روز پنجشنبه، دو اتوبوس از مدرسه فرزانگان کرمان برای دیدن کلوت‌های قدیمی به کویر شهداد رفتند؛ یکی با ۴۱ سرنشین و یکی با ۳۸ نفر. در راه بازگشت، راننده اتوبوس دوم با ۴۱ سرنشین، در سه‌راهی شهداد و در محور سیرچ به کرمان، به سراشیبی که می‌رسد، فریاد می‌زند بروید انتهای اتوبوس، ترمز کار نمی‌کند، خراب شده است. دخترها انتهای اتوبوس جمع شدند و دود همه‌جا را گرفت. اتوبوس به پهلو افتاد، روی زمین غلت زد و ایستاد. از این اتوبوس شش نفر، دیگر زنده بیرون نیامدند.
بچه‌های مدرسه فرزانگان کرمان، تمام پنجشنبه‌شب را کابوس دیدند و وقتی جمعه‌صبح از خواب بیدار شدند، بالاخره باورشان شد چهار هم‌کلاسی را از دست داده‌اند و صبح امروز، شنبه ساعت هفت صبح، روبه‌روی مدرسه فرزانگان در چهارراه خورشید کرمان، ده‌ها دسته‌گل روی زمین گذاشته می‌شود و چند شمع روشن خواهد شد؛ چهار شمع برای مریم نخعی، پریناز بحرینی‌پور، آتنا مولایی و دینا خجندی، چهار دانش‌آموز کشته‌شده که از اردوی کویر شهداد به کرمان برمی‌گشتند و دو شمع برای همسر سرایدار و بچه‌اش که هنوز نام‌شان مشخص نیست و با دخترهای دبیرستانی به اردو رفته بودند و زنده برنگشتند.
به گزارش هم میهن، دخترها از دو روز قبل، وقتی خبر حادثه را شنیدند، بعد از اینکه کنار هم جمع شدند تا خبر هولناک را تاب بیاورند، بعد از اینکه تا صبح فردای حادثه از اضطراب خواب‌شان نبُرد، قرار گذاشتند صبح شنبه را به‌یاد آن شش هم‌مدرسه‌ای شروع کنند؛ آن چهار دانش‌آموز و همسر سرایدار مدرسه و فرزند کوچکش. دخترها از زمین‌های پربرف شهداد برگشته بودند و یک‌نفر از آن‌ها، آخرین خنده‌ها را ضبط کرده بود، آن ۱۱ ثانیه کوتاه، روی زمین‌های برفی شهداد کرمان، از گلوله‌های برفی که به تن‌های جوان‌شان می‌خورد.
روز پنجشنبه، دو اتوبوس از مدرسه فرزانگان کرمان برای دیدن کلوت‌های قدیمی به کویر شهداد رفتند؛ یکی با ۴۱ سرنشین و یکی با ۳۸ نفر. در راه بازگشت، راننده اتوبوس دوم با ۴۱ سرنشین، در سه‌راهی شهداد و در محور سیرچ به کرمان، به سراشیبی که می‌رسد، فریاد می‌زند بروید انتهای اتوبوس، ترمز کار نمی‌کند، خراب شده است. دخترها انتهای اتوبوس جمع شدند و دود همه‌جا را گرفت. اتوبوس به پهلو افتاد، روی زمین غلت زد و ایستاد. از این اتوبوس شش نفر، دیگر زنده بیرون نیامدند؛ مریم، پریناز، آتنا، دینا، پسر و همسر آقای شورآبادی دیگر به مدرسه فرزانگان کرمان در چهارراه خورشید برنمی‌گردند.
راننده این اتوبوس به یکی از کانال‌های محلی کرمان گفته است که ۳۰ سال است روی این اتوبوس کار می‌کند و اتوبوس‌ها به صورت شخصی کرایه شده است. «با من تماس گرفته و گفته شد که با دو اتوبوس می‌خواهیم به کلات‌های شهداد برویم و اتوبوس‌ها شخصی کرایه شده است.» او راننده سرویس معدن سنگ‌آهن است و ۳۰ سال سابقه رانندگی اتوبوس‌های مسافربری دارد.
