پشت‌پرده‌هاي «پيونگ‌يانگ»

طرفداران فلسفه «يوچه» از 47 كشور جهان به اينجا آمده‌اند. اين افراد كه تعدادشان 400 و حداكثر 500 نفر است، آخرين طرفداران ايده‌اي به شمار مي‌آيند كه زماني قرار بود براي دنيا خوشبختي و رفاه بياورد. اين افراد مي‌خواهند با چشمان خود اين موفقيت‌ها را ببينند و قهرمان خود را ستايش كنند. «كيم ايل سونگ» بنيان‌گذار و «رييس‌جمهور ابدي» اين كشور هنوز كمونيستي، مبتكر اين فلسفه سعادت جهاني بود و جشن سالروز يك‌صدسالگي او نيز ‌بايد در چارچوب يك ستايش و عبادت برگزار مي‌شد.

«كيم ايل سونگ» در رساله خود به نام «تغيير جهان» همچنان اصول كمونيسم جهاني را به مردم گوشزد كرده و فرمول «انسان برتر از هر چيز ديگر» را ارايه مي‌دهد. فلسفه دولتي «يوچه» كم و بيش به معناي «اتكا به خود» است. به اين‌ترتيب بود كه جانشين كيم يعني «كيم جونگ ايل» نيز در دسامبر گذشته درگذشت و حال نوه او يعني «كيم جونگ اون» هم همان شعار را تكرار مي‌كند كه برپايه آن تا قبل از جشن تولد صدسالگي كيم ايل سونگ كشور كره‌شمالي بايد از «مرزهاي يك كشور در حال توسعه» گذر كرده باشد. ساخت آن يك‌صدهزار دستگاه آپارتمان نيز نشانه‌اي است از حركت پيوسته اين كشور به سوي مدرنيته!

اين روزها ديداركنندگاني كه در معيت آن جوانان طرفدار يوچه و دوستداران كره‌شمالي تحت تدابير شديد امنيتي از اين كشور ديدار مي‌كنند، شاهد رويدادي در پايتخت هستند: املاك استيجاري جديدي كه بين 12 تا 15 طبقه ارتفاع دارند در كنار آسمانخراش‌هايي سربرآورده‌اند كه در نگاه اول زيبا و آوانگارد مي‌نمايد.

اما اين كاري بس دشوار بود. به گزارش يكي از فرستادگان اتحاديه اروپا در پيونگ‌يانگ، دولت اين كشور در نهايت بي‌ملاحظگي طرح خود را پيش برد و براي ساختن اين ساختمان‌ها، ساكنان آن آپارتمان‌هاي قديمي به صورت جمعي از خانه‌هاي خود بيرون رانده شدند. نيروهاي دولتي در عرض يك آخر هفته يك محله كامل از آن خانه‌هاي چهارطبقه واقع در ساحل تائدونگ (كه بهترين قسمت پيونگ‌يانگ به شمار مي‌آيد) را با خاك يكسان كرده و در عرض يك‌روز ساكنان آن را همراه با مختصر اثاثيه‌شان سوار بر كاميون‌هاي ارتشي كرده و نزد اقوام و آشنايان‌شان بردند. و حال درست در همان محل براي معدود ديداركنندگان از اين كشور هتل بين‌المللي «يانگ گاكدو» ساخته شده است. اين هتل در واقع دو آسمانخراش آبي‌رنگ است.

در نگاه اول به نظر مي‌آيد كه پيونگ‌يانگ با چنين هتل و منظره‌اي كه در اختيار ميهمانانش گذاشته است در واقع مي‌خواهد همه آن گزارش‌هاي منفي در مورد فقر و فلاكت در اين كشور كمونيستي قرون وسطايي را خنثي كند. اما جالب اينجاست كه تا به امروز هيچ ديپلمات خارجي امكان ورود و ديدار از اين هتل و مستغلات را نداشته است. با اين حال تنها با يك نگاه به آن دهكده‌هاي كوچك همه ادعاها در مورد موفقيت‌هاي اين «ملت سختكوش» نقش بر آب مي‌شود. در اين دهكده‌هاي جديد كه غالبا خالي از سكنه و بيشتر شبيه به غار هستند، خبري از برق و آب نيست. وضعيت تامين برق در زمستان گذشته بدتر از سال پيش بود و به گزارش ناظران خارجي مردم در ماه‌هاي سرد سال اجاق‌هاي كوچك و دست‌ساز خود را با چوب گرم مي‌كردند.

در طبقات بالايي اين آپارتمان‌ها هم غالبا به دليل فشار پايين از آب جاري خبري نيست. به همين دليل سكنه از شيرهاي تعبيه شده در خيابان‌ها يا از نهرهای كثيف آب مورد نياز خود را با سطل به درون خانه‌ها مي‌برند.

اما در خلال جشن‌هاي سالروز تولد كيم ايل سونگ ناگهان توربين‌ها شروع به كار كرده و همه جاي پيونگ‌يانگ از ايستگاه مركزي راه‌آهن گرفته تا بناهاي يادبود و پياده‌روها غرق در نور شد. در ميدان مركزي شهر هم به ناگاه يك تلويزيون ال‌سي‌دي بزرگ سر برآورد. اما در همان حال كه اين نورافشاني ديداركنندگان را فريب مي‌داد، حوالي آخر شب سراسر شهر در تاريكي فرو رفت و حتي يك چراغ هم در خيابان‌ها روشن نبود.

