مدیرکل مدیریت بحران اصفهان:
«در حال حاضر رودخانه زایندهرود خشک است، تقریباً یازده تا دوازده درصد از حجم سد زاینده رود پر نیست و میبینید که تأثیرات خشکسالی در استان اصفهان شدید است. بیش از ۹۸ تا ۱۰۰ در صد مساحت استان تحت تاثیر خشکسالی شدید است و ما در حالی از زمستان گذشتیم که بارشهای مؤثری نداشتیم. جلسات ستاد سازگاری با کمآبی در استان تشکیل شد و پیگیریهای زیادی کردیم. وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه کشور باید برای اجرای طرحهای تامین آب به استان کمک کنند.»
به مناسبت روز جهانی آب
در یک بررسی تطبیقی درباره ایران، به شهادت دادهها و واقعیتهای ملموس باید اذعان کرد که با وجود گذشت سی و دو سال از تصویب ۲۲ مارس بهعنوان روز جهانی آب، فعالیتهای انجامشده در مورد شعارهای روز جهانی منحصر به چند سخنرانی و احتمالاً اعلام ژورنالیستی این روز بوده و به جرئت میتوان گفت در طول این سالها علیرغم سرمایهگذاریهای کلان در جنبههای ساختوساز، سختافزاری، وضعیت مدیریت آب کشور و پایداری در عرضه و تقاضای آب، نهتنها بهبود نیافته بلکه بحرانهای ناشی از آن عمیقتر، شدیدتر و جدیتر شده است.
«تقریباً یازده تا دوازده درصد از حجم سد زاینده رود پر نیست و میبینید که تأثیرات خشکسالی در استان اصفهان شدید است. بیش از ۹۸ تا ۱۰۰ در صد مساحت استان تحت تاثیر خشکسالی شدید است و ما در حالی از زمستان گذشتیم که بارشهای مؤثری نداشتیم. »
در سالهای اخیر، اما با بروز پدیده تغییر اقلیم مسئله آب به مشکل جدی تری در این سرزمین تبدیل شده و میرود تا تبدیل به بحرانی همه جانبه شود؛ روند بارشهای اخیر نشان از کاهش محسوس آن از یک طرف و نبود تناسب در وضعیت بارشها از طرف دیگر به بحران آب بیشتر دامن زده است.
سد کرج، یکی از منابع حیاتی تأمین آب پایتخت، به پایینترین سطح ذخایر خود رسیده است تصاویر جدید، شکافهای عمیق در بستر خشکشده سد را نشان میدهند؛ نشانهای هولناک از تشدید بحران آب در کشور که کارشناسان، کاهش بارندگی، مدیریت نادرست و برداشت بیرویه را عوامل اصلی این بحران میدانند.
«ذخیره آب زیرزمینی ایران از نظر تاریخی حدود ۵۰۰ میلیارد متر مکعب برآورد شده، با این حال، چندین دهه استخراج بیش از حد این میزان را به شدت کاهش داده است. سرعت تخلیه آب زیر زمینی ایران حدود ۵۵ میلیارد متر مکعب در سال از سفرههای زیرزمینی به صورت استخراج از چاهها است که بسیار بیشتر از نرخ تغذیه طبیعی حدود ۴۹ میلیارد متر مکعب در سال است که منجر به اضافه برداشت سالانه حدود ۵-۶ میلیارد متر مکعب در سال میشود.»
احد وظیفه با بیان اینکه بارورسازی ابرها بیشتر در ابرهای سرد که ضخامت قابل توجهی از آن در زیر رِنج صفر است مؤثرتر از ابرهای گرم است، بیان کرد: سیستم زمین پیچیده است و با انرژیهای زیادی سر و کار دارد، بنابراین سنجش میزان انرژی وارد شده به ابر براثر بارورسازی حتی از خود انجام عمل بارورسازی سختتر است.
در بهار ۱۴۰۴ ممکن است بارش شدید و ناگهانی برف سنگین، ذوب سریع برفها باعث افزایش ناگهانی آب رودخانهها شود. افزایش بارشهای نامنظم و سیلابی در سالهای اخیر و فقدان برنامهریزی ریسک سوانح طبیعی در نواحی شهری و ساخت و ساز در حریمهای سیلابی شهری و محلههای حاشیهنشین در اطراف رودخانههای شمال تهران و کرج، کن و جاجرود و مناطق صنعتی واقع در دشتهای پاییندست همگی از عواملی است که ممکن است در یک بارش کوتاهمدت ولی سنگین احتمالی آسیبهای سیلاب ناگهانی و واریزهای را گستردهتر سازد.
خشکسالی سال آینده که خط بحران را رد کرده است
سال ۱۴۰۴ سال بحران آب و انرژی است. اگرچه در چند سال گذشته نیز در برخی شهرهای کشور از جمله تهران با کمبود برق و گاز و آب مواجه بودهایم، ولی به نظر میرسد تمام بحرانهایی که تاکنون داشتهایم در برابر بحرانی که پیش رو داریم، بیشتر شبیه به شوخی باشد. مسوولان کشوری در چند روز گذشته وخامت اوضاع را گوشزد کردهاند، دستکم چهار سد از مدار خارج شدهاند، میزان بارشها کاهش چشمگیری نسبت به سالهای گذشته داشته و میزان تبخیر آب افزایش یافته است.
