یک عادی‌سازی پرحاشیه

سفر یائیر لاپید، وزیر خارجه اسرائیل، به‌عنوان اولین سفر یک مقام ارشد دولت عبری به مراکش است. او هنگام فرود از هواپیما در توییتر خود نوشت: «ما در مغرب فرود آمدیم. مفتخرم که نماینده اسرائیل در این دیدار تاریخی هستم». این سفر هشت ماه پس از عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و مغرب صورت گرفت.

شرق در ادامه نوشت: در جریان این سفر دفتر نمایندگی دیپلماتیک اسرائیل در چارچوب توافق‌نامه عادی‌سازی روابط میان دو طرف در ۲۲ دسامبر سال گذشته افتتاح شد. در جریان این سفر مراکش و اسرائیل سه توافق‌نامه در زمینه‌های فرهنگی، گردشگری و همکاری سیاسی امضا کردند. به گفته وزیر خارجه مراکش به‌زودی ۱۰ توافق‌نامه دیگر نیز امضا می‌شود.

بوریطه، وزیر خارجه مراکش، در مراسم افتتاح دفتر مذکور حضور نداشت و به‌جای او محسن الجزولی، معاونش نماینده مراکش در این مراسم بود. وزیر خارجه رژیم صهیونیستی همچنین به دیدن مقبره محمد پنجم در رباط رفت و دفتر طلایی مقبره را با تقدیر از تلاش‌های مراکش در تقویت صلح منطقه‌ای امضا کرد. لاپید از نقش پادشاه مراکش درباره روابط دو طرف تقدیر کرد.

به گفته او دوستی با مراکش مبتنی بر ارتباط و تلاش برای حل نزاع‌هاست. نقش‌های تاریخی پادشاهان مراکش در حفظ صلح و ثبات در منطقه قابل تقدیر است. وزیر خارجه مراکش در کنفرانس خبری مشترک با همتای اسرائیلی خود مدعی شد: ازسرگیری روابط با اسرائیل منعکس‌کننده تمایل ملک محمد ششم پادشاه به احیای سازوکار‌های همکاری بین مراکش و اسرائیل است.

پادشاه مراکش در رابطه با موضوع فلسطین، مذاکرات را تنها راه حل‌وفصل بحران اسرائیل و فلسطین بر اساس راه‌حل دو کشوری می‌داند. به باور او نیاز شدیدی به احیای اعتماد بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها و حفظ اصل راه‌حل دو‌کشوری وجود دارد. مراکش بازگشت سریع به مذاکرات جدی و مستقیم بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها را تأیید می‌کند.

مراکش چهارمین کشور عربی پس از امارات، بحرین و سودان است که روابط خود را با اسرائیل در سال ۲۰۲۰ تحت فشار دولت دونالد ترامپ عادی کرد. عادی‌سازی روابط در مقابل به رسمیت شناخته‌شدن از طرف آمریکا در حاکمیت مغرب بر قلمرو مورد مناقشه صحرای غربی بود.

برخلاف سه کشور یادشده که اخیرا عادی‌سازی روابط خود را با اسرائیل اعلام کردند، مراکش همیشه با اسرائیل روابط داشته و روابط دیپلماتیک طرفین پس از چند دهه سکوت رسما از سر گرفته شد. از آن زمان، اولین گردشگران اسرائیلی به پایتخت گردشگری این کشور، مغرب و شهر بزرگ کازابلانکا هجوم آوردند. سالانه بین ۵۰ تا ۷۰ هزار گردشگر اسرائیلی که بیشتر مراکشی بودند، از این کشور دیدن می‌کردند، اما مجبور بودند که در کشور‌های دیگر ترانزیت داشته باشند.

اولین پرواز مستقیم هواپیمای حامل مقامات اسرائیلی در دسامبر ۲۰۲۰ بین تل‌آویو و رباط انجام شد و در پی آن توافق‌نامه‌های دوجانبه از‌جمله همکاری اقتصادی امضا شد. در ماه جولای، اداره امنیت سایبری اسرائیل اعلام کرد مغرب و اسرائیل همچنین توافق‌نامه همکاری دفاع سایبری را در رباط امضا کردند که شامل «همکاری عملیاتی، تحقیقاتی، توسعه و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات» است.

اخیرا مغرب متهم به استفاده از نرم‌افزار‌های جاسوسی پگاسوز، طراحی‌شده توسط شرکت اسرائیلی NSO شد. رباط این موضوع را «اتهامات دروغ و بی‌اساس» می‌داند. فلسطینی‌ها توافق عادی‌سازی بین اسرائیل و کشور‌های عربی را «خیانت» می‌دانند؛ زیرا حل‌وفصل مناقشه اسرائیل و فلسطین تا آن زمان به‌عنوان یک شرط اصلی برای عادی‌سازی روابط در نظر گرفته می‌شد.

در پی اعلام عادی‌سازی روابط با اسرائیل، پادشاه مراکش، به محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین برای ادامه «تعهد دائمی و پایدار مراکش به آرمان فلسطینی» اطمینان داد. گروه «اقدام ملی برای فلسطین» در مراکش، این سفر را «توهین به مراکشی‌ها و خیانت به فلسطین و مردم آن» می‌داند.

جامعه یهودیان مراکش، در قرن ۱۵ با اخراج یهودیان از اسپانیا تقویت شد. این جامعه یهودی در اواخر دهه ۱۹۴۰ به حدود ۲۵۰ هزار نفر، یا حدود ۱۰ درصد از جمعیت رسید. بسیاری پس از ایجاد اسرائیل در سال ۱۹۴۸ این کشور را ترک کردند.

جامعه یهودی مغرب بزرگ‌ترین جامعه در شمال آفریقا، حدود سه هزار نفر است و حدود ۷۰۰ هزار اسرائیلی‌تبار مغربی اغلب روابط قوی خود را با سرزمین خود حفظ کردند. بیشتر یهودیان مراکشی در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، پس از تأسیس اسرائیل هم‌زمان با استقلال مراکش، به اسرائیل آمدند. جنبش صهیونیستی از یهودیان خواست تا به سرزمین موعود بیایند.

با وجود شکست وعده‌های سرزمین موعود، اکثر اسرائیلی‌های مراکشی همچنان صهیونیست هستند، اما نارضایتی از تبعیض، محرومیت اقتصادی و اجتماعی افزایش یافته است. کابینه فعلی دارای چهار وزیر مراکشی‌تبار است.

مراکش پس از اولین توافق‌نامه اسلو بین اسرائیل و فلسطینیان در اوایل دهه ۱۹۹۰ که با وقوع انتفاضه دوم در سال ۲۰۰۰ تحت تأثیر قرار گرفت، با اسرائیل روابط دیپلماتیک داشت و تماس‌های غیرعلنی ادامه یافت. سالانه ده‌ها هزار اسرائیلی برای کشف کشوری که والدین یا گذشتگان آن‌ها در آن بزرگ شده‌اند، به مراکش سفر می‌کنند. اگرچه جمعیت یهودیان در مراکش به چند هزار نفر کاهش یافته، اما مملو از میراث یهودی مانند کنیسه‌ها و گورستان‌هاست.