جک استراو؛ مهمانی ناخوانده

جك استراو به ايران مي‌آيد. اين خبري بود كه ديروز خبرگزاري ايرنا منتشر كرد و يكي از نزديكان علي لاريجاني تكذيب كرد. خبرآنلاين با تكذيب اين خبر به‌نقل از اين فرد نزديك به علي لاريجاني آورده است، يكي از مقامات ارشد دولتي دو سال پيش با استراو ديداري داشته است كه در صورت صحت دعوت از استراو اين دعوت مي‌تواند از سوي همان مقام دولتي صورت گرفته باشد.

با اين وجود ايرنا مدعي شده ميزبان وزير‌ امور‌خارجه اسبق بريتانيا علي لاريجاني است، رئيس مجلس شوراي اسلامي كه به ديپلماسي پارلماني اعتقاد عميقي دارد. استراو همان وزير امور خارجه‌اي بود كه به همراه همتايان آلماني و فرانسوي‌اش بيانيه سعدآباد را در جريان مذاكره با حسن روحاني دبير وقت شورايعالي امنيت ملي كشورمان امضا كرد. او اكنون به عنوان رئيس گروه دوستي پارلماني ايران و انگليس مجلس عوام بريتانيا منصوب شده است. جالب اينجاست كه استراو به خاطر بيانيه سعدآباد براي ايراني‌ها چهره نام آشنايي است. بيانيه‌اي كه لاريجاني يكي از منتقدين جدي‌اش بود. استراو در دوره‌اي به ايران -احتمالا- خواهد آمد كه چند ماهي است حاكميت چندين ساله حزب كارگر بر بريتانيا پايان يافته و محافظه‌كاران بريتانيايي زمام امور را در دست گرفته‌اند. استراو در گفت‌وگو با ايرنا در لندن درباره سفر احتمالي خود گفت: «ما اخيرا دعوت نامه‌اي از سوي مجلس شوراي اسلامي ايران براي سفر هياتي از اعضاي گروه دوستي پارلماني به تهران دريافت كرده‌ايم. اين دعوت‌نامه از سوي پارلمان انگليس پذيرفته شده و قرار است من به اتفاق «بن والاس»،نماينده مجلس عوام از حزب محافظه‌كار و ديگر رئيس مشترك گروه دوستي پارلماني به جمهوري اسلامي ايران سفر كنيم.» 

استراو بين سال‌هاي 2001 تا 2003 پنج‌بار به ايران سفر كرد و در گفت‌وگو با ايرنا خود را از دوستان ايران مي‌داند و مي‌گويد: «من به رغم اينكه از سال 2006 ميلادي از وزارت خارجه كنار رفتم ولي همچنان علاقه‌مند به پيگيري مسائل ايران بودم و ارتباطم را با موضوعات مرتبط با ايران حفظ كردم. حتي آقاي رسول موحديان سفير سابق ايران در لندن به دعوت من به شهر بلكبرن كه حوزه انتخابيه من است سفر كرد و به اتفاق او از يك مسجد متعلق به شيعيان نيز در آنجا بازديد كرديم.» 

استراو كه بنا بر برخي گزارش‌ها از ايران‌شناسان برجسته است ابراز اميدواري كرد كه ايران يك بار ديگر سفير خود را در لندن معرفي كند. اقدامي كه ايران از تابستان گذشته از انجام آن براي آنچه تنبيه بريتانيا خوانده، خوداري كرده است. البته جك استراو بعد از اينكه از سمت وزارت امور خارجه بريتانيا كناره‌گيري كرد از سياست‌هاي انگليس و آمريكا در قبال ايران انتقاد كرد. او در اسفند 1387 در مراسم افتتاحيه نمايشگاه «ايران در دوره شاه‌عباس» از اينكه بريتانيا ايران را به عنوان يك قدرت منطقه‌اي درك نكرده است، انتقاد كرد و به سياست‌هاي اشتباه اين كشور مانند انعقاد قرارداد‌هاي ظالمانه‌اي مانند انحصار تنباكو و حمايت از كودتا عليه دولت محمد مصدق اذعان كرد. چند روز پس از اين صحبت‌هاي انتقادي بود كه جك استراو اعلام كرد كه علت بركناري او از سمت وزارت امور خارجه، انتقاد از سياست‌هاي ايالات متحده در برابر ايران و خاورميانه بوده است. 

استراو اكنون نيز در گفت‌وگو با ايرنا مدعي است كه خواهان گشايش در روابط ايران و بريتانياست. اما قطعا سفر استراو به ايران نمي‌تواند پديده‌اي عادي تلقي شود، به خصوص اينكه در حال حاضر ايران و بريتانيا يكي از بدترين دوران‌هاي روابط خود را در طول 12 سال اخير سپري مي‌كنند. روز پنج‌شنبه ايران اعلام كرد كه 4 تروريست وابسته به گروه ضد انقلاب كومله در مريوان بازداشت شده‌اند و اين افراد با بريتانيا در ارتباط بوده‌اند.

