در محافل خارجی برای سفر آقای آبه به تهران گمانه زنی‌های زیادی می‌شود، اما این نکته مشترک وجود دارد که سفراو شروع پذیرش نقش سیاسی جدیدی از طرف ژاپن خواهد بود. اگر آقای آبه در این سفر کسب موفقیت کند، هم در صحنه داخلی و هم در عرصه منطقه‌ای که کشورش در آن قرار گرفته است، می‌تواند از این دستاورد بهره‌برداری کند.
شبان شهیدی مودب در روزنامه اطلاعات نوشت: شینزو آبه نخست وزیر ۶۵ ساله ژاپن قرار است چهارشنبه برای یک سفر رسمی دو روزه وارد تهران شود و با مقامات جمهوری اسلامی دیدار کند. آقای آبه در سال ۱۹۸۳ به عنوان منشی پدرش (شینتارو آبه) که در سمت وزیر خارجه برای میانجیگری در جنگ عراق علیه ایران به تهران آمده بود، از ایران دیدن کرد، لیکن در مقام نخست وزیر ژاین این نخستین سفر او به ایران است. همچنین بعد از دیدار تاکئوفوکودا نخست وزیر وقت ژاپن در سال ۱۳۵۷از تهران، این اولین سفر یک نخست وزیر ژاپن در سال‌های پس از پیروزی انقلاب به ایران به شمار می‌رود لذا از اهمیت خاصی برخوردار است.
آقای آبه در ۲۲ ژانویه ۲۰۱۴ در اجلاس داووس در سوییس با آقای روحانی رئیس‌جمهوری ملاقات کرد و آقای ظریف هم در ۱۶ ماه مه گذشته در اقامتگاه رسمی آبه با او دیدار کرد. به قرار اطلاع، نخست وزیر ژاپن مدتی پیش قصد سفر به ایران را داشت، با این حال در سفر وزیران خارجه و دفاع روسیه به توکیو و نیزدر جریان سفر رسمی رئیس‌جمهوری آمریکا به توکیو که اخیرا صورت گرفت، در مورد سفر به ایران با روس‌ها و آمریکایی‌ها مشورت و تائید آن‌ها گرفته شد. همچنین نتانیاهو در یک مکالمه تلفنی با آبه، درباره این سفر تبادل نظر کرد.
در سوابق روابط تهران توکیو که بنگریم در می‌یابیم که ژاپن تنها کشوری بود که در زمان ملی شدن صنعت نفت توسط مرحوم دکتر مصدق، تحریم فروش نفت ایران توسط دولت انگلیس را شکست و شرکت ژاپنی «ایدمیتسو» که دارای تصفیه‌خانه بود، یک کشتی نفت از ایران را خریداری و به ژاپن حمل کرد. همچنین ژاپنی‌ها در قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رابطه خود را با ایران در محدوده دیپلماتیک و بازرگانی و صنعتی توسعه و ادامه دادند و یکی از محرک‌های آنان خرید نفت از ایران بوده که در سال‌های اخیر بجز زمان‌های تحریم، نفت ایران ۳ر۵ درصد خرید نفت خارجی ژاپن را تشکیل داده است. شرکت‌های ژاپنی در زمینه‌های مختلف با ایران همکاری کرده و در گذشته یکی از تامین‌کنندگان اصلی تجهیزات مورد نیاز صدا و سیما هم بوده‌اند.
در سال ۱۳۶۳ ایران در نمایشگاه بین المللی ژاپن که به مدت ۶ ماه در شهر تسوکوبا دایر بود، شرکت کرد و پدر امپراتور فعلی که در آن زمان ولیعهد بود، از سه غرفه خارجی دیدن کرد که یکی از آن‌ها غرفه ایران بود و در این دیدار با هنرمندان مس کار و منبت‌کار اصفهانی گفتگو کرد. شاهزاده آکی‌هیتو پس از این بازدید گفت، که با شاهنامه فردوسی آشنایی دارد و به قرار اطلاع عموی ایشان هم شاهنامه‌شناس بوده است.
