عربستان به‌دنبال تبدیل شدن به قطب جهانی است و نقشی کلیدی ایفا می‌کند. این کشور در حوزه‌های مختلف به‌خصوص اقتصاد و دارایی موفق شده است. از چندین دهه پیش سیاست متنوع کردن روابط دیپلماتیک در عربستان آغاز شده است. از پایان جنگ جهانی دوم عربستان متحد انحصاری ایالات متحده بود، اما در چند سال اخیر با آغاز اختلافات میان واشنگتن و ریاض، عربستان شروع به گشتن دنبال جایگزین کرد و در همین راستا روابطی قوی با چین، روسیه و کشورهای شرق مانند کره برقرار کرد.
یک پایگاه اینترنتی آلمانی در گزارشی با عنوان «چرا ترامپ می‌خواهد برای متوقف شدن جنگ در اوکراین با پوتین در عربستان دیدار کند؟» نوشت: دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد در چارچوب تلاش‌ها برای پایان دادن به حمله روسیه به اوکراین، نخستین نشست خود با ولادیمیر پوتین همتای روسش را در عربستان برگزار خواهد کرد. ترامپ در کاخ سفید به خبرنگاران گفت «در عربستان همدیگر را خواهیم داد».
به گزارش خبرآنلاین به نقل از دویچه وله، این جمله چند ساعت پس از گفتگوی تلفنی ترامپ با پوتین بیان شد که در آن دو طرف درباره آغاز گفت‌و‌گو‌های صلح درباره اوکراین به توافق رسیدند. ترامپ پس از پوتین نیز با رئیس جمهور اوکراین تلفنی گفت‌و‌گو کرد.
ترامپ پیشتر از تلاش‌های دیپلماتیک عربستان برای نزدیک کردن دیدگاه‌های ابرقدرت‌های جهان تمجید کرد. شاهزاده محمد بن سلمان ولیعهد عربستان نخستین مقام ارشد یک کشور خارجی بود که ترامپ پس از به قدرت رسیدن با او تلفنی گفت‌و‌گو کرد. او در سخنرانی خود که از طریق ویدئوکنفرانس در اجلاس مجمع جهانی اقتصاد در داووس پخش شد، ولیعهد عربستان را «فردی شگفت انگیز» توصیف کرد.
کارشناسان معتقدند اقدام رئیس جمهور آمریکا در اعلام خبر دیدار با همتای روس خود در عربستان با حضور شاهزاده محمد بن سلمان، اذعان به جایگاه عربستان به عنوان کشور پیشرو در عرصه سیاسی و اقتصادی در سطح جهان است.
محمد قواص تحلیلگر سیاسی درباره منشا شکل گیری این نقش می‌گوید «عربستان امروز کشور قدرتمندی است که منطقه را هدایت می‌کند؛ به ویژه این که با ایالات متحده و روسیه روابط فوق العاده‌ای دارند. عربستان در همه حل و فصل‌ها در خاورمیانه طرف اصلی و حذف ناپذیر است».
او همچنین گفت: «عربستان تاریخی دارد که به این بحران گره خورده است. عربستان پیشتر در موضوع مبادله زندانیان میانجی گری کرد. امارات نیز همین کار را انجام داد، اما ترامپ عربستان را برای دیدار تعیین کرد، زیرا قصد دارد در آغاز ریاست جمهوری اش ارتباط ویژه‌ای با آن برقرار کند. علت تمایل ترامپ به حفظ این ارتباط این است که عربستان به تازگی از طریق وزارت خارجه خود بیانیه‌هایی منتشر کرده و پروژه ترامپ را درباره غزه نشانه گرفته است. عربستان در این بیانیه‌ها توضیح داده که با این پروژه مخالف است. قواص در این باره می‌گوید: «شاید به خاطر نزدیک شدن به عربستان است که ترامپ می‌خواهد خاک این کشور محل برگزاری دیداری باشد که احتمالا به جنگ در اوکراین خاتمه می‌دهد.»
عربستان در طول مدت زمان جنگ روسیه و اوکراین موضع بی طرفی را حفظ کرد و آشکارا از پیوستن به غرب در انتقاد کردن از روسیه و مجازات این کشور اجتناب کرد. همچنین از طریق ولیعهد خود تماس‌های منظم با ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین را حفظ کرد. افزون بر این، عربستان پیشتر اعلام کرده بود بسته کمک‌های بشردوستانه به مبلغ ۴۰۰ میلیون دلار به اوکراین اعطا کرده است. مرکز کمک رسانی ملک سلمان با سازمان جهانی بهداشت و کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان دو توافقنامه همکاری مشترک به ارزش ۱۰ میلیون دلار امضا کرد تا به اوکراینی‌هایی که به کشورهای همسایه پناهنده شده‌اند، کمک‌های پزشکی و اسکان ارائه دهد.
