گزارش سی‌ان‌بی‌سی‌: جنگ آب ایران و افغانستان و یک مرز خطرناک

فرارو-  ایران و افغانستان بر روی کنترل عرضه یک منبع حیاتی که روز به روز در حال کاهش است رودررو شدند: آب.

به گزارش فرارو به نقل از سی‌ان‌بی‌سی‌، خشونت در امتداد مرز بین ایران و افغانستان در هفته‌های اخیر شعله‌ور شد، که به دلیل اختلاف بر سر آب جاری از رودخانه هیرمند افغانستان به ایران تشدید شد. تهران می‌گوید که دولت طالبان افغانستان عمداً ایران را از ذخایر آب کافی محروم می‌کند تا بتواند آب خود را تقویت کند. اما طالبان می‌گویند که به دلیل کاهش شدید بارندگی و سطح رودخانه‌ها، دیگر آب کافی برای وجود ندارد.

مرزبانان ایران و افغانستان در روز ۲۷ مه با یکدیگر درگیر شدند و تیراندازی شدیدی انجام شد که منجر به کشته شدن دو پاسدار ایرانی و یک سرباز طالبان و زخمی شدن تعدادی دیگر شد. هر دو طرف یکدیگر را به خاطر تحریک جنگ سرزنش می‌کنند، که مسائل مربوط به آب منطقه را دوباره در کانون توجه قرار داده است.

یک مرز خطرناک

مرز ۵۸۰ مایلی بین افغانستان و ایران ناامن و مملو از جنایات است که عمدتاً از سمت افغانستان وارد ایران می‌شود. افغانستان ده‌ها سال است که درگیر بی ثباتی و جنگ بوده است و دولت حاکم طالبان بخش قابل توجهی از درآمد خود را از تجارت غیرقانونی به دست می‌آورد.

کمال علم، یک کارشناس ارشد در مرکز آسیای جنوبی شورای آتلانتیک، گفت: مرز ایران با افغانستان همیشه آسیب پذیرترین بوده است. علم گفت که افغانستان میزبان مسائلی از جمله قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان و تروریسم است، اما به طور همزمان منبع بسیار مهمی برای آب است.

تنش‌های آبی بین دو کشور به گذشته بازمی گردد. در دهه ۱۹۵۰، افغانستان دو سد بزرگ ساخت که جریان آب رودخانه هیرمند را به ایران محدود کرد. این امر خشم تهران و تهدید روابط را برانگیخت و در نهایت منجر به امضای معاهده‌ای در سال ۱۹۷۳ شد که به ایران سالانه ۸۵۰ میلیون متر مکعب آب هیرمند اختصاص می‌داد.

اما انقلاب‌ها، تهاجم‌ها، جنگ‌ها و تغییرات چشمگیر دولت در هر دو کشور باعث شد که این معاهده هرگز به طور کامل اجرا نشود.

علم گفت: از زمان قرارداد آب در سال ۱۹۷۳ بین دو کشور، آن‌ها چندین بار به دلیل استفاده دولت‌های مختلف افغانستان از آسیب پذیری آب ایران به عنوان اهرمی برای مسائل دوجانبه، به جنگ نزدیک شده اند.

تغییرات آب و هوا و بدتر شدن تهدیدات

دانشمندان مدت‌هاست هشدار داده‌اند که تغییرات آب‌وهوایی خطر جنگ‌ها و بحران‌های پناهجویان را افزایش می‌دهد، زیرا کشور‌ها بر سر منابع طبیعی که برای زندگی به آن نیاز دارند می‌جنگند.

رایان بول، تحلیلگر ارشد خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه Rane، گفت: برطرف کردن اختلافات بر سر تخصیص آب برای رودخانه هیرمند دشوار است، زیرا هیچ یک از کشور‌ها توانایی رساندن آب بیشتر به منطقه را ندارند. این منطقه در حال حاضر یک منطقه بسیار خشک است، اما مسائلی مانند تغییرات آب و هوا و کشاورزی بیش از حد آن را بدتر می‌کند.

وی گفت: به نوعی، این یک محرک کلاسیک درگیری است، رقابتی برای یک منبع کمیاب که هیچ یک از طرفین نمی‌توانند بدون آن زندگی کنند.

در اواسط ماه مه، یک بیانیه مطبوعاتی طالبان حمایت افغانستان را از معاهده ۱۹۷۳ اعلام کرد، اما گفت: از آنجایی که در سال‌های اخیر در افغانستان و منطقه خشکسالی رخ داده و سطح آب کاهش یافته است... ولایات کشور از خشکسالی رنج می‌برند و آب کافی وجود ندارد. در چنین شرایطی، آب خواهی مکرر ایران و اظهارات نابه جا در رسانه‌ها را مضر می‌دانیم.

ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران در پاسخ به رهبران افغانستان گفت که سخنان او را خیلی جدی بگیرند و گفت: به حاکمان افغانستان هشدار می‌دهم که فوراً حقوق مردم سیستان و بلوچستان را بدهند. یک فرمانده طالبان نیز در واکنش گفت آبی نیست که به ایران بدهند و هشدار داد: «به ما حمله نکنید. ما نمی‌ترسیم.»

تهران سپس بیانیه‌ای صادر کرد و بر این واقعیت تأکید کرد که طالبان را به عنوان هیئت حاکمه افغانستان به رسمیت نمی‌شناسد. این مجادلات تنها تنش‌ها را تشدید کرد و برخی نگران هستند که تیراندازی در مرز دو کشور می‌تواند نشانه‌ای از بدتر شدن آینده باشد.

رایان بول انتظار دارد که این مشکل تشدید شود، زیرا کمبود آب یک مشکل بسیار پیچیده است که برای غلبه بر آن نیازمند سرمایه گذاری‌های گسترده و گران زیرساختی است که ایران یا افغانستان تحت تحریم شدید در موقعیتی برای رفع آن نیستند.