اهداف پوتین از سفر به تهران

فرارو-  «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه قرار است به خاورمیانه سفر کند سفری نادر به خارج از کشور که هدف آن نشان دادن این موضوع است که جنگ در اوکراین از جایگاه مسکو در صحنه جهانی نکاسته است.

به گزارش فرارو به نقل از وال استریت ژورنال، پوتین در دومین سفر خود به خارج از روسیه از زمان حمله این کشور به اوکراین در فوریه قرار است روز سه شنبه به تهران سفر کند و در آنجا با «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه و «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران دیدار کند. این دیدار نشان دهنده اهمیتی است که پوتین برای حفظ اهرمی که روسیه در نتیجه سال‌ها مداخله نظامی و دیپلماتیک در خاورمیانه به دست آورده، قائل است.

سفر پوتین تنها چند روز پس از سفر بایدن به خاورمیانه انجام می‌شود جایی که او به دنبال گردهم آوردن اسرائیل و کشور‌های عربی در کنار یکدیگر برای مقابله با روسیه، چین و ایران بود که نفوذ آنان در حالی که ایالات متحده حضور خود را در منطقه کاهش داده، افزایش یافته است.

«هانا نوته» پژوهشگر مطالعات منع اشاعه تسلیحات کشتار جمعی و اتمی در وین به «وال استریت ژورنال» می‌گوید: «با توجه به حمله به اوکراین، انزوای روسیه از غرب و تحریم‌های اعمال شده از سوی غرب علیه مسکو حفظ این نفوذ در صورت‌عدم گسترش و افزایش آن برای سیاست خارجی روسیه اهمیت بیش‌تری پیدا می‌کند. روسیه متوجه شده که آینده‌ای با غرب ندارد. به طور غیر قابل بازگشتی رابطه روسیه با غرب از بین رفته در نتیجه، روسیه به دنبال تقویت همکاری‌های خود با جنوب جهانی خواهد بود».

پوتین به دنبال تقویت روابط روسیه با ایران است کشوری که دشمن مشترک امریکایی‌شان هر دو را هدف تحریم‌های فلج کننده قرار داده است. ایران اکنون به یک شریک نظامی و تجاری کلیدی برای مسکو تبدیل شده است. نهاد‌های اطلاعاتی امریکا معتقدند ایران برای در اختیار گذاشتن پهپاد با قابلیت نظامی و تهاجمی به روسیه برای استفاده از آن در جنگ اوکراین برنامه ریزی کرده و مقام‌های روس برای بررسی این پهپاد به ایران سفر کرده اند.

دیدار پوتین با اردوغان در حالی صورت می‌گیرد که ترکیه موفق به ایفای نقش مهمی در جنگ اوکراین شده است. ترکیه یکی از اعضای ناتو که پیش از جنگ اوکراین به دلیل نزدیکی اردوغان به پوتین با امریکا درگیر شده بود اکنون تهاجم روسیه علیه اوکراین را محکوم کرده و پهپاد‌های مسلح به اوکراین فروخته، اما کرملین را تحریم نکرده است.

علیرغم روابط گهگاه پرتنش میان پوتین و اردوغان، ترکیه نقش میانجی را برای طرح احتمالی ایجاد مسیر انتقال غلات به دام افتاده در اوکراین و هم چنین مذاکرات نهایی صلح ایفا می‌کند. «دیمیتری ترنین» تحلیلگر سیاست خارجی روسیه که طرفدار کرملین است می‌گوید: «جهت گیری سفر‌های پوتین به خارج از کشور نشان می‌دهد که او اکنون نیاز و فرصت دیپلماسی روسیه را می‌بیند».

این سه رهبر قرار است در مورد سوریه با یکدیگر گفتگو کنند جایی که روسیه و ایران از رژیم بشار اسد و ترکیه از گروه‌های شورشی مخالف حمایت می‌کنند.

روسیه در سال ۲۰۱۵ میلادی در جنگ داخلی سوریه مداخله نظامی کرد و از نیروی هوایی برای تغییر روند درگیری و کمک به حفظ رژیم اسد استفاده نمود. «فئودور لوکیانوف» رئیس هیئت مشورتی کرملین در مورد سیاست خارجی و دفاعی می‌گوید: «پوتین در تهران به همتایان ترک و ایرانی خود خواهد گفت که مسکو علیرغم کارزار نظامی در اوکراین کماکان بازیگری کلیدی در سوریه خواهد بود».

علیرغم اختصاص دادن بیش از ۱۰۰ هزار سرباز روس برای حمله به اوکراین، روسیه توانسته ردپای نظامی خود را در سوریه و لیبی حفظ کند دو کشوری که مسکو از مداخلات مسلحانه نسبتا کم هزینه در آنجا برای توسعه نفوذ بیش از حد در منطقه استفاده کرد.

مقام‌های امریکایی گفته‌اند که در هفته‌های اخیر روسیه برخی از عملیات‌های نظامی خود در سوریه را تشدید کرده و حملات هوایی را در نزدیکی پایگاه‌های آمریکا انجام داده و نیرو‌های آمریکایی مستقر در این کشور را مورد آزار و تهدید قرار داده است. روسیه هفته گذشته از حق وتوی خود در شورای امنیت سازمان ملل استفاده کرد تا ماموریت سازمان ملل برای ارسال کمک‌های غذایی به میلیون‌ها سوری را مختل کند و بر عملیات امدادی تحت حمایت غرب در مناطق تحت کنترل شورشیان سوریه فشار وارد نماید.

پوتین در ژانویه با رئیسی در مسکو و ماه گذشته بار دیگر در ترکمنستان در حاشیه یک نشست منطقه‌ای دیدار داشت.

