جدال در واشنگتن؛
با ازسرگیری مذاکرات هستهای میان ایالات متحده و ایران، اختلافات درون دولت آمریکا درباره راهبرد مذاکره آشکار شده است. در حالیکه برخی تندروها گزینه نظامی را ساده و مؤثر میدانند، کارشناسان هشدار میدهند که حمله به ایران نهتنها پرهزینه و پیچیده است، بلکه موفقیت آن در توقف دائمی برنامه هستهای بعید بهنظر میرسد. بهترین گزینه همچنان دستیابی به توافق دیپلماتیک است، چرا که جنگ، راهحلی فاجعهبارتر از خود بحران خواهد بود.
تهران در کمین تضمین
در حالیکه ایران و آمریکا با میانجیگری عمان دور جدیدی از مذاکرات هستهای را آغاز کردهاند، فضای گفتوگوها همچنان پیچیده، مبهم و متأثر از تهدیدهای اسرائیل و فشارهای داخلی است. ترامپ با پیشنهاد توافقی «ترامپی» و شروط سختگیرانه وارد میدان شده و در تلاش برای ثبت دستاوردی در سیاست خارجی است، در حالیکه ایران بهدنبال لغو تحریمها و تضمین ماندگاری توافق است. اما موانع داخلی و منطقهای میتوانند روند دیپلماسی را تهدید کنند.
پس از دیدار با همتای چینی مطرح شد؛
وزیر امور خارجه پس از دیدار با همتای چینی خود گفت: تقریبا همه مسائل موجود در روابط دوجانبه و مسائل بینالمللی را بحث کردیم. به ویژه درباره موضوع هستهای ایران و مذاکرات غیرمستقیمی که بین ایران و آمریکا در حال انجام است.
سوسیالدموکراتها؛ کلید احیای مذاکرات با تهران؟
مذاکرات آمریکا و ایران در برهه حساسی قرار دارد. در حالیکه اتحادیه اروپا در انفعال فرو رفته و دیپلماسی فعال گذشته خود را از دست داده است، سوسیالدموکراتها باید به این رکود پایان داده و ابتکار عمل را در دست گیرند. با رویکردی جامع، اتحادیه اروپا میتواند با گسترش تعاملات غیرهستهای، مذاکرات تجاری و همکاریهای اقلیمی، بازسازی سازوکار اینستکس و تقویت تبادلات فرهنگی، علمی و دانشجویی، نقش خود را در تحولات ایران بازتعریف و از حاشیهنشینی جلوگیری کند.
«ترامپ نه اینکه معتقد باشد برجام دسترسی ایران به منابع مالی و خروج از بنبست تحریمها را باز کرده است، بلکه معتقد بود در توافق برجام فقط به یک جنبه تهدید ایران- بخوانید پیشرفتهای خیرهکننده ایران- پاسخ داده شده است و بقیه تهدیدات ایران بهویژه پیشرفت در حوزه موشکی، منطقهای و مهمتر از همه، رسیدن ایران به دانشهای نو و بنیادین، نادیده گرفته شده است.»
مذاکرات در رم، تهدیدها از تلآویو؛ ایران در میان دو جبهه
مذاکرات اخیر ایران و آمریکا در رم با تمرکز بر رفع تحریمها و مهار برنامه هستهای تهران، در میانه تهدیدات نظامی و فشارهای داخلی در دولت ترامپ پیگیری شد. در حالیکه برخی مقامات آمریکایی مخالف حمله نظامیاند، اسرائیل خواهان اقدام فوری است. ترامپ تاکتیک «صلح از طریق قدرت» را دنبال میکند، اما اختلافنظرها و حذف موضوع موشکی از مذاکرات، چشمانداز توافقی پایدار را با تردیدهای جدی مواجه کرده است.
حمید ابوطالبی تشریح کرد:
حمید ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور در دوره روحانی نوشت: بر اساس اظهارات مقامات ایرانی، این دیدگاه وجود دارد که اگر آمریکا در ایران سرمایهگذاری کند، این خود میتواند نوعی تضمین برای عدم خروج از توافق باشد. اما این ایده بدون رابطه سیاسی با آمریکا با تردیدهای جدی روبهروست؛ چراکه سرمایه، ذاتاً محتاطترین عامل در اقتصاد است و بدون تضمینهای سیاسی و امنیت واقعی، جابهجا نمیشود.
