عربستان سعودی با میزبانی نشست‌های دیپلماتیک، از جمله مذاکرات حساس میان آمریکا و روسیه، در تلاش است نقش خود را به‌عنوان میانجی جهانی تقویت کند. ریاض همزمان برای تثبیت جایگاه خود در حل بحران غزه و طرح پیشنهادی ترامپ درباره جابه‌جایی فلسطینیان تلاش می‌کند. این اقدامات بخشی از استراتژی کلان عربستان برای حفظ تعادل در روابط با قدرت‌های جهانی و تقویت نفوذ منطقه‌ای آن است، درحالی‌که چالش‌های سیاسی و واکنش‌های جهانی را مدیریت می‌کند.
فرارو– مصطفی سالم، خبرنگار ارشد بخش بین الملل شبکه سی ان ان
به گزارش فرارو به نقل از سی ان ان، عربستان سعودی سه‌شنبه میزبان نشستی حساس خواهد بود که با حضور مقامات ارشد ایالات متحده و روسیه برگزار می‌شود. این نشست، تلاشی آشکار از سوی ریاض برای تثبیت جایگاه خود به‌عنوان یک میانجی موفق در صحنه بین‌المللی و یکی از بازیگران اصلی در مدیریت مناقشات جهانی است. علاوه بر این، عربستان امیدوار است از این فرصت برای تقویت نفوذ خود در مذاکرات مربوط به آینده‌ی غزه پس از پایان جنگ بهره ببرد.
بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، یکی از مقامات سعودی تأکید کرده که نقش عربستان در این مذاکرات فراتر از میزبانی صرف خواهد بود و این کشور به‌عنوان یک میانجی فعال وارد عمل می‌شود. مسئولیت هدایت تیم مذاکره‌کننده سعودی نیز بر عهده‌ی مشاور امنیت ملی عربستان است.
دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، اظهار داشت که این مذاکرات به طور کلی مورد تأیید واشنگتن و مسکو قرار گرفته است. به همین دلیل، بسیاری این نشست را دستاوردی مهم برای شاهزاده محمد بن سلمان، رهبر ۳۹ ساله عربستان می‌دانند. علی شهابی، تحلیلگر سعودی، با اشاره به این موضوع گفت: «به‌ندرت کشوری را پیدا می‌کنید که رهبرش چنین ارتباط نزدیکی با ترامپ و پوتین داشته باشد.» او تاکید کرد: «این فرصتی برای عربستان سعودی است که جایگاه قدرت نرم خود را در منطقه و جهان تقویت کند.»
این تحولات، بخشی از استراتژی جدید عربستان سعودی در سیاست خارجی و بین‌المللی است. طی سال‌های اخیر، این کشور تلاش کرده با اتخاذ موضعی بی‌طرفانه در مناقشات جهانی، سرمایه‌گذاری‌های کلان خارجی را جذب کرده و به برنامه‌ی «چشم‌انداز ۲۰۳۰» که شاهزاده محمد بن سلمان آن را تدوین کرده است، جامه‌ی عمل بپوشاند. این برنامه، با هدف کاهش وابستگی اقتصادی کشور به نفت و گسترش بنیان‌های اقتصادی، طراحی شده است.
در همین راستا، شاهزاده بن سلمان سیاست‌های خود را تغییر داده است. او از یمن عقب‌نشینی کرده، روابط خود را با ایران، رقیب دیرینه‌ی منطقه‌ای بهبود بخشیده و روابط نزدیکی با قدرت‌هایی، چون روسیه و چین برقرار کرده است.
در سال‌های اخیر، عربستان سعودی با میزبانی رویداد‌های ورزشی بین‌المللی، مانند رقابت‌های بوکس و جشنواره‌های موسیقی الکترونیک، در کنار برگزاری نشست‌های کمک‌رسانی و کنفرانس‌های صلح، تلاش کرده است تا تصویری متفاوت از خود ارائه دهد. یکی از این اقدامات، میزبانی اجلاس دو روزه صلح اوکراین در آگوست ۲۰۲۳ بود که نمایندگانی از بیش از ۴۰ کشور در آن شرکت کردند. در همان سال، عربستان تعهد داد ۴۰۰ میلیون دلار کمک به اوکراین ارائه دهد.
شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، در این روند نقش محوری داشته است. او به‌ویژه از طریق روابط نزدیکش با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، توانست حمایت‌های کلیدی را جلب کند. ترامپ در حالی به حمایت از شاهزاده ادامه داد که خود به دلیل قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی، تحت فشار‌های بین‌المللی و انتقاد‌های شدید قرار داشت.
در سال ۲۰۱۷، دونالد ترامپ با انتخاب عربستان به‌عنوان نخستین مقصد سفر خارجی خود، سنت دیرینه رؤسای جمهور آمریکا را شکست. این اقدام، نشانه‌ای از روابط گرم و استثنایی میان ریاض و دولت ترامپ بود. حتی پس از شکست ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰، عربستان همچنان روابط اقتصادی و تجاری خود را با او حفظ کرد. یکی از نمونه‌های برجسته این همکاری، سرمایه‌گذاری دو میلیارد دلاری صندوق ثروت ملی عربستان در شرکتی به ریاست جرد کوشنر، داماد ترامپ بود. علاوه بر این، برنامه‌های اعلام‌شده برای ساخت برج‌های ترامپ در عربستان نیز گواهی بر این ارتباط نزدیک بود. در همان سال، شاه سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان، طی مراسمی رسمی در ریاض به طور ویژه از ترامپ استقبال کرد، رویدادی که اهمیت روابط دو کشور را برجسته‌تر کرد.
شاهزاده محمد بن سلمان روابطی نزدیک با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه برقرار کرده است. در زمانی که غرب به دلیل قتل جمال خاشقجی شاهزاده را به شدت مورد انتقاد قرار داده بود، پوتین همچنان روابط خود را با او حفظ کرد. با وجود فشار‌های غرب برای قطع روابط با روسیه، بن سلمان نه تنها مقاومت کرد، بلکه در همکاری با پوتین نقشی اساسی در عرضه جهانی نفت ایفا نمود.
در سال ۲۰۲۲، هنگامی که دولت جو بایدن از عربستان خواست تولید نفت خود را افزایش دهد، شاهزاده این درخواست را رد کرد، اقدامی که به نوعی حمایت از روسیه تلقی شد. در سال ۲۰۲۳، پوتین با سفر به عربستان، از این کشور دعوت کرد تا به گروه بریکس، یک بلوک اقتصادی طراحی شده برای کاهش نفوذ آمریکا در جهان، بپیوندد.
همچنین نقش شاهزاده محمد بن سلمان در آزادی مارک فوگل، معلم آمریکایی بازداشت‌شده در روسیه ومیانجیگری او در چندین تبادل اسرا میان اوکراین و روسیه مورد توجه قرار گرفته است.
در این راستا، روز دوشنبه استیو ویتکاف، نماینده دونالد ترامپ در خاورمیانه، به همراه مایک والتز، مشاور امنیت ملی ایالات متحده و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، در ریاض با شاهزاده محمد بن سلمان دیدار کردند. این ملاقات درست یک روز پیش از مذاکرات برنامه‌ریزی‌شده با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، یوری اوشاکوف، مشاور ولادیمیر پوتین و کیریل دیمیتریف، رئیس صندوق ثروت ملی روسیه انجام شد.
اگرچه اوکراین در گفت‌و‌گو‌های روز سه‌شنبه حضور ندارد، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور این کشور، که هم‌اکنون در ابوظبی به سر می‌برد، اعلام کرده است که اواخر این هفته برای ملاقات با مقامات سعودی به عربستان سفر خواهد کرد. این سفر به احتمال زیاد فرصتی برای اوکراین خواهد بود تا دیدگاه‌های خود را در مورد مذاکرات و مسائل مرتبط با درگیری‌های خود با روسیه به‌طور مستقیم ارائه دهد.