دانش‌آموزان استعدادهای درخشان علاقه‌ای به رفتن به مدرسه ندارند، به‌ویژه آن پشت‌کنکوری‌ها. برای اردوی شهداد دو اتوبوس کرایه می‌شود تا دانش‌آموزان سه پایه دهم، یازدهم و دوازدهم را به شهداد ببرند، برای استراحتی کوتاه بین رقابت‌های درسی سخت و نفس تازه‌کردن تا فاصله باقی‌مانده تا کنکور. بعد از تصادف، در بیمارستانی که مصدوم‌ها را بستری کرده بودند، می‌گفتند که بیشتر دانش‌آموزهای فوت‌شده هم پایه دوازدهم ریاضی بوده‌اند.
مدتی قبل، مدرسه پیشنهاد سفری کوتاه به مشهد را داده بود اما خانواده‌ها نپذیرفتند و بعد از مدت‌ها، با نظر بچه‌ها پیشنهاد اردوی شهداد به میان آمد. دخترها، آن‌هایی که از حادثه جان به‌در برده‌اند، برای خانواده‌ها تعریف کرده‌اند که اتوبوس اول مشکلی نداشت و جدید بود اما اتوبوس دیگر، دست دوم بود و بوی گازوئیل می‌داد؛ این را یکی از دخترها احساس کرده بود. بعد این بو به مشام بقیه هم رسید و به شوخی گفتند که این اتوبوس را عوض کنید، اما کسی باور نکرد، دخترها هم باور نمی‌کردند.
بعد از حادثه، ویدئویی از لحظه امدادرسانی اورژانس کرمان و رسیدن سر صحنه حادثه منتشر می‌شود؛ خانواده‌ها و دخترها باور نمی‌کنند. می‌گویند، امداد دیر رسید و حالا برای آن فیلم درست کنند که آن را پنهان کنند.
خانواده آنیتا عبداللهی اول از همه به صحنه حادثه می‌رسد و بعد از آن، هفت خانواده دیگر هم خودشان را می‌رسانند و حالا خانواده‌ها می‌گویند بعد از همه آن‌ها، اورژانس می‌رسد. بعد از تصادف، دخترها با خانواده‌ها و اتوبوس دوم تماس می‌گیرند که کمک برسد. آقای شورآبادی، سرایدار مدرسه، سوار اتوبوس دوم بود که شنید اتوبوس عقبی تصادف کرده است؛ آن‌ها چند دقیقه بعد برمی‌گردند که دخترها را از اتوبوس بیرون بکشند. آقای شورآبادی حالا خودش هم بستری است و همسر و فرزندش را از دست داده است؛ سال قبل که فرزندش به دنیا آمده بود، دخترهای مدرسه برای همسرش هدیه برده بودند، او را دوست داشتند، آنقدر که در آن اردوی شهداد هم همراه‌شان رفته بود.
حالا خانواده‌های داغدار می‌خواهند بدانند چرا این اتفاق افتاده است؟ آن اتوبوس معاینه فنی داشته یا نه؟ آن شرکت مجوز داشته است یا نه؟ هنوز نمی‌دانند چرا اورژانس دیر رسید؟ چرا در ویدئویی که منتشر شد، ساعت ۹:۴۶ شب ماموران در حال هماهنگی برای ارسال آمبولانس هستند درحالی‌که اتوبوس دخترها ساعت ۶:۳۰ عصر پنجشنبه ترمز برید.
خانواده‌ها خبر تازه‌ای ندارند و مدرسه در سکوت است. آن‌ها خانم جعفرخانی- مدیرمدرسه- را روز قبل دیده بودند که باید شانه‌هایش را می‌گرفتی تا روی پا بایستد. او را همه دخترها دوست دارند و کسی نمی‌داند چطور شد که آن اتوبوس به کرایه گرفته شد؟ خانواده‌ها می‌گویند، ما هم اگر در شرایط مشابهی بودیم و می‌خواستیم اتوبوسی کرایه کنیم، ترمز آن را که چک نمی‌کردیم.
