پنج نشانه که کناره‌گیری صدر از سیاست را بی‌اعتبار می‌کنند

فرارو- مقتدی صدر که در دوشنبه هفته قبل (۷ شهریور) کناره‌گیری دائمی خود از سیاست را اعلام کرده بود، با کنش‌های چند وقت اخیر خود نشان داده که به روال سابق استعفای او رنگ واقعیت به خود نخواهد گرفت.

به گزارش گروه بین‌الملل فرارو، رهبر جریان صدر در کمتر از یک هفته بعد از ناآرامی‌های منطقه سبز بغداد که منجر به جان باختن ۲۴ نفر و زخمی شدن صد‌ها نفر شده بود، با صدور پیام‌ها و تحرکات خاص از سوی نیرو‌های نظامی تحت رهبری‌اش، به صورت غیررسمی حضور خود در میدان تحولات را تایید کرده است.

تاکید مقتدی بر کناره‌گیری از سیاست، علاوه بر بیانیه ابتدایی، در سخنرانی سه‌شنبه هفته گذشته (۸ شهریور) نیز مورد تاکید قرار گرفت؛ لذا نزد ناظران سیاسی و افکار عمومی این مساله مطرح شده بود که آیا مقتدی صدر بر خلاف ۶ مورد کناره‌گیری گذشته، بار دیگر به عرصه سیاسی باز نخواهد گشت.

در واقع، آینده سیاسی صدر در مقام معمایی مهم برای همگان مطرح شده بود. اما بر خلاف انتظارات اولیه تحرکات صدر در کمتر از یک هفته گذشته تا حدود زیادی از این مساله گره‌گشایی کرده و به نظر می‌رسد حتی صورت مساله فراتر از بحث پیرامون بازگشت او در آینده است؛ چرا که او هم اکنون در بطن تحولات سیاسی کشور عراق حضور دارد. در تایید این موضوع توجه به پنج نشانه قابل تامل است:

۱- حملات سیاسی و تبلیغاتی به نیرو‌های حشدالشعبی

پشت پا زدن صدر به وعده خود نیازمند سپری شدن زمانی طولانی نبود و در همان یک روز اول بعد از استعفا اتفاق افتاد. تنها ۲۴ ساعت پس از سخنرانی مطبوعاتی خود و تاکید مجدد بر قطعی بودن کناره‌گیری‌اش به عنوان یک وظیفه شرعی در چهارشنبه (۹ شهریور)، صالح محمد العراقی، سخنگو (وزیر) او که مواضع‌اش را منتشر می‌کند، مجددا به صحنه آمد و بیانیه تندی علیه چارچوب هماهنگی صادر کرد.

سخنگوی مقتدی صدر در شبکه‌های اجتماعی که بسیاری از ناظران او را خود صدر می‌دانند، در بیانیه‌ای سراسر دشنام از فراخوان چارچوب هماهنگی نیرو‌های سیاسی شیعه برای تشکیل جلسه مجلس انتقاد کرد.

در بیانیه منتشرشده در صفحه «صالح محمد العراقی» تأکید شده که موضع گیری «چارچوب هماهنگی وقیح» و «شبه‌نظامیان وقیح» که «در برابر اراده ملت و مرجعیت و طوایف ایستاده و اعلام می‌کنند که برای تشکیل دولت وقیحشان جلسه مجلس را تشکیل می‌دهند» اصلا برایش عجیب نیست.

وی تأکید کرد که این «اوج وقاحت» است که «آنان نه دین دارند نه اخلاق نه اندکی شرافت در خصومت» و افزود که «چه سه‌گانه وقیحی هستند که نه اصلاحات می‌فهمند نه انقلاب نه مسالمت‌آمیز بودن نه رنج مردم را»، چون به گفته وی «به فساد و رذالت دل بسته‌اند و چون حیوان نجس‌خواری شده‌اند که از نجس ارتزاق کرده و دیگر گوشتش هم حرام شده است».

او حتی در ادامه بیانیه‌اش کلمات سخیفی را علیه حشد الشعبی به کار گرفت و به طور ضمنی نیز ایران را نسبت به کاهش حضور در عراق هشدار داد.

