فلسطین در سالروز مرگ یاسر عرفات

لبخند یاسر عرفات بر پوستری بزرگ نقش بسته بود. پوستری که در محوطه مقر تشکیلات خودگردان در رام‌الله نصب شده‌بود. بسیاری از فلسطینی‌ها با چهره‌هایی غمگین برای بزرگداشت یاد و خاطره رهبر تاریخی‌شان گرد هم آمده‌بودند. ده‌هاهزار فلسطینی که در میان آن‌ها دبیرستانی و دانشگاهی، مادرانی همراه با فرزندانشان، جوانان مبارز فتح و کارمندان تشکیلات خودگردان حضور داشتند، در محل اقامت عرفات که نزدیک به سه سال است، توسط ارتش اسرائیل محاصره شده در کنار یکدیگر ایستاده بودند.

در ساختمانی بزرگ مسجد، مقبره و موزه‌ای برای گرامی‌داشت یاد رهبر فلسطینی‌ها ساخته شده‌بود تا توسط رهبران تشکیلات خودگردان افتتاح شود. جایی‌که زمانی محل استراحت عرفات بوده‌است کسی که11 نوامبر 2004 درگذشت.

پرچم‌های فتح در کنار پرچم فلسطین و شعارهایی که از سوی جوانان فتح زمزمه می‌شد، نوستالژی و نگرانی را بر فضای مراسم حاکم ساخته‌بود. فاطمه دانشجوی 22 ساله که اصالت وی به بیت‌المقدس شرقی می‌رسد، می‌گوید: "وضعیت امروز نسبت به گذشته رو به انحطاط است. ما امروز بیش‌تر از گذشته به عرفات احساس نیاز می‌کنیم. به‌خصوص از زمانی که تنش میان فتح و حماس افزایش یافته‌است. اگر او بود اجازه نمی‌داد این وضعیت به‌وجود آید." جنبش اسلامی حماس در نیمه ژوئن با تدارک حملاتی که در آن 110 فلسطینی کشته و بسیاری زخمی شدند، کنترل کرانه باختری را به دست گرفت.

محمد 17ساله با تاسف می‌گوید: «در زمان ابوعمار تنها یک ملت وجود داشت. هیچ تفاوتی میان فتح و حماس وجود نداشت. او فراتر از یک رهبر بود. عرفات نماد ملت فلسطین بود. تنها قدرت واحد می‌تواند وحدت ملی را حفظ کند. امسال با جنگ داخلی میان فتح و حماس همه‌چیز عوض شد.»

محمود عباس در نطق کوتاه خود جنبش اسلامی حماس را بی‌نصیب نگذاشت: «ما اجازه نمی‌دهیم نیروهای ظلمت تاریخمان را گروگان بگیرند و دربرابر آینده‌مان بایستند.» عباس، سپس با اشاره به استیلای حماس در کرانه باختری اضافه کرد: «آن‌ها نمی‌توانند با دعوت از ما به گفت‌وگوی بی‌قیدوشرط، واقعیت دلخراش تشکیل موجودیتی مجزا و منزوی را با ابزار زور پنهان کنند؛ موجودیتی که تحت کنترل نیروهای بیگانه با دموکراسی است.»

محمود عباس هم‌چنین به اجلاس بین‌المللی خاورمیانه که قرار است در اواخر این ماه در ایالات متحده برگزار شود، اشاره و آن را یک شانس تاریخی توصیف کرد. مذاکرات فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها برای رسیدن به سندی مشترک در مورد محورهای موردتوافق چند هفته‌ای است که آغاز شده اما نتایج قابل‌توجهی را به‌دست نیاورده‌است.

در مراسم سالگرد عرفات شماری از فلسطینی‌ها تردید خود را نسبت به توانایی‌های محمود عباس در کسب امتیاز از اسرائیل کتمان نمی‌کنند و با حسرت از دوره ریاست عرفات یاد می‌کنند. محمد جوان فلسطینی بدون توجه به نگاه معنی‌دار دوست خود که از اعضای جوان فتح است، می‌گوید: «هیچ رهبری نمی‌تواند جای ابوعمار را پرکند. او از این‌که در خیابان‌ها راه برود و با مردم صحبت کند، هیچ ترسی نداشت. او همیشه به فقرا کمک می‌کرد. کسانی که امروز جانشین او شده‌اند، برای نوشیدن شراب با اسرائیلی‌ها به تل‌آویو می‌روند.»

اما یکی دیگر از فلسطینی‌ها می‌گوید: «ما برای بحث با اسرائیلی‌ها به کسی مانند عرفات نیاز داریم. محمود عباس هیچ امتیازی را از اسرائیلی‌ها نمی‌گیرد.»
اکنون عرفات رهبر کاریزماتیک فلسطینی‌ها در میان فلسطینی‌ها نیست؛ اما دوره زمامداری او احساس نوستالژیکی را در اقشار مختلف ملت فلسطین به‌وجود آورده‌ است. سال‌ها مبارزه برای استیفای حقوق ملت فلسطین دربرابر اسرائیلی‌ها وجهه‌ای بین‌المللی به رهبر محبوب ملت فلسطین بخشیده‌بود. عرفات که از تریبون سازمان ملل متحد گفته‌بود: «در یکی از دستان من تفنگ است و در دست دیگرم شاخه زیتون. نگذارید شاخه زیتون از دستم بیفتد.» مدت زمان زیادی از عمر خود را مبارزه کرد و مدتی نیز مذاکره. شخصیت کاریزماتیک او باعث شده‌بود تا بسیاری از گروه‌های فلسطینی به‌رغم تفاوت در تحلیل و شیوه مبارزه وحدت خود را حفظ کنند. اما شاید بعد از مرگ رهبران کاریزماتیک است که اختلاف‌های بنیادین نمایان می‌شوند و همه از دوران قبلی با اندوه و حسرت یاد می‌کنند. به این خاطر است که پس از سه سال از مرگ عرفات ملت فلسطین نسبت به ابوعمار نوستالژی بزرگ دارند.