در همین حال، رهبران اروپایی در پاریس گرد هم آمده‌اند تا پاسخی مشترک و هماهنگ به این مذاکرات ارائه دهند. دلیل اصلی این تجمع، کنار گذاشته شدن اروپا از مشارکت مستقیم در این گفت‌وگوهاست؛ اقدامی که به گفته تحلیلگران می‌تواند نشانه‌ای از تغییر در اولویت‌های امنیتی ایالات متحده باشد. این وضعیت نگرانی‌هایی را در اروپا برانگیخته است، چراکه ممکن است به معنای کاهش نقش سنتی این قاره در معادلات امنیتی جهانی باشد. از دیدگاه بسیاری از تحلیلگران، این اقدام واشنگتن می‌تواند به‌عنوان پیام روشنی تعبیر شود که نشان می‌دهد اروپا دیگر همان اهمیت سابق را برای ایالات متحده در مسائل امنیتی ندارد.
در افق بلندمدت، عربستان سعودی به‌دنبال بهره‌برداری از نقش میانجی خود میان روسیه و ایالات متحده برای پیشبرد اهداف منطقه‌ای است. یکی از محور‌های اصلی این تلاش، پرداختن به مباحث مربوط به طرح پیشنهادی ترامپ برای انتقال دائمی ساکنان غزه است. اوایل این ماه، دونالد ترامپ طرحی برای صلح در خاورمیانه مطرح کرد که بر اساس آن نوار غزه به منطقه‌ای شبیه «ریویرا» تبدیل شده و ساکنان آن به‌طور دائمی جابه‌جا می‌شوند. این پیشنهاد با مخالفت سریع کشور‌های عربی مواجه شد، چراکه آن را غیرقابل‌قبول و دور از واقعیت‌های سیاسی و اجتماعی منطقه می‌دانستند. با این حال، عربستان سعودی قصد دارد در پایان این هفته نشستی را میزبانی کند که در آن یک پیشنهاد جایگزین بررسی شود. این پیشنهاد جدید، پس از جمع‌بندی و تکمیل، برای بررسی و نظر نهایی به ترامپ ارائه خواهد شد.
حسن الحسن، پژوهشگر ارشد سیاست خاورمیانه در مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در بحرین، معتقد است که عربستان سعودی با همکاری در تحقق هدف اعلام‌شده ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین، می‌تواند جایگاه خود را نزد واشنگتن تقویت کند. به همین منظور، عربستان که قرار است روز جمعه میزبان یک اجلاس کوچک عربی باشد، در تلاش است تا از موقعیت در حال رشد خود نزد دولت ترامپ بهره ببرد و به کاهش اختلافات موجود میان مواضع ایالات متحده و کشور‌های عربی در قبال غزه کمک کند.
در چهار سال آینده، به احتمال زیاد شاهزاده محمد بن سلمان همچنان به رابطه نزدیک خود با ترامپ تکیه خواهد کرد. اما او نیز ناگزیر خواهد بود میان مطالبات ترامپ و حفظ منافع منطقه‌ای عربستان تعادل ایجاد کند. اگرچه ترامپ به دنبال عادی‌سازی روابط میان عربستان و اسرائیل است، اما افزایش خشم عمومی در خاورمیانه نسبت به عملیات نظامی اسرائیل در غزه، کار را برای بن سلمان در دفاع از ایجاد یک دولت فلسطینی به لحاظ سیاسی بسیار دشوار کرده است.
عربستان سعودی، در بیانیه‌ای که اوایل این ماه در واکنش به طرح ترامپ برای غزه منتشر کرد، تأکید کرده است: «دستیابی به صلح پایدار و عادلانه بدون آنکه مردم فلسطین حقوق مشروع خود را بر اساس قطعنامه‌های بین‌المللی به دست آورند، امکان‌پذیر نیست.»