دولت ترامپ هنوز موضع رسمیاش را درباره پاسخ به پیشنهاد ایران اعلام نکرده، اما منابع گفتهاند که پیشرفتهایی حاصل شده است. وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، گفته مذاکرات فنی در روز چهارشنبه آغاز خواهد شد.
از نقش احتمالی روسیه تا تقلای اسرائیل برای سنگ اندازی در مذاکرات
در حالی که مقامات ایرانی و آمریکایی خود را برای دور سوم مذاکرات آماده میکنند، اخبار و حواشی پیرامون مذاکرات هستهای همچنان در صدر اخبار جهان قرار دارد.
مدیرعامل اسبق سازمان بنادر و دریانوردی:
محمد راستاد با بیان اینکه «بیشترین تخلیه و بارگیری در بنادر کشورمان به دوره برجام برمیگردد که تخلیه و بارگیری کانتینری به بالای ٣ میلیون TEUرسید، گفت: «اما پس از برجام این عدد به ١.۵ میلیون TEU تنزل پیدا کرد و نصف شد. در واقع پس از برجام ترافیک خطوط لاینری در بنادر کشورمان به نصف رسید.»
آیا الگوی لیبی دیگر در محاسبات مذاکره کنندگان جایی ندارد؟
دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا در رُم، با تمرکز بر جلوگیری از جنگ و بررسی فنی برنامه هستهای، وارد مرحلهای حساس شده است. ایران ۹ شرط کلیدی از جمله تضمین ملموس، رفع تحریمها و رد مدل لیبی را مطرح کرده و خواهان آن است سانتریفیوژها و اورانیوم غنیشده حفظ شود. در مقابل، مواضع آمریکا درباره سطح غنیسازی و آینده برنامه هستهای متغیر است.
از مسقط تا رم؛ ایران و آمریکا چقدر به توافق نزدیک شدهاند؟
ایران و آمریکا پس از دو دور گفتوگوی غیرمستقیم در رُم توافق کردند هفته آینده مذاکرات را در عمان ادامه دهند. هدف، رفع تحریمها و ایجاد چارچوبی برای برنامه هستهای صلحآمیز ایران است. تهران بر حفظ غنیسازی و عدم مذاکره درباره برنامه موشکی تأکید دارد و خواستار تضمینهای معتبر از واشنگتن است. در این میان، اسرائیل تهدید به اقدام نظامی کرده و روسیه و عمان نقش میانجی را ایفا میکنند.
مسیر پرونده هستهای ایران به کجا میرسد؟
پرونده هستهای ایران بار دیگر به کانون توجه بینالمللی بازگشته است. مقامات آمریکایی در حال بررسی گزینههای محدودسازی برنامه هستهای ایران و یافتن راهحل دیپلماتیک در بحبوحه تهدیدات اسرائیل به حمله نظامی هستند. همزمان، کشورهای منطقه به جای تکیه بر ایالات متحده، مستقیماً به تعامل با ایران روی آوردهاند. این تحولات در شرایطی رخ میدهد که ایران در آستانه توانمندی ساخت سلاح هستهای قرار دارد و فشارهای اقتصادی، مقامات ایران را به سمت مذاکرات سوق داده است.
قاسم محبعلی در گفتگوی تفصیلی با فرارو تحلیل کرد:
هر مذاکره سیاسی ۲ لبه دارد. یک لبه توافق است و لبه دیکر عدم توافق. همچنین عدم توافق میتواند ۲ حاصل داشته باشد. یکی این که ۲ طرف کلا از توافق خارج و وارد درگیری شوند که مصادیق آن اقدامات تحریمی است. یا این که ممکن است مذاکرات طولانی مدت و فرسایشی شود. به نظر میرسد با توجه به شرایطی که هم درباره مسئله هستهای وجود دارد و هم آمریکاییها و هم ایران، روی مسئله زمان حساسیت دارند. به خصوص با توجه به این که اگر تا گزارش بعدی آژانس (مرداد یا تیر) توافقی صورت نگیرد، احتمال این که از طریق اروپاییها برنامه هستهای ایران مجددا به شورای امنیت ارجاع شود و شورای امنیت تا اکتبر (مهرماه) نسبت به این موضوع واکنش نشان دهد، بالا میرود
نیویورک تایمز گزارش میدهد؛
مذاکرات هستهای ایران و ایالات متحده با پیچیدگیهای جدیدی مواجه است. ترامپ به رویکرد محتاطانهتری روی آورده، در حالی که اسرائیل همچنان به سیاست قاطعانهاش علیه ایران پایبند است. استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ، مواضع متناقضی درباره غنیسازی اورانیوم ایران اتخاذ کرده است. کارشناسان معتقدند که دولت ترامپ ممکن است در صورت دریافت امتیازات بیسابقه از ایران، به پذیرش غنیسازی محدود تمایل نشان دهد، اما ایران همچنان با برچیدن کامل برنامه هستهای مخالف است.
