در بین کالاهای روسی، شاید هیچ کدام شهرت «توپولف» را نزد ایرانیان نداشته باشند، همان هواپیمایی که افتادن‌هایش داغ بر دل خیلی‌ها گذاشت و سرانجام نیز از آسمان ایران خداحافظی کرد.
حالا و در شرایطی که ایرانی‌ها خاطرات تلخ توپولف‌ها را فراموش نکرده اند، گویا قرار است خودروهای روسی نیز وارد جاده‌های کشور شوند تا شاید راهی را که چینی‌ها رفتند و موفق شدند، آنها نیز طی کرده و جایی در بازار خودرو ایران برای خود دست و پا کنند. آن طور که خبر می‌رسد، در سفر اخیر هیات بلند پایه تجاری روسیه به تهران، مذاکراتی میان طرفین انجام و حتی تفاهم‌نامه‌هایی به امضا رسیده و در این بین گویا صادرات خودرو به ایران نیز جزو محورهای مورد مذاکره بوده است.
همچنین الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه، با اشاره به اعلام آمادگی این کشور برای همکاری‌های خودرویی با ایران، گفته که دو شرکت خودروساز «کاماز» (تولیدکننده خودروهای تجاری) و «آوتاواز» (تولیدکننده خودروهای سواری)، برای صادرات و تولید خودروهای روسی به ایران آمادگی لازم را دارند. این گفته وی در حالی است که خودروهای روسی قرار بود سال گذشته وارد ایران شوند، اما ظاهرا آنهایی که قصد واردات این محصولات را داشتند، موفق عمل نکرده و در حال حاضر ده‌ها نفر از کسانی که برای خرید خودروهای موردنظر ثبت نام کرده بودند، سرگردانند و به دنبال پس گرفتن پولشان هستند. هرچه هست، روسها که نتوانستند خاطرات خوشی را از توپولف‌های خود بین ایرانی‌ها به جا بگذارند، ظاهرا حالا می‌خواهند ناکامی‌شان در آسمان ایران را به نوعی روی «زمین» جبران کنند؛ اما آیا خودروهای روسی از کیفیت مناسبی (آن طور که بتوانند مشتریان ایرانی را به خود جذب کنند) برخوردارند؟
برای پاسخ به این پرسش، باید نظر کارشناسان را بشنویم، اما پیش از آن، بد نیست مروری کنیم بر صنعت خودرو روسیه، صنعتی که سابقه‌ای نزدیک به نیم قرن دارد و البته چندان در خودروسازی دنیا معتبر نیست. خودروهای روسی را بیشتر با نام «لادا» می‌شناسند و «لادا» در واقع زیرمجموعه شرکت AvtaVAZ (آوتاواز) روسیه است که در سال 1966 میلادی تاسیس شد و هم‌اکنون 25 درصد سهام این شرکت به رنوی فرانسه تعلق دارد. آوتاواز البته پیش تر با فیات ایتالیا همکاری‌های خوبی داشت و بسیاری از محصولات قبلی این شرکت روی پلت فرم‌های فیات تولید می‌شدند، اما هم‌اکنون باید رنو را بزرگترین شریک آن بدانیم.
گفته می‌شود لادا به‌عنوان زیرمجموعه بزرگ آوتاواز، در طول حدودا 44 سال فعالیت خود (از سال 1970 تا سال 2014) توانسته بیش از 20 میلیون خودرو را به تولید برساند و نکته عجیب در مورد این شرکت این است که معمولا کمترین تغییرات ظاهری را در محصولات خود ایجاد می‌کند؛ به نحوی که گویا تعصبی خاص روی شکل و شمایل قدیمی خودروهایش دارد. هر چه هست، صدای استارت خودروهای روسی به گوش می‌رسد و ازآنجاکه در حال حاضر روابط سیاسی خوبی میان ایران و روسیه برقرار است، به نظر نمی‌رسد روسها کار چندان سختی در صادرات خودرو به ایران داشته باشند.