رژيم كره‌شمالي براي شيرين كردن جشن‌هاي سالروز سه روز تعطيل عمومي اعلام و اقدام به توزيع مواد غذايي رايگان كرد. در محيط‌هاي اداري برخلاف هميشه با سيب و بادام زميني از كارمندان و كارگران پذيرايي شد و مردم براي دريافت آب‌نبات و بادام زميني صف‌هاي طولاني بستند. البته بادام زميني يكي از سنت‌هاي جشن‌هاي پيونگ‌يانگ محسوب مي‌شود. اگرچه كارشناسان خارجي وضعيت امروز را بهتر از دوران قحطي سال‌هاي دهه 90 مي‌دانند اما تهيه مواد غذايي در كره‌شمالي همچنان يكي از معضلات بزرگ مردم اين كشور به حساب مي‌آيد.

به گفته «گرهارد اورماخر» هماهنگ‌كننده كمك‌هاي غذايي آلمان به كره‌شمالي: «در بخش‌هاي گسترده‌اي از كشور همچنان مشكل نبود يا كمبود موادغذايي به چشم مي‌خورد.» محصولات كشاورزي كره‌شمالي در سال‌جاري نسبت به سال گذشته 9 درصد افزايش نشان مي‌دهد اما نوزادان، كودكان، سالخوردگان و مادران بيوه هنوز هم از دريافت مواد ضروري خوراكي محروم هستند.

سازمان‌هاي كمك‌رسان با كمك كره جنوبي در تلاش براي يافتن چاره‌اي براي اين وضعيت اقدام به ارسال نوعي خاص از سيب‌زميني با نام «جواهر» كرده‌اند. اين نوع سيب‌زميني تنها در عرض چند هفته آماده برداشت است. به گفته اورماخر با اين وجود مشكل كمبود شديد مواد پروتئيني از قبيل ماهي، گوشت قرمز و شير و همين‌طور كمبود ميوه و سبزيجات كماكان وجود دارد. 20 تا 30 درصد محصول نيز به دليل انبارداري نامناسب فاسد مي‌شود.

در كره‌شمالي راديوي خانه‌ها و كارخانه‌ها بايد در بيشتر ساعت‌هاي روز روشن باشد و دولت از همين طريق به مسوولان كارخانه‌ها و آپارتمان‌ها دستور داده است كه با تعيين شيفت‌هاي اضافه براي كاركنان و ساكنان، مراقبت ويژه‌اي از مزارع سبزي به عمل‌ آيد. اين مزارع با پرچم‌هاي قرمز مرزبندي شده‌اند و اين پرچم‌ها به نوعي جنبه نمايشي و تبليغي نيز دارند. اما همه اين اقدامات تبليغي نمي‌تواند بر واقعيت تلخ كمبودها سرپوش بگذارد. برپايه ارزيابي‌هاي نهادهاي بين‌المللي، كره‌شمالي در سال‌جاري با نزديك به 414 هزار تن كسري مواد غذايي روبه‌رو است. به همين دليل بود كه پاسخ مثبت آمريكا براي ارسال كمك‌هاي غذايي به اين كشور اهميت بيشتري پيدا كرد. حاكمان پيونگ‌يانگ در پايان فوريه امسال با تعليق فعاليت‌هاي اتمي خود و ورود بازرسان سازمان انرژي اتمي موافقت كردند و واشنگتن در اقدامي متقابل وعده داد كه 240هزار تن مواد غذايي شامل بسته‌هاي پروتئين و ويتامين به آن كشور ارسال كند. اما دولت آمريكا پس از تلاش نافرجام كره‌شمالي در پرتاب يك موشك دوربرد كمك‌هاي خود را متوقف كرد. جالب آنكه اين بار حتي بزرگ‌ترين متحد كره‌شمالي يعني چين نيز در شوراي امنيت سازمان ملل از اين اقدام پيونگ‌يانگ به شدت انتقاد كرد.

روابط با همسايه‌اي به‌نام چين براي پيونگ‌يانگ از اهميتي حياتي برخوردار است. بخش بزرگي از مواد غذايي كره‌شمالي توسط چين تامين مي‌شود و علاوه بر آن طي ماه‌هاي اخير دولت پكن ميليون‌ها نهال سيب به اين كشور ارسال كرده است. پيش از اين چين تعداد زيادي درختان پهن‌برگ و سوزني نيز براي همسايه خود ارسال كرده بود كه اخيرا سبز شده‌اند.

ظاهرا سراسر كشور بايد جنگلكاري شود. در آن استاني كه مردم درختان جنگل را به عنوان سوخت زمستاني استفاده كرده بودند بار ديگر تپه‌ها سبز مي‌شوند تا به اين صورت از رانش زمين جلوگيري شده و سطح قابل كشت تا 20 درصد از نابودي نجات پيدا كند.

