راز ابطال بزرگترين خصوصی سازی واقعی بورس

خصوصي‌ترين معامله‌ تاريخ اقتصاد ايران كه در آن 5/30 درصد از سهام فولاد خوزستان به ارزش 5/1ميليارد دلار واگذار شده بود، سرانجام 16 ماه پس از درخواست خريدار خصوصي براي فسخ اين معامله به نقطه پايان رسيد؛ به گونه‌اي كه خبر ابطال آن در محافل خبري پيچيد. داستان اين معامله پرماجرا را كه شرايط خاص اقتصاد سياسي ايران، قضاوت در مورد آن را پيچيده مي‌كند، همراه با استدلال‌هاي طرفين در ادامه بخوانيد.

«بزرگ‌ترين معامله تاريخ بورس در سال 87 باطل شد» اين خبري بود كه روز گذشته درباره معامله بلوك 5/30‌درصدي فولاد خوزستان روي خروجي برخي از خبرگزاري‌ها قرار گرفت. 

خبري كه از بازگردنده شدن اين بلوك هزار و 364ميلياردتوماني به دولت حكايت داشت و فرجامي كه محمد جابريان خريدار بلوك، مدت 16 ماه آن را دنبال مي‌‌كرد و در نهايت با راي دادگاه شعبه 19 بلوك معامله شده در تير ماه سال گذشته به دولت بازگردانده شد. 

بزرگ‌ترين دلايل فسخ معامله تاريخي بورس در سال 87 در شرايطي ابطال شده كه خبرهاي رسيده از دلايل صدور اين حكم حكايت دارد كه «بر اساس يكي از بندهاي قرارداد در صورت عدم پرداخت بخش نقدي معامله كه رقمي حدود 273ميليارد تومان بود، معامله فسخ شده و هر گونه جابه‌جايي بلوك كان‌لم‌يكن تلقي خواهد شد» و جابريان هم كه فقط 100‌ميليارد تومان از حصه نقدي معامله را پرداخت كرده بود، در واقع از همان ابتدا مقدمات فسخ معامله را فراهم كرده بوده است. 

پيش از اين چندين بار از احتمال ابطال اين معامله بزرگ سخن گفته شده بود، اما هر بار مسوولان خصوصي‌سازي و ايميدرو ابطال معامله «فخوز» را به شدت تكذيب كرده بودند، اما اين بار ظاهرا راي شعبه 19 جدي و لازم اجرا است تا جايي كه معاون سازمان خصوصي‌سازي صدور چنين حكمي را از سوي مرجع قضايي تاييد كرده است.
مهدي عقدايي در اظهارنظري كوتاه گفته نتيجه شكايت خريدار بلوك به دادسراي شعبه 19 به ابطال معامله بلوكي فولاد خوزستان انجاميد، با اين اوصاف 5/30‌درصد سهم فولاد خوزستان مجددا به دولت باز مي‌‌گردد».
 
وي همچنين در پاسخ به اين سوال كه چرا در اين خصوص اطلاع‌رساني صورت نگرفته، مدعي شده كه سهامداران شركت از اين موضوع خبر دارند، حال آنكه مدير عامل فولاد خوزستان از ابطال اين معامله ابراز بي‌اطلاعي كرده است.
اما معاون سازمان خصوصي‌سازي تنها مقامي نيست كه ابطال بزرگ‌ترين معامله تاريخ بورس در سال 87 را تاييد مي‌‌كند، بلكه ايرج اكبريه متولي خصوصي‌سازي وزارت صنايع و مقامي كه ماجراي واگذاري بلوك 5/30 «فخوز» را شخصا به طور مستقيم دنبال مي‌‌كرد نيز در گفت‌وگويي با دنياي اقتصاد ابطال اين معامله هزار و 364‌ميليارد توماني را تاييد مي‌‌كند.
 
