آیا اوکراین به سراغ تسلیحات هسته‌ای می‌رود؟

سه دهه پیش، کشور تازه استقلال یافته اوکراین برای مدت کوتاهی سومین قدرت هسته‌ای بزرگ جهان بود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال 1991، هزاران سلاح هسته‌ای توسط مسکو در خاک اوکراین باقی ماند اما در سال‌های بعد، اوکراین تصمیم به خلع سلاح کامل هسته‌ای گرفت.

به گزارش ایسنا، پایگاه ان.پی.آر در گزارشی درباره تاریخچه تسلیحات هسته‌ای در اوکراین نوشت: در ازای آن تصمیم اوکراین، آمریکا، انگلیس و روسیه امنیت اوکراین را بر اساس توافقنامه‌ای مربوط به سال 1994 موسوم به یادداشت بوداپست تضمین کردند.

در مقطع فعلی مجددا آن توافق محور بحث شده است. تخمین زدن اینکه آیا اوکراینی‌ها تأثیر تصمیم خود را پیش بینی می‌کردند یا خیر دشوار است. با این حال واضح است، اوکراینی‌ها می‌دانستند که تضمین‌های امنیتی ارائه شده به آنها آنطور که آنها خواستارش بودند کاملاً الزام‌آور و واقعاً محکم نبودند.

اما در آن زمان به آنها گفته شد که آمریکا و قدرت‌های غربی – حداقل انگلیس و آمریکا - تعهدات سیاسی خود را واقعاً جدی می‌گیرند. این سندی است که در بالاترین سطح توسط سران کشورها امضا شده است. بنابراین این تلقی ایجاد شد، اوکراین در صورت مواجهه با یک تهدید تنها نخواهد ماند.

بعد از امضای این توافق‌نامه طرف اوکراینی با نوعی احساس رضایت از امضای آن صحبت کرد. مفاد این سند به اوکراینی و روسی به عنوان یک تضمین و نه یک اطمینان بخشی ترجمه شد و اوکراینی‌ها این اعتقاد را پیدا کردند که غرب در کنار آنها خواهد بود، یا قطعاً آمریکا، انگلیس و چند امضاکننده دیگر آن در صورت تهدید شدن اوکراین به حمایت از آن برخاسته و از آن دفاع خواهند کرد. با این وجود در این یادداشت مسائل ممنوع به طور دقیق تشریح نشدند.

در این سند یک مکانیزم رایزنی برای زمانهای بروز مشکلات در نظر گرفته شد و این مکانیزم برای نخستین بار در چهارم مارس 2014 به جریان افتاد. در آن زمان دولت وقت اوکراین برای برگزاری نشست امضاکنندگان این یادداشت در پاریس درخواست داد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در آن زمان با وجود حضورش در پاریس در این نشست حاضر نشد و در ارتباط با این یادداشت به نشست نیامد. روسیه استدلال کرده که سند مذکور را با دولت دیگری در اوکراین و نه دولت "نامشروع" (دولتی که بعد از ناآرامی‌های وقت اوکراین روی کار آمد) آن زمان این کشور امضا کرده است.

اوکراین می‌تواند توجیه خوبی برای پشیمان شدن از امضای این سند داشته باشد، هر چند که برخی از این توجیهات مبتنی بر اطلاعات کافی نیستند. حفظ آن تسلیحات چه از نظر اقتصادی و چه از نظر پیامدهای سیاسی بین‌المللی هزینه زیادی برای اوکراین ایجاد می‌کرد، بنابراین آن تصمیم، تصمیم آسانی نبود.

اما در حوزه عمومی اوکراین روایت‌ ساده‌تر و علنی این است: ما سومین زرادخانه هسته‌ای بزرگ جهان را داشتیم، آن را به خاطر این تکه کاغذ امضا شده رها کردیم، و حالا ببینید چه اتفاقاتی می‌افتند!

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه روز دوشنبه در سخنرانی تلویزیونی خود گفت که بیانیه اخیر اوکراین در مورد توسعه بالقوه تسلیحات هسته‌ای خودش، لاف زدن توخالی نیست و کی‌یف دارای فناوری‌های متعلق به دوران شوروی و سیستم‌های شلیک چنین سلاح‌هایی است.

پوتین بیان کرد: ما می‌دانیم بیانیه‌هایی مطرح شده مبنی بر اینکه اوکراین قصد توسعه تسلیحات هسته‌ای خودش را دارد و این بیانیه‌ها یک لاف توخالی نیستند. اوکراین در حقیقت فن آوری‌های هسته‌ای دوران شوروی و سیستمهای شلیک چنین سلاح‌هایی را شامل سیستمهای هوانوردی و موشکهای تاکتیکی Tochka-U در اختیار دارد؛ سیستمهایی که سابقا در زمان شوروی توسعه یافتند. برد آنها بیش از 100 کیلومتر است، اما آنها حتی سیستمهایی با بردهای بیشتر را توسعه خواهند داد و تنها نیاز به زمان بیشتر دارند. زمینه‌ای متعلق به دوران شوروی وجود دارد.

رئیس جمهور روسیه تاکید کرد: بنابراین، کار اوکراین برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای بسیار آسان‌تر از برخی از کشورهای دیگر - که اکنون آنها را نام نمی‌برم و چنین تحقیقاتی را انجام می‌دهند – خواهد بود به‌ویژه در صورتی که آنها از خارج حمایت در حوزه فناوری دریافت کنند و ما نباید چنین موردی را مردود بدانیم.

پوتین تاکید کرد که اگر اوکراین به سلاح‌های کشتار جمعی دست یابد، وضعیت در جهان و اروپا به طرز چشمگیری تغییر خواهد کرد.

پوتین بیان داشت: ما نمی‌توانیم این خطر واقعی را بدون واکنش رها کنیم. به طور ویژه، تکرار می‌کنم که حامیان غربی ممکن است به ظهور چنین سلاح‌هایی در اوکراین کمک کنند تا تهدید دیگری برای کشور ما ایجاد کنند.