اسماعيل كوثري، نايب رئيس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس دو هفته پيش اعلام كرد طرح الزام دولت به قطع رابطه كامل سياسي با انگليس منتفي نشده و در دستور كار اين كميسيون قرار دارد. طرحي كه چند ماه پيش از سوي 35 نفر از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي به صورت يك فوريت به هيات رئيسه ابلاغ شد و سرانجام به كميسون امنيت ملي و سياست خارجي براي بررسي بيشتر واگذار شد. بعد از مدتي نمايندگان از كاهش سطح روابط با بريتانيا به جاي قطع كامل اين روابط سخن گفتند. مسئولان وزارت امور خارجه هر يك با تاكيد بر نقش منفي بريتانيا در حوادث پس از انتخابات تصويب چنين طرح‌هايي را مستلزم كار كارشناسي بيشتر عنوان كردند. اين در حالي است كه روز پنج شنبه و همزمان با سالروز تسخير سفارت آمريكا در تهران برخي از اعضاي تشكل‌هاي دانشجويي در برابر سفارت بريتانيا در تهران تجمع كردند و خواستار تعطيلي سفارت اين كشور در تهران شدند. علاوه بر اين رويكرد اخير دولت بريتانيا در پرونده هسته‌اي كشورمان نيز با واكنش منفي ايران مواجه شده است. در حالي كه هفته پيش جان سوئرز، رئيس جديد ام-آي 6 در سخنراني بي‌سابقه خود در انظار عمومي بر جاسوسي از برنامه هسته‌اي ايران تاكيد كرد سفر ويليام هيگ وزير امور خارجه بريتانيا به اسرائيل نيز در راستاي تلاش‌هاي ضد ايراني عليه پرونده هسته‌اي كشورمان تفسير شده است. در حال حاضر نيز برخي خبر‌ها از رويكرد شديد بريتانيا در موضوع تحريم‌ها حكايت مي‌كند. دو هفته پيش شركت بي‌پي همكاري مشترك خود را با نفتيران در سواحل اسكاتلند براي اكتشاف گاز قطع كرد و ويليام هيگ نيز ضمن استقبال از تصويب اجرايي شدن تحريم‌هاي يكجانبه اتحاديه اروپا از تشديد تحريم‌هاي جديدتر در آينده‌اي نزديك خبر داده بود.

وضعيت روابط ايران و بريتانيا تا حدي بحراني شده كه تا كنون برخي از شخصيت‌هاي سياسي و مقام‌هاي دولتي از ديدار با سايمون گس، سفير بريتانيا امتناع كرده اند. همچنين آيت الله احمد خاتمي و محمد يزدي از اعضاي مجلس خبرگان و مسعود زريبافان و مهرداد بذرپاش از ديدار با سفير بريتانيا در ايران خودداري كرده‌اند.

ديپلماسي پارلماني و روابط با بريتانيا
اينكه سطح روابط ايران و بريتانيا همچنان نامشخص است،موضوعي است كه تكليف آن در آينده مشخص ‌مي‌شود. چهره بريتانيا در افكار عمومي كشورمان جايگاه مناسبي نيست. بريتانيا در بسياري از رويدادهاي مهم تاريخي ايران متهم رديف اول است. با اين وجود اين كشور يكي از طرف‌هاي مذاكره با ايران در پرونده هسته‌اي است.

جك استراو هر چند در نهايت در چارچوب كلي منافع بريتانيا حركت مي‌كند اما انتقادهاي وي از سياست‌هاي بريتانيا عليه ايران و ناديده گرفتن جايگاه مهم كشورمان در منطقه قابل انكار نيست. از طرفي ديپلماسي پارلماني كه در سال‌هاي اخير از سوي علي لاريجاني پيگيري شده است تا كنون با ديپلماسي دولت تعارض چنداني نداشته است.

در بسياري از كشورهاي جهان نيز ديپلماسي پارلماني براي بازكردن راه‌هاي گفت‌وگو و امكان تعامل بيشتر سنتي رايج است. اواخر شهريور امسال در مراسم رونمايي از منشور كوروش كه با حضور مقام‌هاي دولتي انجام گرفت، سايمون گس، سفير بريتانيا نيز حضور داشت. مطمئنا حضور سايمون گس در مراسمي كه عالي ترين مقام‌هاي دولتي حضور داشته‌اند در اين صورت مسئله كه رويكرد بريتانيا خلاف منافع ملي كشورمان است تغييري به وجود نمي‌آورد.

به شرطي كه ديپلماسي پارلماني در چارچوب منافع ملي و تقويت ديپلماسي رسمي حركت كند دعوت از برخي از چهره‌هاي منتقد سياست‌هاي بريتانيا در مجلس عوام اين كشور مي‌تواند در راستاي منافع ملي كشور تفسير شود.

كومله تكذيب نكرد
در حالي كه روز پنج شنبه وزارت اطلاعات اعلام كرد چهار تروريست از اعضاي گروه كومله به نام‌هاي بختيار معماري، هژير ابراهيمي، لقمان مرادي و زنيار مرادي به اتهام قتل پنج نفر بازداشت شده‌اند، يكي از رهبران اين گروه در مصاحبه با بي‌بي سي اعلام كرده است افراد بازداشت‌ شده ممكن است از اعضاي شاخه منشعب شده از اين گروه باشند. به گزارش فارس افراد دستگير شده اعتراف كرده‌اند كه در دو سال گذشته 5 ترور انجام داده‌اند و قرار بود بابت هر عمليات 20 هزار دلار دستمزد بگيرند، ولي تا زمان دستگيري، تنها 8000 دلار آن را دريافت كرده بودند. بر پايه اعترافات اين گروه، اين افراد دستورات خود را در سليمانيه عراق از فردي به نام جليل فتاحي دريافت كرده بودند كه اكنون ساكن انگليس است.

در همين راستا سخنگوي وزارت امور خارجه بريتانيا وابستگي اين افراد را به انگلستان تكذيب كرد.