حكم قطعي است
معاون مالي و اقتصادي ايميدرو با بيان اين كه با راي دادسراي شعبه 19 اين بلوك 5/30درصدي به دولت بازگردانده شد، گفت: از جزئيات راي صادر شده اطلاعي ندارم ولي در ظاهر اين حكم غيرقابل تجديدنظر، قطعي و لازم‌الاجرا است. 

پول جابريان را پس مي‌‌دهيم
وي در برابر اين سوال كه آيا طرفين ماجرا (دولت و جابريان) بابت ابطال اين معامله به پرداخت خسارت محكوم شده‌اند؟ گفت: در ظاهر مقرر شده كه بلوك 5/30‌درصدي فولاد خوزستان به دولت بازگردانده شود و 100‌ميليارد تومان وجه نقد كه بابت حصه نقدي معامله از جابريان دريافت شد، نيز به وي بازگردانده شده و احتمالا تمام مدارك از جمله سفته‌هاي جابريان نيز بايد بازگردانده شود. 

وي افزود كه هنوز اين حكم را رويت نكرده اما در تماس‌هايي كه در اين زمينه داشته، فقط به اين اطلاعات دست يافته و از جريمه‌هاي احتمالي در نظر گرفته شده براي جابريان اطلاعي ندارد. 

عضو هيات عامل ايميدرو در برابر اين سوال كه دليل صدور چنين حكمي به نفع جابريان چه بوده است؟ گفت: ماجراي معامله بلوك 5/30‌درصدي فولاد خوزستان مدت‌ها در محاكم قضايي مطرح بود و در نهايت مراجع قضايي تشخيص داده‌اند كه اين بلوك به دولت بازگردانده شود، بنابراين دليل اين راي را دستگاه قضايي تشخيص داده است. 

هيات داوري رد كرد، دادگاه حكم داد
وي افزود: درخواست جابريان مبني بر پس دادن بلوك فولاد خوزستان از سوي هيات داوري رد شده بود، اما وي از طريق دادگاه پيگيري كرد و مرجع قضايي مزبور هم چنين اختياري داشته است. 

دولت در فخوز 5/50درصدي شد
وي با بيان اين كه با ابطال معامله بلوك فولاد خوزستان، سهام دولت در شركت مزبور از 20‌درصد به 5/50‌درصد خواهد رسيد، افزود: با بازگردانده شدن بلوك فولاد خوزستان به دولت، بايد ديد آيا برنامه‌ واگذاري مجدد اين شركت از سوي وزارت صنايع و خصوصي‌سازي دنبال مي‌‌شود. دكتر اكبريه در پاسخ به پرسشي ديگر مبني بر اينكه آيا ايميدرو به عنوان عرضه‌كننده سهام نسبت به ابطال معامله اعتراضي دارد؟ گفت: بر اساس اخبار رسيده راي دادسراي شعبه 19 قطعي و لازم‌الاجرا است، بنابراين اين بلوك به دولت بازگردانده خواهد شد. 

وي در برابر اين سوال كه تكليف سود 90‌ميليارد توماني اختصاص يافته به خريدار بلوك 5/30‌درصدي با ابطال معامله چه مي‌‌شود؟ گفت: سود سال‌هاي 86 و 87 بلوك 5/30 واگذار شده كه مجموعا معادل 90‌ميليارد تومان است، در پي ابطال معامله به دولت بازگردانده خواهد شد، چرا كه جابريان ديگر مالك 5/30‌درصد نخواهد بود. ضمن اينكه 100‌ميليارد توماني را هم كه بابت بخش نقدي معامله پرداخت كرده است دريافت خواهد كرد. 

رسانه‌ها موضوع را بررسي نكنند
اما در شرايطي كه دو مقام دولتي ابطال اين معامله را تاييد كرده‌اند در رابطه با علت ابطال و دلايلي كه موجب شد دستگاه قضايي راي به بازگردانده شدن بلوك به دولت بدهد، خبري در دست نيست و حتي دو مقام مزبور هم از دلايل اين اتفاق ابراز بي‌اطلاعي كرده‌اند. در اين حال تلاش خبرنگار ما براي گفت وگو با محمد جابريان درباره دلايل ابطال معامله به نتيجه نرسيد و تنها يكي از نزديكان وي در گفت‌وگويي با دنياي اقتصاد خواستار عدم بررسي اين موضوع توسط رسانه‌ها شد. 