همه‌چیز را به‌عهده شرکتی می‌گذاریم که از آن اتوبوس کرایه کردیم. چه شده که این اتوبوس را فرستاده‌اند؟ درست است که ممکن است ترمز هر اتوبوس غیرفرسوده‌ای هم ببرد، اما از همان اول بچه‌ها گفته بودند که مشکل داشته و حالا آن شرکت مقصر است: «هیچ‌کدام نمی‌دانیم راننده مقصر بوده، سرعت زیادی داشته یا خیر؟ چرا آن شرکت اتوبوس مستعمل فرستاده است؟»
عصر جمعه است، سه پیکر به خاک سپرده شده‌اند، یک‌نفر از آن‌ها اهل یکی از روستاهای بخش چترود کرمان بود و پیکر سه جانباخته دیگر هم امروز به خاک سپرده می‌شود. نیمکت دوستان دخترهای باقی‌مانده تا همیشه خالی است. خانم شورآبادی و فرزندش در مدرسه نیستند و دیگر هیچ‌چیز شبیه قبل از عصر ۱۸ بهمن‌ماه ۱۴۰۳ نمی‌شود.
بعد از این حادثه ۳۳ دانش‌آموز در بیمارستان‌های مهرگان و باهنر بستری شدند و تا امروز ۲۹ نفر از آن‌ها مرخص شدند. روابط‌عمومی آموزش وپرورش استان کرمان می‌گوید در حال پیگیری ابعاد مختلف این ماجرا هستیم و وضعیت چهار دانش‌آموز بستری در این دو بیمارستان، چندان وخیم نیست.
مسئولان دیگر استان کرمان هم می‌گویند که هنوز گزارش‌ها درباره علت حادثه تکمیل نیست. مثل حبیب‌الله خنجری، فرماندار کرمان، که به «هم‌میهن» خبر می‌دهد هنوز گزارش پلیس‌راه درباره علت اصلی حادثه منتشر نشده و مشخص نیست که نقص فنی در مسیر اتفاق افتاده یا پیش از آن هم وجود داشته است. او توضیح می‌دهد، شورای تامین استان بلافاصله بعد از این حادثه جلسه‌ای برای بررسی این موضوع تشکیل داده است: «قطعاً با مقصران این حادثه برخورد می‌شود. نقص فنی هم در دستور بررسی است و هنوز جزئیاتی از آن اعلام نشده است. این برخورد قانونی باید صورت گیرد تا از بروز اتفاقات مشابه جلوگیری شود.»
به گفته او، با شرکتی که این اتوبوس را در اختیار مدرسه قرار داده، صحبت و موضوع بررسی شده اما هنوز نتیجه آن اعلام نشده است: «گزارش پلیس‌راه درباره دلایل این حادثه هنوز تکمیل نشده است. براساس صحبت‌های امام‌جمعه کرمان که درخواست کرده بودند ابعاد این حادثه برای مردم روشن شود، قطعاً به‌محض تکمیل اطلاعات، هم دلایل نقص فنی و هم مقصران آن پیگیری می‌شوند.»
واژگونی یا تصادف اتوبوس‌های اردوی دانش‌آموزان در ایران، پیشینه‌ای طولانی دارد؛ معروف‌ترین آن مربوط است به مهر ۱۳۹۱ که اتوبوس دانش‌آموزان بروجنی که به اردوی راهیان نور می‌رفت در جاده «دهدز» واژگون شد و در آن ۲۶ دانش‌آموز دختر جان باختند. بعد از این حادثه بود که رؤسای دو قوه قضائیه و مقننه خواستار شناسایی مقصران و اشد مجازات آن‌ها شدند. آیت‌الله صادق آملی‌لاریجانی در دستوری رئیس کل دادگستری استان خوزستان را مأمور رسیدگی فوری به این حادثه کرد و خواستار پیگیری‌های سریع قضائی شد.