کاهش بارندگی در کشور یک واقعیت نگرانکننده است که پیامدهای جدی برای منابع آبی، کشاورزی، محیطزیست و اقتصاد کشور دارد. برای مقابله با این بحران، لازم است که اقدامات جدی در زمینه مدیریت منابع آبی، کاهش مصرف و توسعه فناوریهای نوین صورت گیرد. تنها با برنامهریزی صحیح و مشارکت همه بخشها، میتوان از پیامدهای منفی این بحران کاست و آیندهای پایدارتر برای کشور رقم زد.
رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی:
«هر چند عمده آب مصرفی پایتخت از منابع آب زیرزمینی تامین میشود، اما وقتی نزولات جوی کاهش مییابد، باید در مساله تامین آب نگران باشیم. وی با بیان اینکه طرح مسائلی همچون جابهجایی پایتخت نیز با تکیه بر همین موارد مطرح شده است، یادآور شد: کمآبی سدهای تهران در سالهای گذشته هم مطرح بود و سال گذشته نیز آورد آبی خود در سدهای پنجگانه تهران شاهد نبودیم که یکی از عوامل آن تغییر اقلیم است.»
متخصصان حوزه آب تأکید دارند که ایران برای عبور از این بحران به یک مدیریت مصرف هوشمندانه نیاز دارد. برداشت بیرویه از چاههای زیرزمینی نهتنها مشکل کمبود آب را حل نمیکند، بلکه میتواند بحران را تشدید کند.
سخنگوی صنعت آب خبر داد:
«در کل کشور این ۵ درصد ۱۰ درصد آب کشور را مصرف میکنند. از ۹ میلیارد متر مکعب آبی که تولید میشود یک میلیارد متر مکعب آن توسط ۵ درصد مشترکین با بالای دو برابر الگو مصرف میشود.»
«گرچه در ۴ سال گذشته، در مجموعه وزارت نیرو با اجرای اقدامات فنی و مهندسی اجازه ندادیم تا آثار کاهش بارندگی در خانههای مردم ملموس شود، اما باتوجه به استمرار خشکسالی در کشور و کاهش قابل توجه حجم مخازن سدها ناگزیر به کاهش فشار آب در شبکه خواهیم بود.»
سد لتیان بر روی رودخانه جاجرود با سطح حوزه آبریزی بهمساحت ۶۹۸۰۰ کیلومترمربع و با متوسط جریان آب سالانه بهمیزان ۳۵۰ میلیون مترمکعب در استان تهران و در فاصله ۳۵کیلومتری شمال شرقی تهران قرار دارد. این سد که در سال ۱۳۴۶ به بهرهبرداری رسیده؛ یکی از ۵ سد اصلی و مهم تأمین آب شرب استان تهران است.
معاون وزیر نیرو:
معاون وزیر نیرو با اشاره به کاهش ۴۱ درصدی بارندگی نسبت به میانگین بلندمدت و بروز یکی از شدیدترین دورههای خشکسالی ، بر لزوم اجرای برنامههای مدیریت منابع آب و همکاری همهجانبه دستگاههای اجرایی تأکید کرد و هشدار داد: عبور از این شرایط دشوار نیازمند تدابیر فوری، همراهی مردم و هماهنگی مستمر بین استانهاست.
«افزایش ۱.۵ تا ۲ درجهای دمای البرز طی ۲۵ سال اخیر منجر به کاهش ذخیره برف و تبخیر بیشتر آب و تغییر الگوی بارشها و جایگزینی بارش برف با باران شده است. از ۱۳۷۵ تا ۱۴۰۳، ۱۵ سال با بارش زیر نرمال در البرز ثبت شده است. البرز و منطقه تهران در حال حاضر با تحلیل رفتن منابع آب سطحی و زیرزمینی و تبدیل بحران آب به یک چالش اجتماعی- اقتصادی در بخشهایی با نمادهایی از خشکسالی هیدرولوژیک و خشکسالی اجتماعی- اقتصادی دیده میشود.»
محسن اردکانی با اشاره به کاهش ۴۵ درصدی بارشهای استان تهران در سال آبی جاری در مقایسه با دوره آماری درازمدت، افزود: میزان بارندگیهای استان تهران از ابتدای سال آبی جاری تاکنون، پایینترین میزان بارشهای ۵۷ سال اخیر محسوب میشود.
باتوجه به ضعیف بودن بارشهای برفی در سال جاری، وضعیت نامناسب منابع آبی ادامه خواهد داشت، که پیشبینیها نشاندهنده ادامه خشکسالی در سال آینده است و شهروندان باید با همکاری در مصرف بهینه آب، به حفظ منابع محدود موجود کمک کنند.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقهای مازندران گفت: به دنبال بارندگیهای مناسب برف و باران در ۲ هفته اخیر حجم آب موجود پشت سدهای مازندران نسبت به روزهای پایانی بهمن امسال از ۲۸۴ میلیون متر مکعب در پایان بهمن به ۲۹۴ میلیون متر مکعب رسید.