به گفته وي، مانور دادن درباره موضوع معامله فولاد خوزستان از سوي رسانه‌ها تاكنون دردسرساز بوده و بهتر است تا زماني كه مراجع رسمي خبري در اين زمينه اعلام نكرده‌اند، چيزي هم در رسانه‌ها منتشر نشود. 

وي افزود: جابريان در حال حاضر در داخل كشور نيست و پس از بازگشت به ايران در اين زمينه اظهارنظرخواهد كرد.
 
بي‌اطلاعي بورس از ابطال
در همين حال مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار اعلام کرد که تاکنون هیچ حکمی از دادگاه به دست شرکت بورس نرسیده است. 

وی  ادامه داد: ابطال معامله فولاد خوزستان را از سازمان خصوصی‌سازی جویا شدیم، اما این سازمان اعلام کرد که از سوی دادگاه هیچ حکمی به آنها ابلاغ نشده است. 

همچنین شرکت بورس نیز تا زمانی که از سوی سازمان خصوصی‌سازی و یا دادگاه حکمی برای ابطال معامله دریافت نکند، نمی‌تواند ابطال معامله فولاد خوزستان را به سهامداران اعلام کند. 

حسن قالیباف اصل افزود: حکم دادگاه بايد به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، سازمان خصوصی یا شرکت بورس اوراق بهادار ابلاغ شود اما تاکنون این اتفاق نیفتاده است.
وی افزود: البته احتمال ابطال این معامله وجود دارد، چرا که تاکنون ابطال معاملاتي از اين قبيل در بازار سرمایه رخ داده است. 

قالیباف ادامه داد: شرکت بورس تنها به حکم سازمان بورس اوراق بهادار این معامله را ابطال خواهد کرد و تا زمانی که سازمان بورس كه یک نهاد ناظر است صلاحيت حكم دادگاه را تاييد نكند، شركت بورس اوراق بهادار نيز اقدامی نخواهد کرد. قالیباف در ادامه با اشاره به مشکلات جابریان و سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد: به دنبال این معامله ادعاهایی از سوی سازمان خصوصی‌سازی اعلام شد مبنی بر اینکه خریدار به موقع پول خود را پرداخت نکرده و خریدار نیز (جابریان) به موجب این که تاکنون در هیات مدیره فولاد خوزستان نماینده نداشت با سازمان خصوصی‌سازی به مشکل برخورد. البته ابطال این معامله در سهام این شرکت تاثیر زیادی نخواهد داشت چرا که تاکنون بخش‌خصوصی در فولاد خوزستان فعال نبوده است.
 
وی در برابر این سوال که آیا امکان ابطال معامله بلوک مخابرات در بورس وجود دارد؟ گفت: معامله بلوک مخابرات در بورس با شفافیت انجام شد و معامله این بلوک هیچ مشکلی ندارد اما در بازار سرمایه امکان هر چیزی وجود دارد و در مورد بلوک مخابرات نیز اگر ابهامی وجوددارد مربوط به مسایل خارج از بازار است. 

حاجی نوروزي، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نيز در گفت‌وگو با ایلنا اعلام کرد: تاکنون به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی از سوی دادگاه هیچ حکمی برای ابطال معامله فولاد خوزستان ابلاغ نشده است. 

ما هم از خريدار شنيديم
مديرعامل شركت بورس همچنين در گفت‌وگويي با فارس اعلام كرد: صبح ديروز اين موضوع از طريق شركت بورس با تماس با معاون سازمان خصوصي‌سازي (مهدي عقدايي) پيگيري شد كه وي اعلام كرده ابلاغيه دادگاه در خصوص ابطال معامله بلوك 5/30درصدي فولاد خوزستان به سازمان خصوصي‌سازي ارسال نشده است و ما هم از خريدار شنيده‌ايم. 

