گزینه‌های پیش روی ایران در عراق

فرارو- بسیاری از تحلیلگران نتایج انتخابات پارلمانی اخیر عراق در تاریخ ۱۰ اکتبر را به عنوان نشانه‌ای از کاهش نفوذ ایران تفسیر کرده اند. با این وجود، واقعیت بسیار ظریف‌تر است. برای دستیابی به هر نتیجه‌ای باید پایگاه‌های قدرت شیعه، سنی، سکولار و قومیتی، جهت گیری روحانی و سیاستمدار شیعه مقتدی صدر، نقش و تاثیر خاندان روحانی حکیم، نفوذ و ابزار‌های حاکمیتی نیرو‌های بسیج مردمی یا حشد الشعبی مورد حمایت ایران را بررسی کرد.

به گزارش فرارو، واضح است که احزاب منتقد «مصطفی کاظمی» نخست وزیر فعلی کرسی‌های خود را از دست دادند. در میان آنان، ائتلاف متشکل از حشد الشعبی تحت حمایت ایران و شاخه سیاسی آن دیگر حضوری جدی در پارلمان عراق نخواهند داشت. دیگر بازندگان حزب تحت رهبری روحانی میانه روی شیعه عمار حکیم و ائتلاف نصر به رهبری «حیدر عبادی» نخست وزیر سابق بودند که هیچ یک طرفدار ایران به حساب نمی‌آیند. در سوی دیگر، حزب الدعوه به رهبری نوری مالکی نخست وزیر سابق که نزدیک به تهران شناخته می‌شود در انتخابات سوم شد و بیش‌تر از پارلمان قبلی کرسی کسب کرد.

نتیجه نهایی انتخابات که در ۳۰ نوامبر اعلام شد بدان معناست که «مقتدی صدر» محبوبیت‌اش افزایش یافته و حمایت از فتح کاهش یافته است. با این وجود، مجموع آرا داستان متفاوتی را نشان می‌دهند. علیرغم آن که صدری‌ها از نظر تعداد کرسی از رقیب خود حشد الشعبی پیشی گرفتند دو طرف تقریبا تعداد آرای مشابهی را از نظر عددی کسب کردند.

تهران در تاریخ ۸ نوامبر «اسماعیل قاآنی» فرمانده سپاه قدس را به بغداد اعزام کرد و او در آنجا با کاظمی و دیگر مقام‌های ارشد دیدار داشت. پس از جلسات او که در آن از لزوم نیاز عراق به حفظ ثبات و امنیت سخن گفته شد حشد الشعبی و دولت عراق بر سر کاهش تنش توافق کردند.

در این میان، مقتدی صدر هم منتقد ایران و هم گروه‌های مورد حمایت از سوی امریکا و عربستان سعودی است. این ممکن است بدان معنی باشد که فشار‌ها احتمالا نه تنها برای خنثی کردن نفوذ حشد الشعبی تحت حمایت ایران و شاخه سیاسی آن بلکه برای خروج کامل نیرو‌های امریکایی از عراق افزایش یابد. رسانه‌های عراقی گفته‌اند که تعداد قابل توجهی از نمایندگان منتخب پارلمان نیز بدون توحه به وابستگی سیاسی از این خواسته حمایت می‌کنند.

بسیاری انتظار داشتند انتخابات به بن بست سیاسی در عراق پایان دهد، اما بغداد کماکان با بحران‌های متعددی مواجه است. این فضا به معنای باز ماندن سیاست آن کشور در برابر نفوذ و دخالت خارجی است. با توجه به ترکیب پارلمان تازه عراق شکل دستکاری‌ها ممکن است تغییر کند، اما با بهره برداری کشور‌های خارجی از رویه‌های مختلف پارلمانی، کاستی‌های عمومی عراق و شکاف موجود در نظام آن کشور، محتوا کماکان دست نخورده باقی خواهد ماند.

تهران متوجه شده که نمایندگان حشد الشعبی اکنون در پارلمان عراق و در کابینه آینده آن کشور به حاشیه رانده شده‌اند، اما در سطح اجتماعی این وضعیت رخ نداده است. بنابراین، ایران ممکن است دستور کار خود را در عراق کم‌تر از طریق حشد الشعبی و بیش‌تر از طریق اهرم‌های دیپلماتیک و اقتصادی موجود مانند تامین انرژی، گاز، مواد غذایی، مصالح ساختمانی، گردشگری و نزدیکی مذهبی و قومی پیش ببرد.

البته این بدان معنا نیست که ائتلاف حشد الشعبی و فتح هیچ فایده‌ای برای تهران نخواهند داشت. با این وجود، تهران با گروه‌هایی که اکثریت پارلمان را تشکیل می‌دهند همکاری خواهد کرد. اگر حشد الشعبی تصمیم بگیرد که بیش‌تر بر اقدامات سیاسی و کم‌تر بر فعالیت‌های نظامی تمرکز کند ممکن است هنوز فرصتی برای گسترش پایگاه انتخاباتی خود برای بازگشت به قدرت داشته باشند. در این میان، بهترین گزینه ایران همکاری با گروه‌های دیگری مانند جناح تحت رهبری مالکی، میانه رو‌هایی مانند حکیم و متحدانی مانند اتحادیه میهنی کردستان علاوه بر فراکسیون کوچک فتح در پارلمان است.

منبع: اندیشکده «شورای آتلانتیک»