حاجی فیروز

اسمش جعفر است و با موتور برای یکی از پلتفرم‌های اینترنتی حمل بار و مسافر کار می‌کند و از اول اسفند به همراه پسر کوچکش، در چهارراه‌های خیابان مطهری تهران، حاجی فیروز می‌شوند و می‌خوانند.

« حاجی فیروز م سالی یه روزم» این بندی از ترانه عامیانه‌ای است که شاید بیش از هر جای دیگری در گوش‌های تهران خوانده شده است. آن هم در کوچه پس کوچه‌های تهران معاصر که آماده استقبال از بهار می‌شود. ترانه‌ای که بیانگر تاریخی کهنسال و فرهنگی دیرپاست که در آن آمدن بهار و نویدبخشی این خبر بر دست شخصیتی نمادین، چون حاجی فیروز صورت می‌گیرد، کسی که تنها یک روز در سال ظاهر می‌شود و آدمیان را از آمدن فصلی دیگر؛ فصل رنگین بهار با خبر می‌کند. حاجی فیروز اینروز‌های خیابان‌های تهران دچار تغییرات بزرگی شده است، اسطوره‌های باستانی جای خود را به خانواده‌ها داده اند و به منبعی برای کسب درآمد در روز‌های پایانی سال تبدیل شده اند. آقای مرتضوی به همراه دو فرزندش یکی از خانواده‌هایی هستند که برای امرار معاش در روز‌های پایانی سال لباس قرمز به تن می‌کنند، پدر خانواده که در طول سال با موتور کار می‌کند در آستانه بهار از جنوب تهران به همراه بچه‌ها به مرکز شهر می‌آیند از طلوع تا غروب نقش حاجی فیروز را بازی کنند.

جواد انصافی تعریف می‌کند در تهران رسم بر این بود که اگر کسی محله‌اش را عوض می‌کرد حتماً باید یک‌بار چهارشنبه آخر سال در مراسم قاشق‌زنی شرکت می‌کرد. این کار ابعاد روان‌شناختی داشت. حضور فرد تازه‌وارد در مراسم قاشق‌زنی یادآور کمک به متکدیان و نیازمندان بود. در واقع کسی که در این مراسم شرکت می‌کند، هرچند چهره‌اش را با چادر پوشانده و ناشناس است، اما باید سختی دست درازکردن در مقابل غریبه‌ها از سر نیاز را درک کند.

حاجی فیروز یکی از شخصیت‌های معروف فرهنگ ایرانی با چهره‌های سیاه و پوشیدن لباس‌های قرمز خاص در خیابان‌ها و چهارراه‌های پایتخت تهران حضور یافته است.

سکانسی از سریال «آکتور» با بازی نوید محمدزاده و احمد مهران‌فر در فضای مجازی منتشر شده که بازتاب فراوانی در بین کاربران داشته است.

درآمد حاجی فیروز در یک شبانه روز چیزی حدود ۱میلیون تومان و شاید بیشتر است. به گونه‌ای که اگر از صبح تا شب در یک چهار راه حضور داشته باشند و از ۵۰۰ ماشین مبلغ ۲هزار تومان دریافت کنند، درآمد روزانه آن‌ها به یک میلیون تومان هم می‌رسد.

معاون شهردار تهران اظهارداشت: حاجی‌فیروز‌ها از کارناوال‌های نوروزی حذف نشده‌اند بلکه تنها سیاهی صورت حاجی‌فیروز است که مورد نقد بوده و در کارناوال‌های نوروزی شهرداری، حاجی‌فیروز‌های با صورتی که سیاه نشده بوده، استفاده و مورد استقبال مردم هم واقع شد.

به نظر مهرداد بهار، « حاجی فیروز بازمانده آیین ایزد شهیدشونده است و مراسم سوگ سیاوش نیز نموداری از همین آیین است. چهره سیاه او نماد بازگشت از جهان مردگان و لباس سرخ او نیز نماد خون سرخ سیاوش و حیات مجدد ایزد شهیدشونده و شادی او شادی زایش دوباره آن‌هاست که با خود رویش و برکت می‌آورد».

«محمدرضا جوادی یگانه» معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران با انتشار توییتی اعلام کرد که حاجی فیروز ریشه‌های اساطیری هم دارد، اما سوبرداشت نژادی از چهره سیاه او را نمی‌توان انکار کرد.

اسفندماه و به ویژه روزهای انتهای سال همواره آمدن سال نو و نوازایی طبیعت را نوید می دهد. ماهی که با رزق و برکت، موهبت الهی و شور و هیجان مردم برای شروع سال جدید همراه است. امسال، اما با وجود فراگیر شدن کرونا ویروس و خانه نشین شدن مردم، خیابان های تهران شور و طراوت و رونقش را از دست داده است و سکوتش حتی با آوازهای شاد حاجی فیروز هم شکسته نمی شود.

رئیس کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای شهر تهران با بیان این که در خصوص فلسفه نوروز و حاجی فیروز می‌توان ده‌ها مقاله و کتاب نوشت، تأکید کرد: باید قدر داشته‌ها، تاریخ و اندوخته‌های بزرگ فرهنگی خود را بدانیم.

باشگاه روستوف روسیه در ابتکاری جالب، آغاز سال نو میلادی را از طریق سردار آزمون تبریک گفت.

حاجی فیروز را اغلب مژده رسانِ آمدنِ بهار و نوروز می‌دانند. پیدا شدنِ او در کوی و برزن ظاهراً ملازمِ جشن و شادی و رقص و لبخند است. ولی تمام این کلمه‌ها، تمام این حاجی فیروز ها، بهارها، نوروزها، جشن‌ها، شادی‌ها، رقص‌ها، لبخندها، کلماتی‌اند هر کدام انباشته از تاریخ و استعاره‌. همانطور که ما هر سال رخت‌های تازه‌ای بر آن رختِ قرمز حاجی فیروز می‌پوشانیم، هر کدام‌مان به صدای او و ترانه‌ی او صدا و ترانه‌ی توی ذهن‌مان را سنجاق می‌کنیم.

درآمدها از شغل‌های دم‌عید متفاوت است؛ از یک‌میلیون گرفته تا 15میلیون‌تومان. شغل‌‌هایی که روزهای آخر سال ظهور می‌کنند و خبر و اثری از آنها دیگر باقی نمی‌‌ماند تا سال دیگر که از دهه اول اسفند باز هم سبزه‌فروش‌ها بساط کنند و ماهی‌فروش‌ها ماهی سفره‌هفت‌سین بفروشند و ظرف‌های سمنو کنار خیابان‌‌ها پهن شود و حاجی‌فیروزها پشت چراغ‌های قرمز کاسبی کنند.

فرماندار گرگان گفت: تشيع جنازه نمادين حضرت فاطمه (س) يكي از آسيبهاي جدي در ايام فاطميه است كه چند سال است در مجامع عمومي انجام مي شود و بايد از آن جلوگيري شود.