وي با بيان اينكه حكم دادگاه به سازمان و شركت بورس و شركت سپرده گذاري مركزي نرسيده، ادامه داد: در صورت دريافت چنين حكمي، شركت بورس با نهاد ناظر يعني سازمان بورس و اوراق بهادار بايد هماهنگي كند تا توسط سازمان بورس تاييد شود. 

همچنین سلطان نژاد، عضو هیات داوری بازار اوراق بهادار در تایید صحبت‌های حاجی نوروزی اعلام کرد که به شرکت سپرده‌گذاری حکم دادگاه ابلاغ نشده، البته شکایت جابریان زمانی که در هیات داوری اصل44 مطرح شد در این هیات رد شد، اما جابریان برای آنکه به نتیجه برسد به دادگاه مراجعه کرد و اقدام ابطال معامله را از طریق دادگاه پيگيري كرد. تا زمانی که حکم دادگاه به دست هیچ یک از مراجع نرسد، نمی‌توانیم نظری برای ابطال معامله فولاد خوزستان اعلام کنیم. 

معامله بلوك مديريتي فولاد خوزستان در شرايطي ابطال شد كه سازمان خصوصي بارها سعي كرد با ارائه مشوق‌هايي به جابريان از ابطال معامله جلوگيري كند كه از جمله اين مشوق‌ها مي‌‌توان به لحاظ كردن 2 سال سود سهام متعلق به بلوك 5/30‌درصدي معادل (90ميلياردتومان) به عنوان بخش نقدي معامله، افزايش مدت زمان پرداخت اقساط و لحاظ كردن بخشي از مطالبات جابريان از شركت‌هاي تابعه ايميدرو به عنوان بخش نقدي معامله اشاره كرد. 

بندی كه جابريان را نجات داد 
اما اخبار ديگري از دلايل ابطال اين معامله 1364ميليارد توماني حاكي از آن است كه ظاهرا محمد جابريان از يكي از بندهاي قرارداد در رابطه با فسخ معامله استفاده كرده است. در ظاهر طبق يكي از بندهاي قرارداد، اگر خريدار بخش نقدي معامله را نپردازد، معامله مزبور ابطال خواهد شد و از آنجا كه از 273ميليارد تومان حصه نقدي معامله، خريدار فقط 100‌ميليارد تومان را پرداخت كرده است، معامله باطل تلقي مي‌‌شود. 

قصه از كجا شروع شد؟
اين در حالي است كه اين معامله در 23 مرداد ماه سال گذشته قطعي شده بود و هنوز مشخص نيست كه با توجه به عدم پرداخت 273ميلياردتومان حصه نقدي معامله، چطور بورس معامله را قطعي كرده است؟ 

اما در اين رابطه گفته مي‌‌شود كه جابريان مطالباتي از زيرمجموعه‌هاي ايميدرو داشته كه مابقي حصه نقدي يعني 173ميليارد تومان باقي مانده را بابت مطالبات خود از شركت‌هاي تابعه ايميدرو در نظر گرفته و در آن زمان دولت نيز اين موضوع را قبول كرده، اما پس از مدتي و بعد از آنكه معامله قطعي اعلام مي‌‌شود، بروز برخي از اختلاف‌ها با جابريان در رابطه با معرفي دو عضو براي ورود به هيات مديره و همچنين تعيين مديرعامل، ايميدرو خواستار پرداخت مابقي حصه نقدي مي‌‌شود، ضمن اينكه افت بيش از 60‌درصدي قيمت فولاد و همچنين كاهش ارزش سهام خريداري شده، جابريان را بر آن داشت كه موضوع ابطال معامله را به صورت جدي دنبال كند تا از طريق پس دادن بلوك هر چند به زيان چند ميليارد توماني وي منجر شود، بتواند خود را از اين تعهد 1364ميليارد توماني رها سازد. 

البته اينها همه گمانه‌زني‌هاي غيررسمي است و منابع رسمي هنوز درباره دلايل صدور راي مزبور ابراز بي‌اطلاعي مي‌‌كنند. 

