداخله با ابزار‌های سنتی، همانند پیش فروش سکه، نمی‌توانیم التهاب را مهار کنیم و حتی ممکن است اثراتی مخرب بر دیگر بخش‌های اقتصادی ایجاد کند که نمونه آن همین منفی شدن شدید بازار بورس، طی روز‌های اخیر است.
فرارو- طرح پیش فروش سکه مرکز مبادله ایران در بازه زمانی ۲۸ تا ۳۰ بهمن ماه برگزار می‌شود. این طرح از چند روز پیش، اعلام شد و نگاهی به بازار ارز و طلا نشان می‌دهد تصمیم برای اجرای این پیش فروش درست در اوج افزایش قیمت طلا و سکه رخ داده است.
به گزارش فرارو، این طرح که شامل فروش یک میلیون سکه خواهد بود با قیمت تعیین شده ۶۰ میلیون تومانی انجام خواهد شد. این طرح در شرایطی آغاز شده که با توجه به افزایش تورم و کاهش ارزش پول ملی، برخی از افراد تصمیم گرفته‌اند از طریق پلتفرم‌های خرید طلای آنلاین، سرمایه‌های خود را حفظ کنند و این در حالیست که بانک مرکزی درخصوص این نوع سرمایه گذاری هشدار داده است.
برخی فعالان و کارشناسان حوزه اقتصاد، نسبت به طرح پیش‌فروش سکه و موفقیت آن ابراز امیدواری کرده‌اند، اما برخی دیگر، این طرح را چندان موفق ارزیابی نکرده‌اند. دکتر وحید شقاقی، اقتصاددان و استاد دانشگاه خوارزمی در گفت‌و‌گو با فرارو به بررسی این طرح، پشتوانه آن و نقاط قوت و ضعف این نوع طرح‌های بانک مرکزی پرداخته است:
وحید شقاقی به فرارو گفت: «شرایط ارزی کشور، بسیار خاص، بسیار پیچیده، در هم تنیده و سخت است. من یادداشت اجرایی ایالات متحده را باعنوان «فشار حداکثری» خواندم و به این نتیجه رسیدم که یک جنگ اقتصادی تمام عیار علیه ایران، آغاز شده است. نسبت به فشار حداکثری بار اول که سال ۱۳۹۸ شروع شد، به اعتقاد من آمریکایی‌ها از آن تجربه استفاده کردند و ابعاد پیچیده‌تر و سخت تری را در کشور علیه ایران اعمال می‌کنند. همین عامل موجب شده است که هم انتظارت تورمی تشدید شود و هم نااطمینانی‌ها به شدت افزایش پیدا کند. همچنین دیدیم که قیمت دلار نیز، روندی صعودی را طی می‌کند. بانک مرکزی به دنبال این است که به نحوی در بازار مداخله کند و روش مداخله خود را روی بحث پیش فروش سکه گذاشته است. هدف بانک مرکزی این است که تا حدودی با این پیش فروش سکه بتواند نقدینگی جمع کند. البته روس‌ها نیز وقتی با تحریم مواجه شده بودند از روش‌های مداخله‌ای مشابه استفاده کردند؛ بنابراین روش مداخله در بازار رایج است. اما مسئله نگران کننده این است که ما بدون یک «بسته سیاستی روشن برای مهار ارز»، صرفا، از ابزار‌های سنتی و منسوخ استفاده می‌کنیم. من مخالف مداخله در بازار نیستم، اما مهار ارز به یک بسته سیاستی احتیاج داشت.»
