نگاه روزنامه‌ها به مذاکرات چگونه است؟

فرارو - قطار مذاکرات در ایستگاه آخر است و همه منتظر هستند تا یکی از مهم‌ترین توافقات جهانی امضا شود. در این میان رسانه‌های داخلی در دو جبهه فعالیت می‌کنند و از منظر خود سعی دارند تا فضای مذاکرات را به تصویر بکشند. برخی از حالا برای توافق احتمالی شادمان هستند و برخی بر طبل بی‌اعتمادی به غرب می‌کوبند.

به گزارش فرارو، روزنامه کیهان و وطن امروز در شماره روز سه‌شنبه خود سه تیتر از مطالب صفحه اول خود را به مذاکرات هسته‌ای اختصاص دادند. کیهان در یک گزارش خبری با عنوان «هم توافق هم تحریم؛ آمریکا هر دو را می‌خواهد!» دورنمای به قول خودش مبهم مذاکرات را ترسیم کرد و نوشت «راهبرد واشنگتن در قبال جمهوری اسلامی ایران در سطحی کلان‌تر از موضوع چالش هسته‌ای قابل ارزیابی است و بر این اساس نیز به جرات می‌توان گفت نگاه آمریکایی‌ها به مسئله تحریم‌ها علیه کشورمان، یک ابزار تقابلی است و کنار گذاشتن این حربه نیز منوط به ایجاد تغییری بنیادین در راهبرد واشنگتن دارد. درعین‌حال دولت باراک اوباما به‌شدت به توافق هسته‌ای با ایران نیاز دارد. این توافق می‌تواند به‌نوعی ناکامی‌های متعدد کاخ سفید را جبران کرده و آمریکا این توافق را به‌عنوان سند پیروزی بر جمهوری اسلامی عرضه کند. این دو موضوع متناقض، واشنگتن را بر سر دوراهی قراردادهاست. دوراهی رسیدن به توافق یا حفظ رژیم تحریم‌ها.»

این روزنامه همچنین در مطلب دیگری با عنوان‌«حیله‌های تازه غرب برای دور زدن خطوط قرمز ایران» به گزارش‌های آسوشیتدپرس، سی‌ان‌ان و وال‌استریت ژورنال استناد کرد و نتیجه گرفت که اخبار مربوط به حل شدن یا نشدن اختلافات باقی‌مانده ضدونقیض است.

حسین شمسایان هم در ستون یادداشت امروز کیهان تأکید کرد که خطوط قرمز ما تغییر نمی‌کند. او همچنین بابیان اینکه «1+5 و به‌خصوص آمریکا به‌عنوان طرف مذاکره ایران، نشان داده‌اند که در کلاه‌برداری و شیادی، رتبه نخست رادارند و بارها این رتبه را در مقام عمل به رخ ملت‌های مظلوم عالم کشیده‌اند.» متذکر شد که نباید از موضع بی‌اعتمادی به غرب کوتاه آمد.

نویسنده کیهان از انتقاد به تیم مذاکره‌کننده کشورمان نیز غافل نشد و نوشت «کماکان و به سیاق گذشته، هنوز مردم کشورشان را نامحرم می‌دانند و کمترین اطلاعات را به آنها منتقل می‌کنند و ظاهراً قرار است «بسته‌ای دربسته» به‌عنوان سوغات مذاکرات به تهران بیاید و لاجرم مورد اقبال و پذیرش هم قرار گیرد! سخنان چند شب قبل یکی از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده که بخش‌هایی از آن به‌صورت محدود منتشر شد، حکایت از آن دارد که حریف با تمسک به شیوه پیش‌گفته، خطوط قرمز ما را زیرپا نهاده و توافقی فاقد اوّلیّات منافع ایران را به روی میز گذاشته است! در سوی دیگر این ماجرا، عده‌ای مشتاق جشن و سرور، از الآن فرمان سور عمومی صادر می‌کنند و بی‌آنکه بفهمند و بدانند چه ارمغانی از ژنو می‌آید، از خوشحالی در پوست خود نمی‌گنجند! عده‌ای دیگر هم ماجرای تلخ صلح امام حسن‌(ع) را بدون توجه به عدم تطابق تاریخی، به‌صورت مجعول و ناقص دستمایه توجیه زیاده‌خواهی دشمن و تسلیم در برابر ظالم می‌کنند!»

این در حالی است که بنا به اعلام حسینعلی امیری سخنگوی وزارت کشور دولت بنای برگزاری هیچ جشنی (برای توافق جامع احتمالی) ندارد. به گفته این مقام مسئول تا عصر روز دوشنبه هیچ درخواستی برای برپایی جشن هسته‌ای از سوی احزاب یا تشکل‌ها به وزارت کشور یا استانداری نرسیده بوده است.