اما نشانه‌های روابط با پوتین در سخنان سال ۲۰۲۳ رئیس جمهور روسیه آشکار شد. پوتین آن زمان گفت از محمد بن سلمان ولیعهد عربستان بابت کمک به ساماندهی بزرگترین عملیات مبادله اسرا بین ایالات متحده و روسیه از زمان جنگ سرد قدردانی می‌کند. علاوه بر این، ملحق نشدن ریاض به تحریم‌های غرب علیه روسیه از جمله علل مهمی است که سبب شد عربستان ارتباط خوب خود با کرملین را حفظ کند.
محمد قواص پژوهشگر سیاسی گفت: عربستان از آغاز نزاع در اوکراین چندین بار با بی طرفی نقش میانجی گری ایفا کرده است. این کشور زمانی که از جانبداری از موضع آمریکا فاصله گرفت، به موضع روسیه هم نزدیک نشد و زمانی که با مسکو روابط خوبی داشت، زلنسکی رئیس جمهور اوکراین را به یکی از اجلاس‌های سران کشورهای عربی در عربستان دعوت کرد. این تحلیلگر افزود عربستان تا جایی که بتواند تلاش می‌کند نقشی ایفا کند که همه طرف‌ها شامل روسیه، اوکراین و ایالات متحده بپسندند. همچنین مشتاق برقراری روابط با کشورهای اروپایی است و درمورد این احتمال که در خاکش اتفاقی بیفتد که به منافع امنیتی اش آسیب برساند، محتاط عمل خواهد کرد.
عربستان با ایالات متحده و روسیه به ویژه در حوزه انرژی روابط اقتصادی قوی دارد. همین موضوع سبب می‌شود گزینه مناسبی برای میانجی گری باشد. این ارتباط به رهبران دو کشور بزرگ صادرکننده نفت در جهان کمک کرد توافقنامه انرژی اوپک پلاس را امضا و آن را حفظ کنند.
محمد قواص تحلیلگر سیاسی می‌گوید: «هر اتفاقی که می‌افتد، مخصوصا اگر متعلق به اوکراین باشد در پس زمینه آن یک سری توان‌های مالی وجود دارد و عربستان می‌تواند این توان‌ها را تضمین کند یا کشور‌هایی را که می‌توانند به این پروسه ورود کنند، هدایت کند. زلنسکی دنبال تضمین‌های امنیتی است، اما یکی از مهمترین مورد این تضمین‌ها که از آن غافل نمی‌شود، تضمین‌های حوزه اقتصادی و سرمایه گذاری است. عربستان احتمالا یکی از طرف‌های مهم در این موضوع است.
علاوه بر این قواص معتقد است برگزاری نشست در عربستان به نفع ترامپ و پوتین روسای جمهور آمریکا و روسیه است به ویژه این که اروپا در قبال هرگونه راهکار مطرح میان ایالات متحده و روسیه موضع محتاطانه اتخاذ می‌کند. به همین علت عربستان یک منطقه جغرافیایی بی طرف است و دو طرف می‌توانند در آن به دور از هرگونه اعمال فشار کشورهای اروپایی نقطه انسجام خود را پیدا کنند.
عربستان از همان ابتدای جنگ اوکراین و روسیه تمایل داشت تلاش هایش در این پرونده آشکار باشد به همین علت میزبان چندین دیدار بود. قواص، تحلیلگر سیاسی می‌گوید عربستان به دنبال تبدیل شدن به قطب جهانی است و نقشی کلیدی ایفا می‌کند. این کشور در حوزه‌های مختلف به خصوص اقتصاد و دارایی موفق شده است. از چندین دهه پیش سیاست متنوع کردن روابط دیپلماتیک در عربستان آغاز شده است. از پایان جنگ جهانی دوم عربستان متحد انحصاری ایالات متحده بود، اما در چند سال اخیر با آغاز اختلافات میان واشنگتن و ریاض، عربستان شروع به گشتن دنبال جایگزین کرد و در همین راستا روابطی قوی با چین، روسیه و کشورهای شرق مانند کره برقرار کرد.
این درحالی است که به گفته قواص، عربستان هم اکنون سیاستی مستقل دارد و مستقل بودن آن در زمان بروز اختلافات با بایدن و مخالفت با افزایش تولید نفت برای کاهش قیمت‌ها آشکار شد. مستقل بودن سیاست عربستان زمانی بیشتر آشکار شد که از بایدن در مسئله اوکراین حمایت نکرد. قواص افزود سعودی‌ها در چند روز اخیر در مسئله فلسطین و غزه مواضع محکمی اتخاذ کرده‌اند و سعی می‌کنند استقلال خود را در تصمیم گیری حفظ کنند. اینان سیاستی عربی را دنبال می‌کنند که قصد دارد از ایالات متحده فاصله بگیرد. این موضعگیری ممکن است عامل جذب کننده برای ایالات متحده باشد تا عربستان را از دست ندهد.