اما این بیانیه تند که نماد دخالت عریان در امور سیاسی عراق بود، روز بعد نیز ادامه داشت. وزیر صدر در پنج‌شنبه (۱۰ شهریور) با صدور پیامی جدید؛ به قیس الخزعلی، دبیرکل جنبش عصائب اهل حق هشدار داد که اگر شبه نظامیان وقیح خود را کنترل نکند، خود او نیز وقیح است. وی با به کاربردن کلماتی خارج از عرف و ادب در بیانیه‌اش گفت: که قیس به تو هشدار می‌دهم، اگر شبه نظامیان وقیحت را کنترل نکنی و از قاتلان و جنایتکاران وابسته به خودت برائت نجویی و ثابت نکنی که به تو وابسته نیستند، تو نیز وقیح هستی. العراقی در پایان نیز نوشت که «الحشد الشعبی از توی وقیح بریء است».

صدور این دو بیانیه با لحن شدیدالحن، به وضوح نشان می‌دهد که صدر حتی نتوانسته برای یک یا دو روز بر ادعای خود مبنی بر کناره‌گیری پایبند بماند. این نوع موضع‌گیری مداخله و نقش‌آفرینی مستقیم بوده و حتی نمی‌توان از آن به عنوان مطالبه هم یاد کرد.

۲- تعیین تکلیف برای دولت و حشد الشعبی

البته بیانیه‌های صدر از طریق سخنگوی خود به حمله به حشدالشعبی محدود نشد، بلکه او از زبان «صالح محمد العراقی» برای آینده عراق خطاب به دولت و حشدالشعبی پیشنهاداتی را مطرح کرد. سخنگوی صدر در خطاب به مصطفی الکاظمی فرمانده کل نیرو‌های مسلح چهار پیشنهاد را مطرح می‌کند:

صالح العراقی گفت: «پیشنهاد اول تغییر «فالح الفیاض» از ریاست الحشد الشعبی است با این ادعا که وی شخصیتی حزبی و رئیس یک تشکل سیاسی است و فاقد شخصیت قدرتمند و ذهنیت نظامی و شایستگی چنین جایگاهی است».

سخنگوی جریان صدر افزود: «پیشنهاد دوم به مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر، صدور دستوری قاطع برای انحلال همه گروه‌های مسلح مدعی مقاومت است!».

وی ادامه داد: «پیشنهاد سوم، اخراج همه گروه‌های مسلح و بلکه الحشد الشعبی از منطقه سبز بغداد و واگذاری امنیت آن به نیرو‌های امنیتی کشور است!».

صالح العراقی در پیشنهاد چهارم خود، خواستار دور کردن نیرو‌های الحشد از پاسگاه‌ها و گذرگاه‌های مرزی شده است با این ادعا که کسانی عامدانه با استفاده از آنان برای خشونت و قاچاق و کار‌های دیگر موجب تخریب وجهه الحشد می‌شوند.

این پیشنهادات چهارگانه به وضوح نماد مداخله مستقیم صدر در تصمیم‌گیری‌ها و امور سیاسی عراق است. به وضوح صدر از زبان صالح العراقی به نخست‌وزیر راهکار می‌دهد و مواضع خود را در راتباط با آینده تحولات سیاسی عراق مطرح می‌کند؛ لذا می‌توان به جرات از در صحنه بودن مقتدی سخن به میان آورد.

۳- محتوای متناقض بیانیه کناره‌گیری مقتدی صدر از سیاست

حتی در سطحی فراتر از بیانیه‌های غیرمستقیم صدر که نماد حضور او در صحنه سیاسی عراق است، دیگر نشانه بی‌اعتباری کناره‌گیری او از سیاست در محتوای متناقض بیانیه نخستین‌اش قابل بازخوانی است.  صدر در بیانیه خود، با رد اتهامات از خود مبنی بر داشتن ادعای رهبری و مرجعیت، مدعی می‌شود می‌دانم کناره‌گیری آیت الله حائری و صدور این بیانیه به اراده شخصی وی نبوده، اما من اعلام می‌کنم که دیگر در امور سیاسی دخالت نخواهم کرد.