علی لاریجانی نیز از مسئولان مرتبط خواست خاطیان این حادثه تلخ را شناسایی و نتیجه را به مجلس گزارش کنند؛ پیگیری‌هایی که البته نتایج آن هیچ‌گاه مشخص یا حداقل از سوی مراجع مربوطه گزارش نشد. ۲۰ روز بعد، در هجدهم آبان همان سال، حادثه‌ای دیگر برای اتوبوس دانش‌آموزان شاهرودی تکرار شد؛ آن‌ها در مسیر برگشت از اردوی راهیان نور بودند که اتوبوس‌شان در کمربندی شاهرود واژگون و دو دانش‌آموز کشته و ۱۵ نفر مصدوم شدند؛ در میان دانش‌آموزان مصدوم، کسانی بودند که بعضی اعضای بدن‌شان را از دست دادند.
تصادف اتوبوس راهیان نور دانش‌آموزان سیستان‌وبلوچستانی در منطقه «خان‌احمد گچساران» هم همان سال اتفاق افتاد و ۱۴ دانش‌آموز در آن مجروح شدند. هر سه اتفاق در کمتر از دو ماه، مسئولان آموزش و پرورش را دور هم جمع کرد تا چاره‌جویی کنند؛ خروجی این جلسات، اعزام دانش‌آموزان به مناطق جنگی به‌وسیله قطار و بیمه دانش‌آموزان شرکت‌کننده در این اردوها شد.
تصادفات دانش‌آموزی در راه یا برگشت از مدرسه، چه در اردو باشند چه نه، هرچندوقت یک بار خبرساز می‌شود؛ بررسی‌های «هم‌میهن» و بر اساس اخبار منتشرشده نشان می‌دهد از مهر ۱۴۰۲ تا هفته سوم بهمن ۱۴۰۳، دست‌کم ۱۳ دانش‌آموز بر اثر تصادف یا واژگونی سرویس مدرسه یا اتوبوس اردو فوت کرده‌اند.
در ۲۷ آذر ۱۴۰۲، دو دانش‌آموز دختر در شوشتر و گتوند خوزستان جان باختند؛ یاسمین زهرا منجزی دانش‌آموز یکی از مدارس ابتدایی شوشتر در مقابل مدرسه تصادف کرد و فوت شد و بعد از آن، سارینا کایدانی دانش‌آموز دوره ابتدایی روستای مُندنی بخش عقیلی گتوند در اردوی تفریحی تصادف کرده و پس از چند روز در کما بودن، دچار مرگ مغزی شد.
در ۱۵ مهر ۱۴۰۳، دانش‌آموز حسین مردانیان ۱۶ساله بر اثر انحراف خودرو در روستای پاتاوه جاورده کشته شد و دوستان خود در دبیرستان شمس تبریزی جاورده را داغدار کرد.
در ۲۴ مهر ۱۴۰۳، دو دانش‌آموز در تصادف ون سرویس مدرسه با کامیون در بلوار انرژی هسته‌ای کرج فوت کردند.
در ۵ آبان ۱۴۰۳، برخورد یک دستگاه خودرو سواری پراید سرویس مدارس حامل دانش‌آموزان در نایسر سنندج موجب فوت «مهنا مرادی» دانش‌آموز ۷ساله نایسری شد.
در ۱۳ آبان ۱۴۰۳، یک دانش‌آموز ۹ساله مهابادی بر اثر بی‌احتیاطی راننده سرویس جان باخت. راننده سرویس مدرسه که خودروی فیات بود در داخل روستا بر اثر بی‌احتیاطی دانش‌آموز ۹ساله را زیر گرفت.
در ۱ دی ۱۴۰۳، دو دانش آموز چرامی در سانحه تصادف فوت کردند. سانحه تصادف خودرو ۴۰۵ در جاده شیخ حسین به چرام منجر به فوت دو دانش آموز نوجوان کلاس هشتم و مصدومیت شدید یک نفر دیگر شد.
بررسی‌های «هم‌میهن» نشان می‌دهد، معمولاً در روند صدور مجوز اردوهای دانش‌آموزی، آموزش‌وپرورش به مشخصات وسایل‌نقلیه تهیه شده که به آن‌ها اعلام می‌شود، استناد می‌کنند و خود آن‌ها استعلام خاصی درباره وسایل‌نقلیه نمی‌گیرند.