انتشار خبری مبنی بر منع تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان رادیو و تلویزیون از پرداختن به موضوع صلح امام حسن اگرچه تکذیب شد اما نشان داد که برخی چقدر از تطابق مذاکرات هسته‌ای با این موضوع نگران هستند.

وطن امروز هم در راستای همین دلواپسی‌ها دو گوشواره و فضای زیر عکس صفحه اصلیخود را به توافق اختصاص داد. به نقل از عراقچی نوشت «توافق 16 تیر توافق نیست» و به نقل از مهرداد بذرپاش نوشت «روز اعلام، روز توافق و روز اجرا بازی با کلمات است»

این روزنامه همچنین در مطلبی با عنوان «مسئولان سکوت هسته‎ای خود را بشکنند!» به محرمانه بودن این مذاکرات انتقاد کرد.

روزنامه‌ی جوان هم از «احتمال تمدید برای مذاکرات» گفت و نوشت: «بحث‌ها درباره تمدید مجدد مذاکرات در حالی افزایش پیداکرده که دیپلمات‌های بلندپایه ایرانی و دیگر تیم‌های مذاکره‌کننده در وین روز جمعه تأیید کردند پیشرفت‌های قابل‌توجهی در مذاکرات به وجود آمده و احتمال توافق بیشتر شده است. گزارش‌هایی غیررسمی هم منتشر شد درباره اینکه در صورت پیشرفت مذاکرات، ممکن است محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه بار دیگر به تهران برگردد ولی خبرنگار «جوان» در وین دیروز از قول دیپلمات‌های ایرانی خبر داد که احتمال تمدید مجدد مذاکرات تا بعد از روز سه‌شنبه این هفته نیز وجود دارد. دیپلمات‌ها همچنین مثلاً خبر عزیمت مجدد محمدجواد ظریف به ایران را نیز تکذیب می‌کنند.»

به نوشته‌ی جوان به نظر می‌رسد بحث‌ها بر سر تمدید مجدد مذاکرات و تکذیب بازگشت دوباره ظریف به تهران، با کند شدن مذاکرات درباره مسائل باقی‌مانده به‌خصوص «تحریم‌ها» و «دامنه بازرسی‌ها» ارتباط دارد.

خبرنگار «جوان» در وین عصر دوشنبه همزمان با انتشار گزارش آسوشیتدپرس درباره توافق اولیه ایران و 1+5 بر سر نحوه برداشته شدن تحریم‌ها و موضع‌گیری یوکیو آمانو درباره آمادگی آژانس برای حل مسئله PMD تا پایان سال 2015، گزارش کرد که دیپلمات‌های ایرانی هنوز تأیید نمی‌کنند توافقی بر سر تحریم‌ها و مسئله بازرسی‌ها صورت گرفته و برخلاف گزارش‌های غیررسمی، هنوز توافق فنی‌ای صورت نگرفته است.

خوشبینی به مذاکرات
در کنار بدبینی روزنامه ها و رسانه های نزدیک به جریان اصولگرا روزنامه‌های اصلاح‌طلب حال و هوای دیگری دارند و در آستانه توافق احتمالی به روی ترسیم روزهای پس از توافق و پس از تحریم تمرکز کرده‌اند.

در همین راستا امروز اسدالله عسکر اولادی در سرمقاله روزنامه‌ی آرمان از پیامدهای اقتصادی دوربرد توافق احتمالی گفت و نوشت: «مذاکرات هسته‌ای تنها یک‌راه حل سیاسی است که در حال حاضر تأثیری بر اقتصاد ندارد و اگر هم قرار باشد تأثیری بر عرصه اقتصادی به‌جا بگذارد باید زوایای آن‌یک سال دیگر و بعد از رفع تحریم‌ها موردبررسی قرار گیرد ... مذاکرات کنونی هیچ تأثیری بر اقتصاد نخواهد داشت، حتی برخلاف برخی که معتقدند مذاکرات می‌تواند اقتصاد ایران را با یک شوک مواجه کند به نظر می‌رسد حتی در این حد نیز تأثیر مثبتی بر اقتصاد نداشته باشد اما به لحاظ سیاسی افق روشنی را پیش روی اقتصاد قرار می‌دهد.»

روزنامه‌های اصلاح طلب و نزدیک به دولت در مورد احتمال حصول توافق نیز خوش‌بینانه قلم زدند.