با توجه به رابطه راهبردی که ژاپن با آمریکا دارد، در مواردی دولتمردان این کشور، در روابط با ایران، علیرغم میل باطنی خود، تن به محدودیت داده و میزان خرید نفت ازکشور ما را کاهش داده‌اند. برای مثال شرکت‌های ژاپنی در پروژه اکتشاف نفت در حوزه عظیم نفتی آزادگان در سال ۲۰۰۴ تا میزان ۷۵ در صد مشارکت کردند، لیکن متعاقبا در اثر فشار‌های امریکا آن را در سال ۲۰۰۶ به۱۰ در صد تقلیل دادند و نهایتاً در سال۲۰۱۰ از پروژه خارج شدند. ژاپن به علل گوناگون قطع نظر از این که رئیس‌جمهوری امریکا ترامپ باشد یا اوباما، متحد استراتژیک امریکا محسوب می‌شود، لیکن تلاش می‌کند که در چارچوب حفظ منافع خود تا حد ممکن رابطه با ایران را حفظ کند.
آقای آبه نخستین بار به مدت یک سال از ماه سپتامبر ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۷ نخست وزیر ژاپن بود، لیکن پس از شکست حزب خود در انتخابات کنار رفت و مجددا از سال ۲۰۱۲ در سمت نخست وزیری ایفای نقش می‌کند. جدای از حزب لیبرال دموکرات ژاپن که دو سوم کرسی‌های مجلس «دیت» را در اختیار دارد، آقای آبه در کشور خود شخصا از محبوبیت برخوردار است. وی درسال ۲۰۰۲ در کره شمالی برای رهایی شماری از هموطنان خود با کیم ایل سونگ رهبر کره‌شمالی مذاکره کرد و به دلیل قاطعیتی که به خرج داد، محبوبیت ملی کسب کرد. آقای آبه در ماه ژوئن امسال میزبان اجلاس جی۲۰ بود و در سال۲۰۲۰ هم کشورش میزبان بازی‌های المپیک خواهد بود. نحوه تعامل او با دونالد ترامپ و گرفتار نشدن به بالا رفتن تعرفه ورود کالا‌های ژاپنی به امریکا، دال بر هنرمندی او به عنوان یک سیاستمدار واقعگراست. البته خرید ۹۵ فروند هواپیمای اف۳۵ که پرواز عمودی دارند و می‌توانند در ناو هواپیمابر ژاپن مستقر شوند، هم دونالد ترامپ را آرام کرد و هم قدرت دفاعی ژاپن را بالا خواهد برد. با این که قانون اساسی ژاپن برای اقدامات نظامی آن محدودیت قائل شده است، اما میزان بودجه نظامی این کشور از فرانسه بیشتر است، زیرا فرانسه ۳۶ میلیارد یورو و ژاپن ۴۲ میلیارد یورو بودجه نظامی دارد.
در محافل خارجی برای سفر آقای آبه به تهران گمانه زنی‌های زیادی می‌شود، اما این نکته مشترک وجود دارد که سفراو شروع پذیرش نقش سیاسی جدیدی از طرف ژاپن خواهد بود. اگر آقای آبه در این سفر کسب موفقیت کند، هم در صحنه داخلی و هم در عرصه منطقه‌ای که کشورش در آن قرار گرفته است، می‌تواند از این دستاورد بهره‌برداری کند. ژاپن در منطقه خود، بین روسیه و چین واقع شده و در این‌باره با توجه به رابطه راهبردی با امریکا در وضع دشواری قرار گرفته است. چین شریک اول تجاری ژاپن به شمار می‌رود و صادرات این کشور به آن دارای اهمیت ویژه‌ای است. در سال گذشته صادرات ژاپن به چین دچار افت ۱۷ درصدی شد و این کاهش برای اقتصاد «کشورآفتاب» مشکل‌زا خواهد بود.