مدیر یکی از مدارس فرزانگان تهران به «هم‌میهن» می‌گوید، برای صدور مجوز اردوی دانش‌آموزی در فرمی نام سرپرست، مربی و تعداد دانش‌آموزان نوشته می‌شود و در قسمتی از این برگه، مشخصات اتوبوس هم آورده می‌شود اما تا امروز از او به‌عنوان مدیر مدرسه نخواسته‌اند که برگه معاینه فنی را برای آن‌ها ارسال کند یا استعلامی نمی‌خواهند و نمی‌پرسند دانش‌آموزان با چه آژانس یا اتوبوسی به اردو برده می‌شوند و بیشتر به گفته‌های مدیر مدارس استناد می‌کنند.
درمجموع آموزش‌وپرورش تا امروز در این قضیه هیچ دخالتی نداشته است: «ما برای بردن دانش‌آموزان به اردو مجوز آموزش‌وپرورش را داریم، اما بهتر است تایید مجوز و استعلام آن‌ها را هم داشته باشیم. برای اردوهای برون‌استانی به اداره کل و منطقه، نامه می‌زنیم و فرم‌های خاصی را پر می‌کنیم. سازمان دانش‌آموزی استعلام می‌گیرد و مجوز را صادر می‌کند اما تا الان اتفاق نیفتاده که کرایه اتوبوس برای اردوهای دانش‌آموزی تحت‌نظر آن‌ها باشد؛ به‌همین‌دلیل بهتر است که آموزش‌وپرورش خودش آژانس‌ها و شرکت‌های معتبر معرفی کند یا حداقل استعلامی از آن‌ها را به مدیران مدرسه بدهد و تایید کند.
الان مشخصاتی از راننده و اتوبوس را دریافت می‌کنند اما روند خاصی برای استعلام اتوبوس و آژانس مسافرتی ندارند، اگر هم باشد صوری است. در مورد اتفاقی که در کرمان رخ داه هم باتوجه به اینکه آموزش‌وپرورش مجوز اردو را صادر کرده است، باید پای آن‌ها هم گیر باشد. آن‌ها اجازه چنین اردویی را می‌دهند اما معمولاً آنقدری که مدیر مدرسه مواخذه می‌شود، کاری به آموزش‌وپرورش ندارند.»
از لحظه اول که خبر مرگ شش نفر در اتوبوس اردوی شهداد از راه رسید، مثل همه حوادث دانش‌آموزی گذشته، مسئولان قول پیگیری دادند؛ علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش پیامی صادر کرد و از همه مسئولان ذی‌ربط در تمام سطوح، خواست تا فرآیند درمان مجروحان و آسیب‌دیدگان این حادثه را تا حصول اطمینان از بهبودی کامل آنان به‌طور جدی و مستمر پیگیری کنند و بقیه گفتند، مقصر را پیدا و مجازات می‌کنند.
همان ساعت اول، هلال‌احمر کرمان اعلام کرد که نقص فنی ترمز، علت واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان است. رضا رضایی، مدیرکل آموزش‌وپرورش استان کرمان هم گفت که وزیر آموزش‌وپرورش با بسیج مسئولان محلی به‌طور جد پیگیر موضوع درمان و ابعاد این حادثه است.
رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان هم برای بررسی وضعیت دانش‌آموزان حادثه‌دیده عازم کرمان شد و فرشاد ابراهیم‌پور، نایب‌رئیس کمیسیون آموزش مجلس با بیان اینکه این کمیسیون علت واژگونی اتوبوس دانش‌آموزان کرمانی را پیگیری می‌کند، گفت که وزیر آموزش‌وپرورش، نماینده ویژه خود را برای بررسی این حادثه تلخ به کرمان اعزام کرده است: «امنیت دانش‌آموزان در سفرها و اردوهای دانش‌آموزی، یک اصل است و نباید با بی‌ملاحظه‌گی و اهمال، جان دانش‌آموزان و نخبگان به‌خطر بیفتد و فضای روانی جامعه دچار آسیب شود. آموزش‌وپرورش باید در فرآیندهای اردوهای دانش‌آموزی بازنگری کند تا خانواده‌ها نگران امنیت جان فرزندان‌شان نباشند.»