اما اين تنها صادرات چين به كره‌شمالي نيست و امروزه در پيونگ‌يانگ ناگهان سر و كله خودروهاي چيني پيدا شده است. به گفته يكي از ديپلمات‌هاي مقيم پيونگ‌يانگ صادرات اتومبيل‌هاي ساخت چين به كره‌شمالي در سال گذشته رشدي ناگهاني داشت و امروز فولكس واگن مدل پاسات (ساخت چين) و ليموزين‌هاي كهنه مرسدس نيز در اين كشور ديده مي‌شود. جالب آنكه با وجود تحريم‌ها ميني‌بوس‌ها و ماشين‌هاي اتاق‌دار مدرن ژاپني نيز در كنار مرزهاي چين در انتظار ورود به
كره‌شمالي هستند.

با اين وجود وسيله نقليه شخصي به ندرت در اين كشور ديده مي‌شود. يكي از كارمندان وزارت خارجه مي‌گويد: «مردم در اينجا هنوز به اين چيزها عادت ندارند.» و اين به معناي آن است كه داشتن خودرو شخصي از نظر حكومت امر مطلوبي نيست. آن علامت‌گذاري و رنگ‌بندي خودروهاي دولتي نيز مويد همين نكته است: خودروهاي سفيد با ستاره سرخ ويژه اعضاي دولت و حزب، خودروهاي سفيد بدون ستاره ويژه كارمندان عادي، خودروهاي مشكي ويژه نظاميان، خودروهاي آبي ويژه ديپلمات‌ها و سازمان‌هاي بين‌المللي و خودروهاي قرمز ويژه اتباع خارجي كه مقام رسمي ندارند به عنوان مثال بازرگانان چيني.

اگر چه شكاف و نابرابري ميان كارگزاران حكومت و مردم كاملا آشكار است اما هيچ اعتراض و مقاومتي در اين كشور مشاهده نمي‌شود. يكي از كمك‌رسانان خارجي مي‌گويد: «در اينجا جامعه مدني و طبقه روشنفكر و ادبيات و هنر وجود ندارد. به اين‌ترتيب مقاومت و اعتراضي هم وجود ندارد.»

اما شگفت‌آور اينكه رهبر جديد كره‌شمالي توانست به سرعت پايه‌هاي حكومت خود را مستحكم كند. اين جوان چاق كوتاه‌قد زماني پيش از آغاز جشن‌هايي كه به افتخار پدربزرگش برگزار مي‌شد به عنوان دبير اول حزب، فرمانده كل ارتش و مهم‌تر از آن به عنوان دبير اول كميسيون دفاع ملي برگزيده شد. در سيستم كمونيستي كره‌شمالي حزب كانون قدرت نيست بلكه اين كميسيون از قدرتي فوق‌العاده برخوردار است؛ كميسيوني كه يك دوجين اعضاي آن از مردان سالخورده ارتش و حزب تشكيل شده‌اند.

به باور كارشناسان غربي كيم جونگ اون با كمك دستيار 69ساله‌اش يعني «ري يونگ هو» توانست بر تفوق اين گارد پير و كهنسال غلبه كند. در اين ميان «چو ريونگ هائه» نيز از نقشي كليدي برخوردار است؛ همان مردي كه در ماه آوريل به سمت رييس دفتر سياسي حزب و همين‌طور به سمت مدير دفتر سياسي ارتش خلق منصوب شد.

اين نظامي 62ساله در مقايسه با آن سالمندان نشسته بر راس قدرت جوان به حساب مي‌آيد. از جمله اين سالخوردگان مي‌توان از «كيم يونگ نام» رييس فرماليته كشور با 81 سال سن نام برد. نخست‌وزير و رييس پارلمان نيز 81ساله هستند و جانشين رييس ستاد ارتش 82 سال سن دارد.

اين گارد پير در جريان جشن سالروز در مقابل كتابخانه ملي از رژه نيروهاي مسلح سان ديدند. اما نكته بارز اين مراسم جاي گرفتن مرد قدرتمند جديدي به نام «چو ريونگ هائه» در اولين صندلي سمت راست حاكم جوان بود؛ جايگاهي كه پيش از اين به ديگران تعلق داشت. به گفته يكي از ديپلمات‌هاي خارجي: «اين كار به معناي ارتقاي جايگاه اين فرد است.» پس از وي «چانگ سونگ تائك» قرار داشت. اين مرد 66ساله شوهر عمه كيم جونگ اون است كه به اين‌ترتيب دومين فرد نزديك به وي به شمار مي‌رود.

اما شايد شگفت‌انگيز‌تر از همه، نوع رفتاري بود كه كيم جونگ اون در جريان اين جشن‌ها از خود نشان داد. اين حاكم جوان برخلاف پدرش نه تنها به ميان مردم عادي رفت بلكه تابوي ديگري را نيز شكست و به طور مستقيم با مردم صحبت كرد. اگرچه شباهتي ميان صداي اين پسر با پدر وجود ندارد اما كيم جونگ اون نيز حرف تازه‌اي نزد و بيش از هر چيز اين جمله را تكرار مي‌كرد: «به همين صورت ادامه بدهيد.»