وی افزود: «اگر دولت مایل است در بازار مداخله کرده و بر این بازار احاطه داشته باشد، باید بر مصرف ارزی در کشور، مصرف سوخت و کالا‌های استراتژیک، گردش پول و مبادلات تجاری و بسیاری دیگر از موارد احاطه داشته باشد. درواقع بدون یک بسته سیاستی روشن، صرفا با ابزار مداخله، از طریق پیش فروش سکه، نمی‌توان التهاب‌ها را کنترل کرد. جالب است که روز ۲۷ بهمن ماه با این که خبر پیش فروش سکه اعلام شده بود، اما، صندوق‌های طلا در بازار بورس با مثبت ۳ درصد باز شدند و این موضوع نشان می‌داد که حتی با این که این خبر از پیش منتشر شده بود، اما اثر منفی بر صندوق‌های طلای بازار بورس نگذاشت و بازار در روز ۲۷ بهمن با مثبت ۳ درصد باز شد و فقط اثر منفی خود را بر بحث فشار بر سهام بازار بورس گذاشت. درواقع به جای این که اثر مثبت داشته باشد، اثر منفی هم گذاشت. همچنین بیش از ۹۵ درصد بازار بورس در روز‌های ۲۷ و ۲۸ بهمن منفی بود. درواقع این موضوع اثر مثبت و کنترلی نداشت، بلکه اثر منفی گذاشت و هم بورس ما را زمین گیر کرد و هم مانعی برای رشد صندوق‌های طلا نشد. همه این‌ها نشان می‌دهد که این مداخله کم ارزش است یا اثراتی شوک‌وار و تکانه‌ای ندارد. با این وجود، باز هم معتقدم بانک مرکزی باید یک بسته سیاستی روشن برای ایجاد ثبات در بازار، فراهم کند و محوریت این بسته سیاستی را احاطه دولت در بازار غیر رسمی ارز بگذارد. تا زمانی که دولت و بانک مرکزی در بازار غیر رسمی ارز احاظه نداشته باشند، امکان ثبات در بازار ارز مقدور نخواهد بود و صرفا با ابزار‌هایی مثل پیش فروش سکه یا مداخله با ابزار‌های سنتی، همانند پیش فروش سکه، نمی‌توانیم التهاب را مهار کنیم و حتی ممکن است اثراتی مخرب بر دیگر بخش‌های اقتصادی ایجاد کند که نمونه آن همین منفی شدن شدید بازار بورس، طی روز‌های اخیر است.»
این استاد اقتصاد دانشگاه خوارزمی در خصوص پشتوانه این اقدام بانک مرکزی گفت: «همانطور که اشاره کردم روسیه نیز شرایط مشابهی را تجربه کرد و زمانی که تحریم‌های شدید علیه روسیه اعمال شد، بانک مرکزی روسیه در بازار دلار و روبل مداخله و سعی کرد با مداخله گری، بازار ارز را کنترل کند. به طور معمول وقتی شرایط خاصی رخ می‌دهد مداخله از طریق طلا و دلار انجام می‌شود. بانک مرکزی نیز واردات طلا را در سال‌های اخیر انجام داده است و ذخایر طلا را برای روز مبادا و شرایط چالشی اقتصاد ایران در نظر گرفته بود. اکنون هم همان روز مبادا و شرایط چالشی برای اقتصاد ایران تشخیص داده شده است که بخشی از این ذخایر طلا استفاده شود تا شاید التهابات کنترل شود. اما تاکید من بر این است که، چون در شرایط فعلی از تک ابزار یا تک سیاست استفاده شده است، توانایی مهار التهاب دیده نمی‌شود و با توجه به اتفاقاتی که در جریان پیش فروش دیدیم و صندوق‌های طلا هم در بورس مثبت و صفر درصد بازگشایی شد، می‌توانیم نتیجه بگیریم که اثرخاصی در صندوق‌های طلا نداشت و صرفا اثر منفی خود را روی بورس گذاشت. متاسفانه طی روز‌های اخیر بازار بورس ملتهب است و کاملا مشخص است به بازار سرمایه کشور، فشار وارد شده است.»
وی افزود: «ای کاش بانک مرکزی به جای استفاده از تک ابزار، از یک بسته سیاستی استفاده می‌کرد. ابزار‌های سنتی و پول پاشی طلا، نمی‌تواند نقش مثبتی در مدیرت منابع ارزی و مدیریت مصارف ارزی کشور داشته باشد. بدون مدیریت سوخت و سایر کالا‌های استراتژیک نیز، امکان ایجاد ثبات در بازار ارز کشور، وجود ندارد. تا زمانی که دولت نتواند سامانه‌های هوشمند خود را ارتقا دهد و برای احاطه در بازار ارز رسمی از روش‌های سنتی استفاده کند، اتفاق خاصی در ثبات بازار رخ نمی‌دهد. بسته سیاستی دولت باید با محوریت احاطه دولت در بازار غیررسمی از طریق مدیریت ریال و اقدامات نظارتی پیگیری شود.»