به‌عنوان‌مثال فریدون مجلسی کارشناس مسائل هسته‌ای طی یادداشتی در روزنامه‌ی ایران نوشت: «آنچه از شواهد پیداست روند مذاکرات در مسیر مثبتی پیش می‌رود همچنان که سفر اخیر آمانو به تهران با نتایجی مثبت همراه شد. از نگاه ناظران دور نبود که آمانو این بار باهدف نزدیک کردن دیدگاه‌ها راهی تهران شد. او نیامده بود تا با رویکردهای منفی که در گزارش‌های گذشته آژانس درباره فعالیت هسته‌ای ایران مسبوق به سابقه بود مانعی بر سر راه مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 ایجاد کند. بلکه حضور آمانو در تهران در این مقطع زمانی خاص حکایت از یک تغییر موضع اساسی داشت. گویا او مأموریت یافته بود تا در این سفر هم مواضع قبلی آژانس نسبت به ایران را تعدیل کند و هم زمینه را برای دستیابی به توافق فراهم آورد. شش قدرت طرف مذاکره ایران هم از نارضایتی تهران نسبت به مشی آمانو باخبر بودند. آژانس در مواضع پیشین خود مدعی می شد ایران برنامه‌های مشکوکی در راستای برنامه هسته‌ای نظامی در دست انجام دارد و از ایران می‌خواست که اثبات کند چنین برنامه‌ای ندارد. این‌همه در حالی است که مدیر آژانس در آخرین موضع‌گیری خود بر وجود نداشتن مقاصد نظامی در برنامه هسته‌ای ایران تصریح و تأکید کرد.»

جاوید قربان اوغلی مدیرکل پیشین وزارت امور خارجه نیز در سرمقاله روزنامه‌ی شرق از «پایان خوش هسته‌ای» گفت و نوشت: «بر اساس همه شواهد موجود، کارزار دیپلماتیکی که پس از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، در شهریور ٩٢ و در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، کلید خورد، پس از گذشت قریب به دو سال، به خط پایانی خود نزدیک شده و ملت بزرگ ایران باید خود را برای جشن پیروزی دیپلماتیک در مهم‌ترین رویارویی بین‌المللی آماده کند. این مسئله آن‌قدر روشن است که ارگان و سخنگوی دلواپسان نیز دو روز پس‌ازاین پیش‌بینی که با قاطعیت و به‌یقین می‌توان گفت هیچ توافقی در پیش نخواهد بود و بازهم مانند ١٢ سال گذشته، مذاکرات در مرحله پایانی خود با شکست روبه‌رو می‌شود، تغییر موضع دارد. این روزنامه از ناامیدی حریف در تحمیل یک توافق هسته‌ای بد به کشورمان سخن گفته و تیم مذاکره‌کننده را به هوشیاری از خطای خطرناک فراخوانده است.»

اکبر قاسمی سفیر پیشین ایران در اوکراین نیز در همین روزنامه به بررسی «پالس‌های مثبت دور پایانی» در چهار سطح دیپلماسی سیاسی، فنی، حقوقی، عمومی و رسانه‌ای پرداخت و نوشت: «مجموعه برآورد کارشناسان مطلع و نزدیک به مذاکرات و قرائن در سطوح مختلف مذاکرات، مبین اراده همه اعضا برای گذار از آخرین پیچ‌های تفاهم و گردنه نهایی توافق در صورت عدم بروز رخداد غیرمترقبه در مقطع مذاکرات در روزهای یکشنبه تا سه‌شنبه است.»

تقابل روزنامه‌های اصلاح‌طلب و اصولگرا در موضع‌گیری نسبت به مذاکرات هسته‌ای در حالی مشاهده می‌شود که رسانه ملی از مدت‌ها قبل راه خود را انتخاب کرده است و با ساخت برنامه‌های مانند «توافق خوب ايراني و توافق خوب آمريکايي»، «رژیم بازرسی‌ها»، «لبخند گرگ»، «هنوز نمی‌توانیم»، «فکت شیت ملت» و «بازرسی‌های بی‌سابقه» خود را برای رویاروی با این توافق آماده کرده است.

لازم به ذکر است که ادامه‌دار شدن این مذاکرات و تمدیدهای چندباره از حساسیت موضوع در فضای مجازی کاسته است. اکنون در روزهای پایانی مانند روزهای قبل از تفاهم لوزان یا ژنو شاهد توجه و تمرکز کاربران نیستیم. استقبال اندک از هشتک مذاکرات یا انتشار استاتوس های طنز در مورد پیوستن نهاوندیان و فریدون به تیم مذاکره‌کننده در کنار فضایی که در آن خبری از انتظار قابل‌توجه برای مشخص شدن نتیجه نیست، مصداق این مدعا است.

به هر ترتیب بر اساس آنچه تاکنون اعلام‌شده است بامداد پنج‌شنبه پایان این ماراتن هسته‌ای خواهد بود، وزارت کشور موضوع جشن هسته‌ای را – با اعلام خبر عدم برنامه برای جشن- مطرح کرده است وبرخی رسانه ها از حالا به فکر انتخاب تیتر مناسب هستند. از همین رو باید منتظر رویکرد رسانه‌های مختلف – از دو جریان سیاسی کشور – بعد از اعلام نتیجه مذاکرات باشیم.