پیش از روسها، چینی‌ها نیز با استفاده از فرصت مناسبی که «سیاست» به آنها داد، وارد بازار خودرو ایران شدند و حالا دیگر برای خود جایگاهی در این بازار دارند. حالا به نظر می‌رسد، «سیاست» پای خودروهای روسی را نیز به ایران باز خواهد کرد و این در شرایطی است که کارشناسان نظرات متفاوتی در مورد این خودروها دارند. برخی معتقدند، کیفیت خودروهای روسی به پای محصولات ایرانی و حتی چینی هم نمی‌رسد و برخی دیگر نیز می‌گویند که روسها چندان در صنعت خودرو عقب مانده به شمار نمی‌روند و به‌خصوص در بخش خودروهای تجاری، گزینه بدی برای همکاری نیستند.
در این بین، ساسان قرباني سخنگوی شورای سیاستگذاری خودرو به «دنياي اقتصاد» مي‌گويد: «سطح دانش فني صنعت خودرو ايران به مراتب از روسيه بيشتر است و روسيه در زمينه انتقال تكنولوژي توليد به ايران نمي‌تواند كاري انجام دهد.» وی تاکید می‌کند: به نظر من اگر هم قرار است همكاري باید بين ايران و روسيه انجام شود شكل اين همكاري باید به‌صورت انتقال تكنولوژي و دانش فني توليد خودرو از ايران به روسيه باشد. قربانی در ادامه و براي اثبات بالاتر بودن دانش فني خودروسازان ايراني نسبت به روسها مي‌گويد: «براي راه‌اندازي خط توليد تندر90 در روسيه، رنو از متخصصان ايراني خواست تا به روسيه بروند و اين پروژه را انجام دهند؛ زيرا روسها در اين زمينه چيزي از خود نداشتند.»
به گفته وی، «اگرچه برخي شركت‌هاي خارجي در روسيه سرمايه‌گذاري كرده‌اند، اما خود روسها از نظر دانش فني و تكنولوژي توليد چيزي ندارند كه به ما منتقل كنند.» گفته‌های سخنگوی شورای سیاستگذاری خودرو در شرایطی است که سعيد ليلاز، كارشناس مسائل اقتصادي چندان نسبت به روسها و صنعت خودرو آنها بدبين نيست.
وی از تجربه سفر خود به روسیه و بازدید از خطوط تولید خودروسازان این کشور می‌گوید و تاکید می‌کند: نمي‌توان گفت كه روسها هيچ حرفي در توليد خودرو ندارند؛ به هر حال اگر قرار بر همكاري ميان خودروسازان كشورمان و روسها باشد، خودروسازان قطعا شرايط را بررسي خواهند كرد و در صورت تامين منافع حتما با روسها همكاري خواهند كرد.
ليلاز عقيده دارد «همواره در اقتصاد تركيبي از قيمت و كيفيت است كه باعث مي‌شود كالايي با اقبال يا بي‌اقبالي همراه شود»، موضوعي كه در رابطه با خودروهاي روسي هم صادق است. وی با تاكيد بر اينكه «نسبت به همكاري خودرويي ايران روسيه چه در زمينه همكاري با خودروسازان و چه در زمينه واردات بدبين نيست»، مي‌گويد: «در زمينه واردات خودرو، همكاري ايران با روسيه به‌خصوص در زمينه خودروهاي سنگين و تجاري، مي‌تواند شكل بگيرد، چه آنکه كيفيت آنها از برندهاي چيني كمتر نيست.» ليلاز با اشاره به اينكه در حال حاضر بخشي از صادرات خودروهاي سواري خودروسازان داخلی به روسيه است، مي‌گويد: «واردات خودرو از روسيه دست‌كم در زمينه ون و خودروهاي سنگين مشكلي ندارد ضمن اينكه اگر در ماجراي حضور روسها در ايران همه چيز را به بازار بسپاريم، مكانيزم بازار همه چيز را تعيين خواهد كرد.»
نقل خاطره ای از 50/60 سال پیش.
گفتم تا بدانید اگر روزی ماشین روسی خریدید مراقبت کنید "حلوبی" نباشد.