چالشها و امیدها؛
علی مطر، روزنامهنگار برجسته لبنانی و نویسنده در روزنامه «الاخبار»، در حساب کاربری خود در ایکس به تحلیل دور دوم گفتوگوهای واشنگتن و تهران در رم پرداخت و به نظر میرسد که این گفتوگوها بهطور کلی سازنده بوده است. شواهد و نشانههایی که این ارزیابی را تأیید میکنند شامل توافق بر برگزاری دور جدید گفتوگوها و آغاز بررسی مسائل فنی است. به نظر میرسد آمریکاییها در این دور از مذاکرات خواستههای جدیدی مطرح نکردهاند که باعث تحریک طرف ایرانی شود، در حالی که ایران نیز در این مرحله ضمانتهایی ارائه کرده است که نشان میدهد قصد دستیابی به سلاح هستهای را ندارد.
دیپلماسی تجاری، راهی نوین برای روابط تهران و واشنگتن؛
دولت ترامپ پس از مذاکرات اخیر در عمان، فرصتی منحصربهفرد برای بازتنظیم روابط آمریکا و ایران دارد؛ اما این تغییر باید با اصلاحات ملموس در سیاستها همراه شود. معافیتهای هدفمند از تحریمها میتواند محاسبات تهران را تغییر دهد و فرصتی برای دیپلماسی تجاری ایجاد کند. ترامپ قادر است با استفاده از غرایز تجاری خود روابط با ایران را در مسیر جدیدی قرار دهد، اما این امر نیازمند کنار گذاشتن رویکردهای قدیمی و اتخاذ رویکردی هوشمندانه است.
سرنوشت توافق آینده در دستان شرکتهای آمریکایی؟
این گزارش به بررسی تحرکات دیپلماتیک اخیر میان واشنگتن و تهران در دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ میپردازد. در حالی که ترامپ از احتمال مذاکرات هستهای خبر داده، اختلافات عمدهای پیرامون نحوه برگزاری این گفتوگوها وجود دارد. ایران مذاکرات غیرمستقیم را ترجیح میدهد؛ در حالی که ترامپ خواستار مذاکرات مستقیم است. تحلیلها نشان میدهند که دولت ترامپ علاوه بر اهداف امنیتی، بهدنبال مزایای اقتصادی نیز هست و این مسأله میتواند نقشی کلیدی در تحقق یا شکست توافق احتمالی ایفا کند.
در گفتگوی فرارو با اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس دوازدهم بررسی شد:
احمد بخشایش اردستانی معتقد است به چند دلیل احتمال موفقیت مذاکرات بالا است و این بار ترامپ انگیزه بسیار بالاتری برای توافق دارد و عباس مقتدایی می گوید اگر طرف مقابل ما به دنبال زیاده خواهی و نادیده گرفتن منافع ایران یا در پی سواستفاده از فرصت دیپلماسی نباشد، قطعا این مذاکرات میتواند در ابعاد سیاسی و اقتصادی به نفع ملت ایران اثرگذار باشد
دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی گفت: «اشتباهاتی در عرصه داخلی و خارجی انجام شد. اشتباه مهم ایران بود که ما گام دوم جمهوری اسلامی را در قالب برجام یعنی همکاری اقتصادی بین ایران و امریکا را بر نداشتیم. این اشتباه ایران بود. برجام یک سند ملی در مقابل یک دنیای پرتنش بود و ما نباید برجام را خرج انتخابات مجلس دهم میکردیم. ارزش برجام برای ایران خیلی مهمتر از این بود که فراکسیون امید ۱۲۰ نفری در مجلس داشته باشیم.»