فرارو- اختلالات آب و الکترولیت زمانی رخ میدهد که تعادل میان آب و نمکهای ضروری بدن (الکترولیتها) به هم بریزد. این اختلالات میتوانند بهطور جدی بر عملکرد طبیعی بدن تأثیر بگذارند و حتی در برخی موارد خطرناک و کشنده باشند.
به گزارش فرارو، الکترولیتهای اصلی بدن شامل پتاسیم، سدیم، کلسیم، بیکربنات و فسفات هستند که برای عملکرد صحیح بسیاری از فرآیندهای بدن ضروریاند.
علایم شایع اختلالات آب و الکترولیت
علایم به شدت اختلال بستگی دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خشکی دهان: نشاندهنده کمآبی بدن.
- پوست چروکیده: معمولاً بهدلیل از دست دادن آب از پوست.
- تغییرات ادرار: افزایش، کاهش یا فقدان ادرار.
- خستگی و ضعف: از جمله علایم شایع ناشی از اختلالات آب و الکترولیت.
- ورم: پاها، دستها، صورت یا شکم ممکن است پف کرده و متورم شوند.
- احتقان و ورم ریوی: تجمع مایع در ریهها.
- گیجی و سردرگمی: که میتواند ناشی از تغییرات الکترولیتها در بدن باشد.
- نامنظم بودن ضربان قلب: نشاندهنده اختلال در سطح الکترولیتها بهویژه پتاسیم و سدیم.
علل اختلالات آب و الکترولیت
این اختلالات ممکن است به دو صورت کمبود یا افزایش مایعات و الکترولیتها در بدن اتفاق بیفتد:
-
از دست دادن مایعات و نمکها:
- استفراغ یا اسهال: که باعث دفع سریع مایعات و الکترولیتها میشود.
- تعریق زیاد: بهویژه در شرایط داغ یا فعالیتهای فیزیکی شدید.
- مصرف داروهای ادرارآور (دیورتیکها): که باعث از دست دادن مایعات از طریق ادرار میشود.
- گذاشتن لوله معده از طریق بینی: در بیمارستانها ممکن است باعث دفع مایعات از بدن شود.
-
تجمع مایعات و نمکها:
- نارسایی کلیه: که باعث احتباس مایعات و الکترولیتها در بدن میشود.
- بیماریهای غدد فوق کلیوی: مانند سندروم کوشینگ که منجر به احتباس نمک و مایعات میشود.
- دیابت بیمزه: که در آن بدن قادر به تنظیم آب بهطور مناسب نیست.
- مصرف داروهای خاص: مانند کورتیزونی یا هورمونهای زنانه میتواند باعث احتباس مایعات شود.
عوامل افزایشدهنده اختلالات آب و الکترولیت
- تب: که باعث افزایش تعریق و از دست دادن مایعات میشود.
- اسهال و استفراغ: که مایعات و الکترولیتها را سریع از بدن خارج میکند.
- بیماریهای کلیوی، دیابت، و بیماریهای قلبی: که میتوانند باعث تغییر در تعادل مایعات و الکترولیتها شوند.
- رژیمهای غذایی نامناسب یا افراطی: که منجر به اختلال در تعادل آب و نمک میشود.
- بیاشتهایی و پرخوری روانی: که موجب تغییر در مصرف مواد غذایی و مایعات میشود.
- وابستگی به الکل: که میتواند بر جذب آب و الکترولیتها تأثیر بگذارد.
- استفاده از داروهای ادرارآور (دیورتیکها).
پیشگیری از اختلالات آب و الکترولیت
برای جلوگیری از اختلالات آب و الکترولیت، میتوان از اقدامات زیر استفاده کرد:
- مصرف مایعات بهموقع: در صورتی که دچار استفراغ یا اسهال شوید، هر ۳۰ دقیقه مقادیر کمی از مایعات رقیق مثل آب میوه، چای یا آب ژلاتین بنوشید.
- استفاده از محلولهای مایع جایگزین: میتوانید برای جبران مایعات از دست رفته از محلولهای رقیق خانگی یا محلولهای آماده موجود در داروخانهها استفاده کنید. یک محلول خانگی شامل نیم لیتر آب، یک قاشق چایخوری شکر و نصف قاشق چایخوری نمک است.
- ثبت ورودی و خروجی مایعات: ثبت میزان مایعات نوشیده شده و میزان ادرار روزانه به شما کمک میکند تا تعادل مایعات بدن خود را تحت نظر داشته باشید.
عواقب موردانتظار
با درمان صحیح، معمولاً در ۲۴ تا ۴۸ ساعت وضعیت بیمار بهبود مییابد، بسته به علت زمینهای اختلالات آب و الکترولیت.
عوارض احتمالی
- نامنظمیهای ضربان قلب: تغییرات در سطح پتاسیم و سدیم میتواند منجر به اختلال در ضربان قلب شود.
- ایست قلبی و مرگ: در صورت عدم درمان به موقع، اختلالات شدید آب و الکترولیت میتواند به ایست قلبی منجر شود.
درمان اختلالات آب و الکترولیت
-
اقدامات تشخیصی:
- آزمایش ادرار، خون و الکترولیتها (خصوصاً سدیم، پتاسیم و کلر).
- بررسیهای رادیوگرافی برای ارزیابی کل آب بدن و تعیین شدت اختلال.
-
ثبت ورودی و خروجی مایعات:
- ثبت میزان مایعات ورودی و خروجی بدن (ادرار، استفراغ، تعریق) به شما کمک میکند تا تغییرات مایعات بدن را تحت کنترل داشته باشید.
-
بستری شدن در بیمارستان:
- در موارد شدید اختلالات آب و الکترولیت، بیمار ممکن است نیاز به دریافت مایعات از طریق سرم و درمان در بیمارستان داشته باشد.
داروها
- برای از دست رفتن مایعات: نوشیدنیهای خانگی یا محلولهای حاوی نمک و شکر، یا استفاده از سرم داخل وریدی در بیمارستان.
- برای احتباس مایعات: داروهای ادرارآور (دیورتیکها) و مکملهای پتاسیم ممکن است تجویز شوند.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
- بیمار باید تا بازگشت قدرت جسمی و بهبود وضعیت خود در رختخواب استراحت کند.
رژیم غذایی
- در موارد شدید اختلالات آب و الکترولیت، ممکن است بیمار از خوردن جامدات منع شود تا بتوان اختلالات آب و الکترولیت را اصلاح کرد.
زمان مراجعه به پزشک
- در صورت داشتن علایم اختلال آب و الکترولیت یا کمآبی بدن، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- اگر وزن شما در عرض یک روز بیشتر از ۲ کیلوگرم کاهش یا افزایش یافت، این میتواند نشاندهنده تغییرات شدید در مایعات بدن باشد که نیاز به درمان فوری دارد.
اختلالات آب و الکترولیت نیاز به درمان سریع و مؤثر دارند، زیرا در غیر این صورت میتوانند به مشکلات جدیتر مانند نارسایی قلبی و ایست قلبی منجر شوند. مراقبت به موقع و ثبت دقیق ورودی و خروجی مایعات بدن میتواند به پیشگیری و درمان این اختلالات کمک کند.