جابريان چگونه مرد 5/1‌ميليارد دلاري شد؟
بزرگ‌ترين معامله تاريخ بورس تهران در هفتم تير ماه سال گذشته پس از 9 روز رقابت نفس‌گير بين مهر اقتصاد ايرانيان، فولاد مباركه سرمايه‌گذاري اميد، گل‌گهر، چادرملو، تامين اجتماعي و بنياد مستضعفان انجام شده بود كه با پايان اين رقابت‌ها محمد جابريان با وارد كردن قيمت 20403ريالي اين بلوك 1364ميليارد توماني را از آن خود كرد و مرد 5/1ميليارددلاري بورس تهران لقب گرفت. در حالي كه اين رقابت از 27 خرداد ماه سال گذشته با قيمت پايه 10‌هزار و 924ريال آغاز شده بود و بلوك 5/30‌درصدي فخوز پس از رشد 5/86‌درصدي نسبت به قيمت پايه (ارزش عرضه در روز اول 732‌ميليارد تومان بود) به ارزش 1364ميليارد تومان به جابريان فروخته شد. 

بورس 87، 12‌هزار و 375ميلياردي شد
در پي ابطال معامله «فخوز» ارزش معاملات سال گذشته بورس تهران از 13‌هزار و 739‌ميليارد تومان به 12‌هزار و 375‌ميليارد تومان خواهد رسيد و اگر خريدار 273ميليارد تومان بخش نقدي خود را پرداخت كرده بود، اكنون بايد اين رقم از سوي خزانه دولت پس داده مي‌‌شد، هر چند 70‌درصد از ارزش اين واگذاري متعلق به ايميدرو بوده است. اين معامله بزرگ در سال گذشته از سوي كارگزاري آگاه انجام شده بود و خريدار آن (جابريان) بايد هر 6 ماه يك بار تا مدت 5 سال، 142‌ميليارد تومان بابت اقساط بلوك خريداري شده بپردازد.
 
تير 87، نظر جابريان در مورد معامله بزرگ
اما جابريان همزمان با خريد بلوك فولاد خوزستان در تيرماه 87 در گفت‌وگو با دنياي اقتصاد واگذاري 5/30‌درصد از سهام مجتمع فولاد خوزستان به ارزش 1364ميليارد تومان را نماد خصوصي‌سازي واقعي و اجراي اصل 44 در كشور دانسته و گفته ‌بود: انجام اين معامله بزرگ در بازار سهام كشور نشان مي‌‌دهد كه فضاي كسب وكار كشور براي حضور جدي بخش خصوصي وجود داشته و امنيت اقتصادي براي صنعتگران كشور فراهم است، معامله اخير نشان از اجراي صحيح اصل44 بر اساس منويات مقام معظم رهبري و رييس‌جمهوري درد. 

ائتلاف 21نفره من و پسرعموها
وي گفته بود: ما قطعا پيشتاز خصوصي‌سازي واقعي خواهيم بود. چون خريداران اين معامله از خانواده كارآفرين از دل‌بخش صنعت فولاد يعني 7 برادر با همراهي و مشاركت پسرعموها جمعا 21 نفر هستند كه از سه دهه قبل با راه‌اندازي و توسعه تجارت فولاد در كشور با كمك هم به فكر خريد بخشي از سهام فولاد خوزستان افتاده و در اين مسير قدم گذاشته‌اند. محمد جابريان با اشاره به اينكه اتحاد يك خانواده كارآفرين و صنعتي، بستر ورود به اين معامله رقابتي را فراهم كرد، خاطرنشان كرده بود: تمام منابع اين خريد از سوي فولادسازان يعني خانواده‌ام تهيه شد و به طور قطع براي تهيه پول اين معامله، از فردا با كيف سامسونت مزاحم وزير و وكيل نخواهيم شد، چون كل مبلغ معامله طي يك فرآيند بلندمدت پرداخت خواهد شد.