احتمال تشدید تنش میان ایران و عربستان

فرارو-  تغییرات گسترده و ناگهانی پادشاه عربستان در ترکیب حاکمیت این کشور، از سوی ناظران و تحلیلگران به عنوان "زلزله سیاسی" تعبیر شده است.

شب گذشته پادشاه عربستان سعودی امیر مقرن بن عبدالعزیز، برادر ناتنی خود را که ولیعهد و دومین نفر در سلسله پادشاهی عربستان بود را کنار گذاشته و برادرزاده‌اش، محمد بن نایف، وزیر کشور را جایگزین او کرد.

مقرن سی و پنجمین و کوچکترین فرزند ملک عبدالعزیز آل سعود است.

پادشاهان و ولیعهدهای عربستان سعودی تاکنون همگی پسران ملک عبدالعزیز، بنیانگذار پادشاهی سعودی، بوده‌اند و این اولین بار است که یکی از نوه های ملک عبدالعزیز ولیعهد و یک نوه دیگرش معاون ولیعهد شده است.

ملک سلمان همچنین پسرش، محمد بن سلمان، وزیر دفاع را به سمت نایب ولیعهد تعیین کرد.

پادشاه عربستان علاوه بر آن، استعفای امیر سعود الفیصل را که از سال‌ها قبل وزیر امور خارجه بود، پذیرفته و عادل الجبیر را به جای او وزیر خارجه کرد.

ملک سلمان که ۷۹ سال دارد، بهمن ماه سال گذشته با درگذشت برادرش، ملک عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی شد. ملک عبدالله هنگام مرگ ۹۰ سال داشت.

از دید برخی ناظران این تغییرات هیات حاکمه عربستان را بیش از پیش ضد ایرانی کرده است.

عادل الجبیر سفیر پیشن عربستان در آمریکا یکی از چهره هایی است که در سال های گذشته بیشترین تلاش را برای تقویت جبهه ضد ایران در جامعه بین الملل صورت داده است.

او جانشین سعود الفیصل وزیر خارجه کهنه کار سعودی شده است، که نسبت به دیگر شاهزادگان عربستان رویکرد معتدلی نسبت به ایران داشت.

از سوی دیگر محمد بن سلمان نایب ولیعهد نیز مسئول عملیات علیه یمن است که از بیش از چهل روز پیش آغاز شد و هفته گذشته با با تصمیم عربستان محدود شد.

محمد بن نایف، ولیعهد نیز یکی از چهره های تندرو منتقد ایران به حساب می آید.

به این ترتیب به نظر می رسد تغییراتی که پادشاه عربستان در ترکیب حکومت خود ایجاد کرده است باعث قدرت گیری هر چه بیشتر حلقه ضد ایرانی در این کشور خواهد شد.

حسن هانی‌زاده، کار‌شناس مسائل خاورمیانه، درباره تحولات اخیر در ساختار حکومت عربستان سعودی در گفت‌و‌گو با فرارو گفت: تغییرات اساسی بر پیکره رژیم آل سعود نشان دهند وجود شکاف و اختلاف در هیات حاکمه به خصوص پس از حمله این رژیم به مردم یمن بود.

وی افزود: پس از حمله عربستان اختلافات در سطوح بالای حکومت عربستان سعودی بروز پیدا کرد به گونه‌ای که شاهزاده طلال بن عبد العزیز، یکی از برادران سلمان بن عبد العزیز پادشاه عربستان، پس از حمله رژیم آل سعود به مردم یمن، از پاکستان و مصر انتقاد و سلمان را فردی ناتوان برای اداره عربستان توصیف کرد.
 
این کار‌شناس مسائل خاورمیانه ادامه داد: این انتقادات و بروز شکاف در ساختار حکومت آل سعود از یک سو و همچنین عدم مدیریت بحران از طریق رایزنی‌های سیاسی و دیپلماتیک از سوی دیگر سبب شد که عربستان نه تنها دستاوری از این حمله نداشته باشد بلکه در جهان منزوی شده و جایگاهش را در میان کشورهای عربی نیز از دست دهد.

وی تصریح کرد: بر همین اساس سلمان پادشاه عربستان که گمان می‌کند ناکامی در حمله به یمن ناشی از اختلافات درونی است تصمیم گرفته است که حکومت را از وجود مخالفان خالی کند از این تصمیم به چنین پاکسازی گرفته است.

هانی‌زاده در ادامه درباره دلایل تغییر و تحول در سطح وزیر خارجه عربستان نیز گفت: ائتلافی سیاسی و نظامی که عربستان سعودی برای حمله به یمن شکل داده بود در‌‌ همان ابتدا فروپاشید و از میان تمام کشورهایی که ابتدا اعلام کردند در این ائتلاف حضور پیدا خواهند کرد تنها عربستان باقی ماند که این شکست را پادشاه عربستان ناشی از بی‌کفایتی و ناتوانی سعود الفیصل وزیر خارجه می‌داند.

وی افزود: بر همین اساس برای نخستین بار فردی خارج از خاندان آل سعود را به عنوان وزیر خارجه انتصاب کرد تا جبران این ناکامی را کرده باشد.

هانی‌زاده با بیان اینکه عادل الجبیر فردی به مراتب افراطی‌تر از سعود الفیصل در سیاست خارجی است گفت: عادل الجبیر، که سال‌ها در آمریکا زندگی کرده است نزدیکی بسیاری به غربی‌ها به خصوص آمریکا دارد و دارای دیدگاه‌های افراطی نسبت به جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با سعود الفیصل است.

این کار‌شناس مسائل خاورمیانه افزود: بنابراین با این انتصاب به نظر نمی‌رسد که تحول جدیدی در مناسبات تهران – ریاض شاهد باشیم و با مواضعی که او پیش از این در قبال جمهوری اسلامی ایران داشته است احتمالا شاهد تشدید تنش در مواضع دو کشور هم خواهیم بود.
 
وی در خاتمه گفت: با این حال جمهوری اسلامی ایران تلاش خواهد کرد که از فضای جدید به وجود آمده در ساختار حکومت آل سعود استفاده کند روابط دو کشور را بهبود ببخشد با این حال پیام این انتصاب این است که عربستان تصمیمی برای حل مشکلات با ایران و ایجاد رابطه‌ای متعادل ندارد.