خوانش عمیق این جملات به وضوح بدین معنا است که او خود باور عمیقی دارد که بیانیه آیت‌الله حائری واقعی نبوده و او از روی ادای احترام به آن تن می‌دهد. حتی او در پایان به شکلی نمادین تاکید می‌کند: «اگر فوت کردم یا کشته شدم برای من فاتحه بخوانید.» این جمله پایانی در خوانش روانشناسانه بدین معنا است که او اساسا می‌خواهد فراموش نشود و باقی ماندن در صحنه را از سوی طرفداران‌اش طلب می‌کند که برآیند آن وقایع ناگوار منطقه سبز در دوشنبه هفته گذشته بود.

۴- درگیری میان نیرو‌های سرایا السلام و عصائب اهل حق در بصره

دیگر نشانه‌ای که می‌تواند کناره‌گیری صدر از صحنه منازعات سیاسی را بی‌اعتبار کند، تحرکات نیرو‌های تحت اختیار او تحت عنوان «سرایا السلام» در روز‌های بعد از ناآرامی دوشنبه هفته گذشته است.

بر اساس گزارش رسانه‌ها و منابع محلی عراقی، دور روز بعد از ناآرامی‌های منطقه سبز بغداد، درگیری‌هایی میان نیرو‌های سرایا السلام و عصائب اهل الحق در بصره واقع در جنوب عراق به وقوع پیوسته است.  سایت بغداد الیوم در همین زمینه مدعی شده بود  که در درگیری‌ها چند نفر کشته و زخمی نیز شده‌اند.

اکنون مساله این است که اگر واقعا صدر از سیاست کناره گرفته است، چرا نیرو‌های نظامی تحت فرمان او فعالیت گسترده خود را در استان‌های جنوبی ادامه می‌دهند؟ حتی شاید این فرضیه مطرح شود که صدر این نیرو‌ها را برای حفاظت از خود در «حنانه» (محل اقامت صدر) حفظ کرده است که در چنین صورتی نیز می‌بایست این نیرو‌ها تنها فعالیت‌شان به نجف محدود می‌شد.

۵- پیام عجیب صدر به زائران ایرانی

آخرین نمود یا نشانه بی اعتبار بودن کناره‌گیری سیاسی صدر از صحنه سیاست را می‌توان در پیام عجیب او به زائران ایرانی مشاهده کرد که البته این بار خود صدر با هویت واقعی‌اش سخن گفته است.

صدر در پیام روز شنبه خود که به زبان فارسی نیز منتشر شده، تأکید می‌کند: «زائران ایرانی «که تعدادشان بیشتر است» به «نظم، قواعد عمومی و قوانین عراق پایبند باشند». صدر نوشت: «مهمان همچنین باید با یک نظم سطح بالا و با مجوز رسمی و گذرنامه، با احترام به مقامات ذی‌صلاح، نیرو‌های امنیتی و قوانین و احترام به کشور میزبان، به ویژه با توجه به استقبال عراق از تعداد میلیونی در زیارت اربعین کربلا و وفات پیامبر اعظم در نجف اشرف وارد شود».

رهبر جریان صدر خطاب به مردم عراق گفت: «همه عراقی‌ها باید خویشتنداری کنند و از برخورد، دوری کنند. باید با نیرو‌های امنیتی، همکاری کنند و شعار‌های حزبی ندهند تا سلامت زائران، میهمانان و اماکن مقدس حفظ شود». وی با این ادعا که چنین اقداماتی به این معنا نیست که تحت خیمه امام حسین (ع) با «افراد فاسد» در یک جا جمع شده است، در پایان تصریح کرد: همه زائران برای برادران خود در یمن، بحرین، سوریه، لیبی و افغانستان دعا کنند».

او از مقام‌های محلی کربلا نیز خواست امنیت این شهر و «پست‌های بازرسی را فقط به نیرو‌های امنیتی بسپارند و نه دیگران، مانند حشد و سرایا».

پیام اخیر مقتدی صدر خطاب به زائران ایرانی علی‌رغم ظاهر خیرخواهانه آن، پیامی تماماً سیاسی است؛ چرا که او در درون واژگان او کلیدواژه‌ای وجود دارد که روی مقابل آن‌ها هشدار نسبت به وقوع رخداد‌های ناگوار است. در مجموع، برخی ناظران از این بیانیه چنین برداشت کرده‌اند که صدر بسیار زودتر از آن‌چه که تصور می‌شد، عهد خود را شکست و حضورش در بطن تحولات عینی است.