مناقشه بر سر آرش صلح منطقه‌ای تهران-ریاض را مخدوش می‌کند؟

اختلاف بر سر میدان گازی الدوره (آرش) در خلیج فارس بر بهبود روابط بین عربستان سعودی و ایران تأثیر می‌گذارد و همچنین برنامه‌های توسعه گاز هر دو کشور و همچنین کویت را پیچیده می‌کند.

به گزارش اکوایران، طبق آنچه در گزارش المانیتور آمده، الدوره که در ایران به آرش معروف است در شمال غربی خلیج فارس در سواحل کویت واقع شده است. عربستان سعودی و کویت این میدان را واقع در منطقه خود می‌دانند، اما ایران مدعی بخش شمالی میدان است. این اختلاف به دهه ۱۹۶۰ برمی‌گردد و توسعه این میدان را به تاخیر انداخته است.

این موضوع اخیراً تشدید شده است. عربستان سعودی و کویت سال گذشته توافقنامه‌ای را برای توسعه در نهایت امضا کردند. ایران در پاسخ این توافق را «غیرقانونی» خواند. در اواخر ژوئن، شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که در حال آماده شدن برای آغاز حفاری در آرش است. دوشنبه هفته گذشته، کویت گفت که این طرح‌ها را «رد می‌کند». به گزارش رسانه‌های دولتی، عربستان سعودی روز سه‌شنبه بر حقوق میدانی خود در کنار کویت تاکید کرد و از ایران خواست تا مذاکره کند.

این مناقشه در حالی رخ می‌دهد که عربستان سعودی و ایران در توافقی با میانجیگری چین در ماه مارس بر سر از سرگیری روابط دیپلماتیک توافق کردند. این دو رقیب در سال ۲۰۱۶ روابط خود را قطع کردند.

آزمون صلح

«کریستین کوتس اولریشسن»، یکی از همکاران موسسه بیکر در دانشگاه رایس، گفت که این اختلاف آزمونی برای بهبود روابط عربستان و ایران است.

اولریشسن به المانیتور گفت: «نقطه‌های حساسی مانند این مناقشه، اقدامات اخیر برای آشتی دادن و احیای روابط دیپلماتیک را مورد آزمایش قرار می‌دهد. چگونگی حل و فصل این موضوع، نشانگر عمق و دوام نزدیکی ایران و همسایگان خلیج فارس خواهد بود.»

عربستان سعودی و ایران پیشرفت‌هایی در جهت بهبود روابط دوجانبه داشته‌اند. ایران ماه گذشته سفارت خود را در ریاض بازگشایی کرد. در ماه می، عربستان سعودی موافقت کرد که روابط با سوریه - متحد کلیدی ایران در منطقه - را بازگرداند. این پادشاهی امسال نیز با حوثی‌های مورد حمایت ایران در یمن گفتگو کرده است، اگرچه جنگ هنوز به طور رسمی پایان نیافته است.

به گفته اولریشسن، مسئله دره نشان می‌دهد که مسائل مهمی بین ایران و عربستان سعودی باقی مانده است.

او گفت: «این اختلاف یادآور این است که نقاط مشخصی از اختلاف همچنان به صورت زنده باقی می‌مانند. باید دید این واقعیت که اکنون روابط مستقیم بین تهران و ریاض وجود دارد چگونه و تا چه حد ممکن است منجر به پیشرفت ملموس در این مواردی شود که دو کشور در گذشته حل‌وفصل را به چالش کشیده‌اند.»

«کریستین اسمیت دیوان»، محقق ارشد مقیم موسسه کشور‌های عربی خلیج فارس در واشنگتن، گفت که مناقشه بر سر آرش می‌تواند خلیج فارس را قادر سازد تا نشان دهد که چگونه بهبود در روابط منطقه‌ای می‌تواند سودمند باشد.

دیوان به المانیتور گفت: «در حالی که مشکل است، ممکن است فرصتی برای نشان دادن این باشد که چگونه ارتباطات بهبود یافته میان همسایگان خلیج فارس می‌تواند منافع متقابل را به همراه داشته باشد.»

عربستان سعودی و ایران هر دو دارای ذخایر بزرگ گاز طبیعی هستند. آرامکو عربستان در نوامبر گذشته یک کشف بزرگ گاز را اعلام کرد و پادشاهی به دنبال توسعه این صنعت است.

جمهوری اسلامی در تلاش است تا از ذخایر گاز خود استفاده کند. خبرنگار المانیتور در تهران در ژانویه گزارش داد که خانه‌های ایرانی در زمستان گذشته دچار اختلالات گرما شدند که مقامات را مجبور به عذرخواهی کرد.

از سوی دیگر، کویت ذخایر گاز طبیعی نسبتاً کمتری دارد و متکی به واردات است. در سال ۲۰۲۱، کویت اولین تاسیسات دائمی خود را برای واردات گاز طبیعی مایع افتتاح کرد. بلومبرگ در آن زمان گزارش داد که این اقدام بخشی از تلاش برای اتکای کمتر به نفت خام بود.

مقامات عربستان سعودی و کویت به دنبال توسعه ذخایر گاز هستند تا فشار نفت را برای تولید برق از بین ببرند، در حالی که ایران مجبور است در توسعه و کسب درآمد از مخازن عظیم گاز خود در نتیجه سال‌ها تحریم و انزوا، عقب‌نشینی کند.

بلومبرگ در سال ۲۰۲۱ گزارش داد که تقاضای گاز در کویت افزایش خواهد یافت. دیوان گفت که تولید گاز به دلیل این واقعیت برای کویت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

او گفت: «تولید برای کویت با توجه به نیاز‌های فوری گاز داخلی آن بسیار حیاتی است.»

دیوان افزود که بیشتر گاز میدان دُرّه در داخل این سه کشور مورد استفاده قرار خواهد گرفت، بنابراین تأثیر بسیار کمی بر بازار‌های جهانی گاز خواهد داشت.