روابط ژاپن با روسیه به علت اختلافی که بر سر جزایر «کوریل» بین دو کشور وجود دارد، نتوانسته است آنچنان که انتظار می‌رود توسعه یابد. اجلاس اخیر وزرای خارجه و دفاع دو کشور نتیجه چندانی در پی نداشت. نگرانی ژاپن از سوی کره شمالی نیز همچنان ادامه دارد. به این دلایل، سفر نخست وزیر ژاپن به تهران برای او دارای اهمیت دوچندان بوده و وی تلاش خواهد کرد از تهران دست خالی باز نگردد. از سوی دیگر، ایران هم که مواضع روشنی را در ارتباط با عهدشکنی دونالد ترامپ اتخاذ کرده است، باید از این سفر برای بیان مواضع و شرایط خود به منظور بیرون رفتن از وضع دشوار کنونی استفاده کند. قرار است آقای آبه با رهبری انقلاب و رئیس‌جمهوری ملاقات داشته باشد که در این دیدار‌ها بیان مواضع به درستی صورت خواهد گرفت.
تا آنجا که به وضع داخلی ژاپن بر می‌گردد، در این کشور عملا نرخ بیکاری صفر است و به قراری که گفته می‌شود، برای هر۸۰ تقاضا۱۰۰ شغل وجود دارد. ژاپنی‌ها برای حل مشکل نیروی کار، سالانه۲۵۰ هزارخارجی متخصص را با قرارداد‌های ۵ تا۱۰ ساله به کار می‌گیرند. به نظر می‌رسد بازار کار داخلی این کشور برای ما که نیروی جویای کار فراوان داریم، جذابیت خاصی داشته باشد. چنانکه وزارت کار ما بتواند در این‌باره سهمی از بازار کار ژاپن را به دست آورد، برای حل معضل بیکاری کمک شایسته‌ای کرده است.
ژاپن به عنوان یک کشور صنعتی با این که موفق شده است تقریبا سنت‌های خود را حفظ کند، دارای مشکلات خاص خود است که این معضلات می‌توانند هشداری برای جامعه ایران باشند. این کشور که در سال‌های قبل از۱۹۹۰ به الگویی برای توسعه کشور‌های جهان سوم تبدیل شده بود، از جایگاه اقتصاد دوم به مرتبه سوم تنزل یافته است و به نظر می‌رسد که تا چند سال دیگر به مقام چهارم اقتصاد جهان هم نزول کند. زادو ولد در ژاپن در حال نزول است. از جمعیت این کشور از سال ۲۰۱۷ یک میلیون نفر کاسته شده است و دختران ژاپنی کمتر تن به ازدواج می‌دهند؛ اما این بدان معنا نیست که زنان در فعالیت‌های اجتماعی پیشرفت بالایی کرده باشند. از ۴۲ استاندار و فرماندار، فقط ۳ نفر مرد نیستند و در دولت ژاپن فقط یک وزیر زن وجود دارد. خشونت علیه زنان به گونه‌ای بوده که دولت مجبور به وضع قوانین سختگیرانه شده است. هر مردی که در جامعه علیه زنی به آزار متوسل شود، ۶ ماه زندانی و۳۰۰۰ یورو جریمه نقدی می‌شود. مهاجرت‌پذیری در ژاپن عملاً وجود ندارد، بلکه این کشور افراد را با قرارداد‌های کاری معین پذیرا می‌شود و آن‌ها حق ندارند افراد خانواده خود را به ژاپن بیاورند و اقامت دائم فقط برای کسانی است که با تبعه ژاپنی ازدواج کنند.
در هر حال ژاپن به عنوان کشوری که با ایران همواره رابطه خوب داشته است، این امکان برایش وجود دارد که با اتخاذ سیاست واقع‌بینانه‌تر در قبال ایران در زمینه‌های مختلف، با کشور ما همکاری داشته باشد و در پروژه‌های توسعه صنعتی و عمرانی ما سهیم شود. مشابهت‌های سنتی دو ملت و آشنایی دراز مدتی که با هم داشته‌اند، زمینه‌های هر گونه معاضدت متقابل را فراهم می‌آورد. با این که سلطنت در این کشور یک مقام تشریفاتی است، با این حال آشنایی دربار ژاپن با فرهنگ ایران مشوق دیگری در تشیید روابط خواهد بود. شخص آقای شینزو آبه هم که در کشور خود از محبوبیت ویژه‌ای برخورداراست، در سفری که در پیش دارد، با واقعیت‌های جامعه ایران بیشتر آشنا خواهد شد.
