در مسکو چه رخ خواهد داد؟

فرارو- «1+5 باید دست مصالحه و دوستی را که از جانب جمهوری اسلامی ایران دراز شده بگیرد و این دست را پس نزند و به آن  اعتماد کند.»

صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان مطلب بالا در گفتگو با فرارو گفت؛

•    درباره این موضوع که 1+5 و به طور مشخص اروپایی ها و آمریکا باید چه رویکردی در مذاکرات مسکو در پیش بگیرند تا شاهد مذاکراتی نتیجه بخش باشیم نیازمند مدنظر قرار دادن چند پیش فرض هستیم تا بعد بتوانیم در این باره صحبت کنیم.

•    پیش فرض اول این است که غربی ها در موضوع پرونده هسته ای تمایل دارند با ایران به توافق و مصالحه برسند.

•    پیش فرض دوم این است که غربی ها اساسا نمی خواهند هیچگونه مصالحه ای با ایران داشته باشند و به دنبال آن هستند که از مسئله هسته ای برای ضربه زدن به ایران استفاده کنند.

•    پیش فرض سوم این است که غربی ها به دنبال آن هستند که ایران پرچم سفید در دست گرفته و تسلیم بی قید و شرط خواسته های آن ها شود.

•    با توجه به این سه گزینه فرض من این است که غربی ها به دنبال گزینه اول یعنی رسیدن به توافق و مصالحه با ایران هستند.

•    حال اگر این پیش فرض را قبول کنیم این سوال مطرح می شود که آیا طرف ایرانی هم می خواهد به توافق و مصالحه با 1+5 برسد یا خیر؟ در اینجا هم فرض من این است که ایران نیز خواستار رسیدن به توافق و مصالحه با غرب است.

•    بنابراین اگر هر دو طرف خواستار رسیدن به توافق باشند مسئله بعدی این خواهد شد که ایران باید بالطبع از یکسری خواسته های خود بگذرد و یکسری امتیازاتی به 1+5 بدهد تا در مقابل امتیازاتی بگیرد. متقابلا غربی ها هم باید یکسری امتیازاتی به ایران داده و از بعضی خواسته های خود عقب نشینی کنند و متقابلا یکسری امتیازاتی را از ایران بگیرند. چرا که اساسا نفس مذاکره یعنی چانه زنی و یعنی دادن امتیاز در قبال دریافت امتیازاتی دیگر.

•    حال باید گفت اولین و مهم ترین خواسته ایران عقلا و منطقا این است که برنامه های هسته ای از جمله برنامه غنی سازی اورانیوم ادامه پیدا کند. این موضوع خط قرمز جمهوری اسلامی ایران است. حال ممکن است غربی ها به ایران بگویند ما حاضر نیستیم تحت هیچ شرایطی غنی سازی را ادامه دهید. یا ممکن است بگویند ما حاضر هستیم شما غنی سازی را در سطح سه درصد انجام دهید اما ما خواسته هایی داریم که در کنار این موضوع باید این خواسته ها را برآورده کنید.

•    من فکر می کنم امروز موضع غربی ها این است که حاضر هستند غنی سازی تا سه درصد را بپذیرند اما در مقابل خواسته هایی از ایران دارند که عبارت است از اینکه از برنامه های هسته ای ایران یقین پیدا کنند. یعنی هیچ تردید و شبهه ای درباره برنامه های هسته ای ایران نداشته باشند.

•    در حال حاضر از دید غربی ها این بی اعتمادی درباره ایران وجود دارد که ممکن است ایران علی رغم کارهایی که انجام می دهد و غرب از آن اطلاع دارد در جاهای دیگر کارهایی انجام دهد که غرب از آن اطلاع نداشته باشد.

•    من معتقدم این فضا باید عوض شود. یعنی غربی ها باید یقین پیدا کنند برنامه های هسته ای ایران همان مواردی است که اعلام می شود و برنامه مخفیانه ای ندارد.

•    من معتقدم رسیدن به این وضعیت شدنی است بدین صورت که آژانس بتواند بازرسی های منظم سرزده از برنامه های هسته ای ایران داشته باشد. همچنین آژانس بین المللی هسته ای باید بتواند در مورد کشورهای دیگر نیز این قبیل بازرسی های سرزده که از قبل اعلام نمی شود را انجام دهد.

