ترجمه خودکار خطوط میخی ۵ هزار ساله با هوش مصنوعی

محققان دانشگاهی در اسرائیل مدلی از هوش مصنوعی را ابداع کرده‌اند که می‌تواند متون باستانی نوشته شده به خط میخی را به طور خودکار به انگلیسی ترجمه کند.

به گزارش یورونیوز، متون اکدی که به خط میخی نوشته شده‌اند یکی از قدیمی‌ترین اشکال شناخته شده خطوط باستانی هستند و کارشناسان آشورشناسی که در مطالعه تاریخ و فرهنگ منطقه بین‌النهرین باستان (عراق کنونی) تخصص دارند، سال‌های زیادی را صرف ترجمه و فهم آن‌ها کرده‌اند.

در زمان‌های قدیم مردم این خط را با استفاده از قلم نی می‌نوشتند تا یک علامت «گوه‌شکل» روی لوح گلی ایجاد کنند. از همین رو خواندن و ترجمه این خطوط تا کنون بسیار دشوار بوده است. حالا، اما محققان در دانشگاه تل آویو و دانشگاه آریل یک مدل هوش مصنوعی را ایجاد کرده‌اند که تمام این تلاش‌ها را ساده می‌کند. این ابزار مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند به طور خودکار متن اکدی نوشته شده به خط میخی را گرفته و ترجمه انگلیسی آن را بیرون دهد.

صد‌ها هزار لوح گلی از بین النهرین باستان، که به خط میخی نوشته شده و قدمت آن‌ها به ۳۴۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد، توسط باستان‌شناسان پیدا شده است. با این حال به دلیل دشواری خواندن آن‌ها و تعداد محدود کارشناسان تنها تعداد کمی از این الواح ترجمه شده است.

ابزار مبتنی بر هوش مصنوعی جدید که بر اساس مدل یادگیری ماشینی کار می‌کند در دو نسخه توسعه داده شده: یک نسخه که می‌تواند متون اکدی را از علائم خط میخی به خط لاتین ترجمه کند و نسخه دیگری که علائم میخی را به الفبای انگلیسی استاندارد یونیکد بازمی‌گرداند.

محققان می‌گویند نسخه لاتین نتایج رضایت‌بخش‌تری را در این مطالعه به دست آورده و در مدل «جایگزین ارزشیابی دوزبانه» (Bleu)، که آزمونی از سطح مطابقت بین ترجمه ماشینی و انسانی از یک متن واحد است، امتیاز ۳۷.۴۷ را به دست آورد.

دکتر شای گوردین، از دانشگاه آریل اسرائیل، می‌گوید ترجمه ماشینی می‌تواند به عنوان بخشی از یک «پروژه همکاری مشترک بین انسان و ماشین» استفاده شود که در آن محققان خروجی مدل‌های ماشینی را تصحیح کنند.

کارشناسان می‌گویند بالا رفتن سرعت ترجمه خطوط میخی به آن‌ها کمک می‌کند تا صد‌ها هزار لوح گلی را که به خط میخی نوشته شده‌اند بخوانند و تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و علمی بین النهرین باستان را بهتر درک کنند.

ترجمه و انتقال مفاهیم از زبانی به زبان دیگر از پیچیده‌ترین فعالیت‌های علمی به شمار می‌رود چرا که معمولا برای اینکار نه فقط به دانش تخصصی دو زبان مختلف، بلکه به اطلاع از پیش‌زمینه و محیط فرهنگ‌های گوناگون نیاز است.

در سال‌های اخیر ابزار‌های دیجیتالی ترجمه رشد قابل توجهی داشته‌اند، با این حال پیشرفت در زمینه ترجمه زبان‌های باستانی کند بوده است چرا که خواندن و درک آن‌ها مستلزم دانش یک جامعه زبانی قدیمی است. این در شرایطی است که خود این متون نیز می‌توانند بسیار پراکنده و آشفته باشند.

نتایج مطالعات جدید در نشریه علمی «PNAS Nexus» منتشر شده است.