پیشنهاد کنسرسیوم غنی سازی خلیج فارس بامحوریت ایران و عربستان

 در مقاله مشترک سید حسین موسویان و فرانک فون هیپل اساتید دانشگاه پرینستون آمریکا آمده است: عربستان برای عادی سازی روابط با اسرائیل سه شرط قائل شده است: پذیرش غنی سازی اورانیوم درعربستان، تضمین امنیت عربستان توسط آمریکا و به رسمیت شناختن یک دولت مستقل فلسطینی.

به گزارش ایسنا، عربستان به آمریکا پیشنهاد کرده که بامشارکت دوکشور، "آرامکو هسته ای" به منظور صادرات سوخت هسته‌ای به سایر کشور‌ها درعربستان ایجاد شود. اسرائیل که خود بمب هسته‌ای دارد، نگران دسترسی سایرکشور‌های منطقه خاورمیانه به توانمندی غنی سازی اورانیوم است، چون امکان ساخت بمب اتم خواهند داشت.

نتانیاهو درسخنرانی امسال درمجمع عمومی سازمان ملل گفت ازهمه توانش برای ممانعت از دسترسی ایران به بمب هسته‌ای استفاده خواهد کرد. اما او دراقدامی متناقض، با دولت بایدن درحال رایزنی است که غنی سازی اورانیوم در عربستان تحت نظر آمریکا پذیرفته شود.

غنی سازی اورانیوم درعربستان، حتی اگر زیرنظر آمریکا باشد، باعث خواهد شد که سایر کشور‌های منطقه مثل مصر و ترکیه و امارات متحده عربی نیز خواستار بهره مندی کشورشان از غنی سازی اورانیوم شوند؛ لذا ایده یک کنسرسیوم غنی سازی مشترک درخاورمیانه میتواند موجب اطمینان جهانی درمورد اهداف صلح آمیز آن باشد.

حمله اخیر حماس به اسرائیل، موجب تاخیر توافق آمریکا، عربستان و اسرائیل درمورد ایجاد تاسیسات غنی سازی درخاک عربستان خواهد شد. درعین حال باید نیاز کشور‌های خاورمیانه به سوخت هسته‌ای را مدنظر داشت و اینکه یک کنسرسیوم مشترک چندجانبه میتواند مانع انحراف تاسیسات غنی سازی به سمت ساخت بمب هسته‌ای شود.

طبق ماده چهار معاهده عدم اشاعه (ان پی تی)، همه کشور‌های عضو این معاهده حق بهره مندی از تکنولوژی صلح آمیز هسته‌ای برای اهداف صلح آمیز را دارند. از ۱۹۷۰ کشورهند از طریق تکنولوژی فراوری سوخت هسته‌ای و کشور پاکستان از طریق تکنولوزی غنی سازی به بمب هسته‌ای دست یافتند. از آن زمان به بعد حساسیت جامعه جهانی درمورد امکان ساخت بمب هسته‌ای توسط سایر کشور‌ها بیشتر شده است.

اصولا تاسیسات کوچک غنی سازی، اعم از اینکه در بزریل یا ژاپن یا ایران و یا عربستان باشد، اقتصادی نیستند و نمیتوانند با تامین کننده گان بزرگ فعلی سوخت هسته‌ای درجهان یعنی روسیه و چین و کنسرسیوم اروپایی یورنکو رقابت کنند. سه کشور آلمان و هلند وانگلستان صاحب کنسرسیوم مشترک غنی سازی اروپا هستند که دومین تولید کننده سوخت هسته‌ای جهان بعد از روسیه است.

حتی کشوری مثل آمریکا هم حمایت از شرکت‌های غنی سازی اورانیوم آمریکایی را متوقف کرد وامروزه یورنکو اروپا، سوخت هسته‌ای آمریکا را تامین میکند و آمریکا غنی سازی ملی ندارد؛ لذا منطقه خاورمیانه هم میتواند مشابه اروپا، دارای یک کنسرسیوم بزرگ غنی سازی مشترک باشد که ۱) توجیه اقتصادی داشته باشد، ۲) ضامن ماهیت صلح آمیز آن باشد و ۳) موجب اعتماد سازی و همکاری بین کشور‌های منطقه باشد و بتدریج جایگزین غنی سازی ملی درکشور‌های مختلف شود.

روسای جمهور قبلی ایران اعم از اصولگرا و معتدل درسال ۲۰۰۵ پیشنهاد همکاری مشترک هسته‌ای کشور‌های منطقه را مطرح کردند. آقای روحانی دبیر وقت شورایعالی امنیت ملی ایران هم در دیدار بهار سال ۲۰۰۵ با سران کشور‌های عرب عضو شورای همکاری درخلیج فارس پیشنهاد مشارکت و همکاری مشترک در تکنولوژی هسته‌ای را مطرح کرد. آقای احمدی نژاد رئیس جمهور وقت ایران نیز در سخنرانی سپتامبر ۲۰۰۵ خود درمجمع عمومی سازمان ملل گفت ایران برای مشارکت جدی با بخش خصوصی و دولتی کشور‌های دیگر درامر غنی سازی مشترک درایران، آمادگی دارد.

درعین حال موضوع "مکان" تاسیسات غنی سازی مشترک یک موضوع اختلافی بین کشور‌های خاورمیانه خواهد بود. اسرائیل هم که تنها کشور صاحب بمب هسته‌ای است، صرفا بشرط نابودی کلیه سلاح‌های هسته‌ای خود، ممکن است بتواند عضو چنین کنسرسیومی شود. اما درهرحال این موضوعات ممکن است مانع تحقق چنین ابتکاری شود.

اما دو کشور ایران و عربستان میتوانند محور ایجاد یک سیستم همکاری و امنیت جمعی درحوزه خلیج فارس شامل همکاری‌های جامع سیاسی-اقتصادی-امنیتی-نظامی-فرهنگی باشند. چنین سیستم جامع همکاری، میتواند شامل یک کنسرسیوم مششترک غنی سازی درحوزه خلیج فارس باشد و کشور‌های عضو کنسرسیوم متعهد به عدم ساخت بمب هسته‌ای باشند.

چنانچه اسرائیل بپذیرد که بمب‌های هسته خود را نابود کند و به معاهده ان پی تی بپیوندد، مصوبات بین المللی درمورد خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای تحقق خواهد یافت. باتوجه به اینکه بحران جاری جنگ حماس و اسرائیل، بی اعتمادی‌ها درخاورمیانه را بیشتر کرده و خواهد کرد، ممکن است این ایده ما ممکن است درشرایط فعلی عملی نباشد، اما اگر رهبران جهان برای صلح وامنیت منطقه چاره اندیشی نکنند، پیشرفت درسایرموارد هم عملی نخواهد بود.

در هر صورت ابتکار ایرانی- سعودی برای ایجاد یک کنسرسیوم مشترک غنی سازی یک قدم بسمت کاهش ریسک اشاعه سلاح‌های هسته‌ای در منطقه خواهد بود.