•    این کار باعث می شود غربی ها اطمینان حاصل کنند ایران حسب آنچه که مقام معظم رهبری گفتند قصد تولید سلاح هسته ای ندارد. بنابراین من فکر می کنم می توان به توافقاتی با غربی ها رسید که هم ایران به خواسته های اصلی خود که ادامه فعالیت های هسته ای و ادامه غنی سازی در سطح سه درصد می باشد برسد و هم غربی ها به خواسته های اصلی خود که اطمینان از فعالیت های هسته ای صلح آمیز ایران می باشد برسند.

•    من معتقدم تا امروز ما نتوانستیم به این نقطه برسیم. یعنی تا این لحظه همیشه غربی ها درباره فعالیت های هسته ای ایران شک و تردید داشتند. اما به نظر من می توان این اطمینان را برای غربی ها بوجود آورد؛ چون معتقدم ایران تمایل دارد که با غرب به توافق و مصالحه برسد و در غرب نیز هم حکومت فعلی آمریکا و هم حکومت ها فعلی انگلستان، فرانسه و آلمان واقعا تمایل دارند با جمهوری اسلامی ایران به توافق و مصالحه برسند.

دلیل عدم رسیدن به توافق و مصالحه تاکنون

•    علت اینکه تاکنون بی اعتمادی غرب نسبت به برنامه های هسته ای ایران حل نشده این است که جمهوری اسلامی ایران و یا بعضی از مسئولین آن خیلی تمایلی به مصالحه با 1+5 نشان نداده اند. یعنی خیلی اصرار برای رسیدن به مصالحه با غرب نداشته اند.

•    به طور مثال اساس رویکرد آقای احمدی نژاد در سال های گذشته این بوده که ما هر کاری بخواهیم در ایران انجام می دهیم و هر طور که بخواهیم با آژانس و 1+5 رفتار می کنیم و غربی ها هم هر کاری دوست دارند انجام دهند.

•    البته من فکر می کنم حداقل برخی از مسئولین جمهوری اسلامی ایران این نظر را ندارند و معتقدند ایران باید برنامه هسته ای خود را به صورتی پیش ببرد که همه دنیا را در مقابل خود قرار ندهد و هزینه های هنگفتی که در موضوع تحریم ها و غیره می پردازد ضرورتی ندارد و ایران می تواند برنامه هسته ای و حتی مسئله غنی سازی را ادامه دهد بدون اینکه هزینه های هنگفت و سنگین اینچنینی بپردازد.

•    من معتقدم این نگاه و رویکرد اکنون در میان شمار زیادی از مسئولین جمهوری اسلامی شکل گرفته که گره ای را که می توان با دست باز کرد چرا اصرار کرد که با دندان باز شود.

•    وقتی می توان اعتمادسازی کرد و با غربی ها به حداقلی از اعتماد رسید چرا به گونه ای رفتار کنیم که تردید غربی ها را بیشتر کرده و دشمنی آنها علیه خود را افزایش دهیم. ما از نتیجه تحریم ها هزینه زیادی می پردازیم. غربی ها هم در رابطه با تحریم ایران هزینه زیادی پرداخته اند. در این میان کشورهایی که از تحریم ایران سود کرده اند روسیه، چین، امارات، ترکیه و دلال های بین المللی بوده اند.

•    نه جمهوری اسلامی ایران مایل است تحریم ها بیشتر شده و ادامه پیدا کند و نه غربی ها (آمریکا و اروپایی ها) می خواهند تحریم ها بیشتر شود چون به واسطه این تحریم ها شرکت های غربی یک بازار هفتاد و پنج میلیونی به نام ایران را از دست داده اند. غربی ها در بازار مهم انرژی (نفت، گاز و پتروشیمی) ایران بیش از یک دهه است که حضور ندارند. بنابراین غرب هم نمی خواهد تحریم ها افزایش یابد و یا مسئله به برخورد نظامی با ایران کشیده شود.

•    در ایران نیز این نگاه جدید ایجاد شده است که وقتی می توان برنامه های هسته ای را با هزینه های کمتری پیش برد چرا باید اصرار کرد تا با تندخویی علیه غربی ها و روحیه عدم همکاری هزینه های خود را بیشتر کنیم.

•    بنابراین 1+5 باید دست مصالحه و دوستی را که از جانب جمهوری اسلامی ایران دراز شده بگیرد و این دست را پس نزند و به آن اعتماد کند.