سوال خانواده‌ها اما هنوز به‌جاست؛ آن‌ها در دو روز گذشته، بیشتر سوال پرسیده‌اند و کمتر جواب گرفته‌اند. «تجارت‌نیوز» به نقل از آرزو، خاله یکی از دختران جانباخته در تصادف اتوبوس کرمان، نوشته است: «انگار هیچ‌کس هیچ ارزشی برای جان انسان قائل نیست. این‌ها دانش‌آموزان استعدادهای درخشان بودند. این‌ها کسانی بودند که قرار بود آینده‌ساز این کشور باشند. اما تنها به این دلیل که آموزش‌وپرورش نمی‌خواسته پول بیشتری برای کرایه اتوبوس بدهد، یک اتوبوس قراضه با نقص فنی را برای این سفر انتخاب کردند. من تنها خواهرزاده‌ام را از دست دادم. نمی‌دانم خواهرم و همسرش قرار است چطور با این مصیبت کنار بیایند.
این‌همه تبلیغ می‌کنند برای اینکه افراد فرزندآوری کنند، اما هیچ امکانات درستی برای محافظت از جان این بچه‌ها در کشور وجود ندارد. به همین راحتی شش دانش‌آموز جان باختند. با این اتفاق تنها شش خانواده داغدار نشده‌اند؛ شش خانواده در آستانه فروپاشی هستند و اقوام نزدیک هم دچار شوک و داغ شده‌اند. مادر و پدر من هر دو الان در بیمارستان بستری هستند چراکه نتوانستند با این اتفاق تلخ به‌راحتی کنار بیایند.
حالا اینکه مسئولان مدام پیام تسلیت برای ما می‌فرستند چه دردی از ما دوا می‌کند وقتی جگرگوشه‌مان را به‌خاطر سهل‌انگاری همین مسئولان از دست داده‌اند این بچه‌ها که دانش‌آموزان استعدادهای درخشان بودند به اندازه اجاره یک اتوبوس سالم هم جان‌شان ارزش نداشت؟ از طرف‌دیگر هنوز معلوم نیست وضعیت دانش‌آموزان مصدوم چطور است. معلوم نیست چند نفر از آن‌ها دوباره می‌توانند حداقل سلامت جسمی خود را به دست بیاورند. چه کسی هزینه درمان این بچه‌ها را برای ترومای بعد از حادثه برعهده می‌گیرد. ما فقط به همین تصادف نگاه می‌کنیم و تمام. یک‌هفته دیگر هیچ خبری از هیچ مسئولی نیست.»
به‌دنبال حادثه تصادف اتوبوس دانش‌آموزان در کرمان، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، در پیامی با خانواده دانش‌آموزان جانباخته کرمانی همدردی کرد و از مسئولان استانی و دستگاه‌های امدادی خواست تا تمام تلاش خود را برای مداوای مجروحان، کاهش آلام آسیب‌دیدگان و دلجویی از خانواده‌های داغدیده به‌کار گیرند: «وقوع حادثه تلخ و دلخراش واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان شهر کرمان در جاده شهداد که منجر به جان‌باختن و مجروح‌شدن تعدادی از این دانش‌آموزان عزیز شد، موجب تأثر عمیق اینجانب و آحاد مردم ایران شد.
با ابراز همدردی با خانواده محترم آنان، این ضایعه ناگوار را به جامعه فرهنگی، مردم کرمان به‌ویژه خانواده‌های داغدیده تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند متعال برای جان‌باختگان علو درجات، برای خانواده‌ها صبر و اجر و برای مصدومان شفای عاجل خواستارم. وقوع و تکرار این‌گونه حوادث تلخ در کشور غیرقابل توجیه بوده و لازم است ضمن بررسی دقیق علل وقوع حادثه از سوی دستگاه‌های نظارتی و معرفی عاملان و مقصران، اقدامات موثر و کارآمد برای جلوگیری از تکرار چنین رخدادهای تأسف‌بار صورت گیرد. از همه مسئولان استانی و دستگاه‌های امدادی هم می‌خواهم تا تمام تلاش خود را برای مداوای مجروحان، کاهش آلام آسیب‌دیدگان و دلجویی از خانواده‌های داغدیده به‌کار گیرند.»