«مارک ان کاتز» استاد دولت و سیاست در دانشگاه جورج میسن و متخصص روابط روسیه در خاورمیانه می‌گوید: «او تلاش زیادی برای این رابطه انجام داده است».

بازرگانان و مقام‌های ایرانی می‌گویند که روسیه چشم‌انداز تحویل غلات به ایران را که جمعیت آن کشور از افزایش قیمت مواد غذایی به شدت آسیب دیده‌اند در ازای کمک تهران برای دور زدن تحریم‌های اعمال شده غرب علیه روسیه معطل و در حال تعلیق نگهداشته است.

«جواد اوجی» وزیر نفت ایران در ماه مه سال جاری گفته بود که مقام‌های ایرانی پس از دیدار با «الکساندر نواک» معاون نخست وزیر روسیه توافق نامه‌ای را برای تامین ۵ میلیون تن گندم و غلات نهایی کرده اند. نواک تاکید کرده که روسیه در مورد قرارداد‌های تجاری با ایران بحث کرده است، اما اعلام نکرده که آیا قرارداد‌هایی میان دو کشور امضا شده‌اند یا خیر.

بازرگانان ایرانی می‌گویند که روس‌ها اکنون به ایران هجوم آورده‌اند تا در مورد راه‌های دور زدن تحریم‌ها بحث کنند. معاملات روی میز شامل فروش لباس توسط ایران به خریداران روسی برای جایگزینی برند‌های غربی و قطعات یدکی خودرو به خودروسازان روسی است. هم چنین، بحث‌هایی در مورد ایجاد کریدور صادراتی از روسیه به هند از طریق ایران صورت گرفته است.

نواک در جریان سفر ماه مه خود به تهران گفته بود که حجم تجارت بین دو کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل ۸۰ درصد افزایش یافته و به ۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ رسیده است. او انتظار دارد در آینده نزدیک این میزان به ۴۰ میلیارد دلار برسد.

سفر پوتین دومین سفر خارجی او پس از جنگ اوکراین به دنبال سفرش به کشور‌های آسیای مرکزی ممکن است اصطکاک اخیر رابطه روسیه با تهران را نیز کاهش دهد، زیرا تاجران نفت روسیه به شدت از فروش همتایان ایرانی خود به چین و سایر خریداران آسیایی کاسته اند.

در همین حال، ایالات متحده مدعی شده که ایران در حال آماده شدن برای ارائه پهپاد‌های روسیه برای میدان نبرد در اوکراین و هم چنین آموزش استفاده از آن برای نیرو‌های روس بوده است. تهران، اما به کی یف اطمینان داده که پهپاد‌ها را به روسیه نخواهد داد. علیرغم تحریم‌های غرب روسیه روابط نسبتا گرمی را با طیفی از کشور‌های خاورمیانه از جمله شرکای امنیتی سنتی ایالات متحده مانند مصر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی حفظ کرده است.

پوتین روابط شخصی خود را با رهبران این کشور‌ها ایجاد کرده است و شراکتی را ارائه می‌دهد که عاری از انتقادی مشابه انتقاد غرب از نقض حقوق بشر توسط دولت‌های منطقه است. از زمان حمله به اوکراین، روسیه هم چنین تهدید کرده که از غلات و سایر محصولات غذایی کلیدی برای پاداش دادن به متحدان استفاده خواهد کرد. ماه گذشته، «دیمیتری پاتروشف» وزیر کشاورزی روسیه گفت که مسکو صادرات غلات را صرفا محدود به کشور‌هایی خواهد کرد که دوست روسیه هستند.

این امر می‌تواند به روسیه اهرمی برای اعمال فشار بر کشور‌هایی مانند مصر (بزرگترین وارد کننده گندم در جهان که بیش از ۷۰ درصد گندم خود را از اوکراین و روسیه تامین می‌کند) بدهد. ترکیه بیش از ۸۰ درصد از غلات مورد نیاز خود را از روسیه و اوکراین تامین می‌کند.

انتظار می‌رود در دیدار پوتین و اردوغان دو رهبر در مورد پیشنهاد مورد حمایت سازمان ملل برای ازسرگیری صادرات غلات اوکراین از طریق دریای سیاه، دخالت ترکیه در جنگ اوکراین و تهدید‌های اخیر ترکیه به حملات نظامی تازه در سوریه به بحث و گفتگو بپردازند.

مذاکره کنندگان روسیه، اوکراین و ترکیه روز چهارشنبه بر سر خطوط کلی قرارداد صادرات غلات به کشتی‌ها از طریق دریای سیاه به توافق رسیدند که امید‌ها را برای آزادسازی برخی از ۲۰ میلیون تن غلات و سایر محصولات کشاورزی محبوس شده در اوکراین افزایش داد. این توافق اکنون تا حد زیادی به تایید پوتین بستگی دارد. مقام‌های سازمان ملل و کشور‌های غربی نیز گفته‌اند که جزئیات فنی این طرح هنوز در حال مذاکره هستند.

هم چنین، انتظار می‌رود که اردوغان از این نشست برای انجام عملیات نظامی جدید ترکیه علیه شبه نظامیان کرد در شمال سوریه استفاده کند که احتمالا به دلیل حضور نیرو‌های روسی در آن منطقه به کسب نظر مساعد روسیه نیاز دارد.

اردوغان تلاش کرده تا خود را به عنوان یک میانجی در این بحران قرار دهد و ترکیه میزبان دو دور مذاکرات صلح ناموفق بین روسیه و اوکراین است. لوکیانوف از هیئت مشورتی کرملین می‌گوید: «ترکیه احتمالا تنها کشوری است که روسیه آماده است به عنوان یک میانجی در این مناقشه به آن نگاه کند. در حال حاضر هیچ زمینه‌ای برای گفتگو‌های صلح وجود ندارد، اما در مقطعی وجود خواهد داشت».