تولید، واردات و مصرف محصولات تراریخته یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل اخیر حوزه سلامت ایران و جهان است. این محصولات حاصل دستکاری ژنتیکی هستند؛محصولات تراریخته، سالیان درازی است که وارد بازارهای جهانی شده‌اند اما مانند یک جعبه دربسته می‌مانند که هنوز بسیاری از پیامدها و عوارض مصرف آنها بر سلامتی انسان به‌ویژه در درازمدت مشخص نشده است.
یکی از باورهایی که در دنیای امروز به درست یا غلط جاافتاده این است که برای ایجاد امنیت غذایی باید دست به هر کاری زد و تولید محصولات تراریخته یکی از این راه‌هاست. برهمین اساس از چند دهه پیش ایرانیان در حجم وسیعی محصولات تراریخته مصرف می‌کنند و به‌گفته یکی از وزرای سابق کشاورزی، از دهه ۷۰ محصولات تراریخته جای خود را در سفره ایرانیان باز کرده‌اند.
به گزارش جام جم؛ با این‌که در تعدادی از کشورهای دنیا تولید محصولات تراریخته در حجم بسیار بالا صورت می‌گیرد اما گزارش‌ها نشان می‌دهد در ایران این محصولات عمدتا وارداتی هستند. تولید، واردات و مصرف محصولات تراریخته یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل اخیر حوزه سلامت ایران و جهان است. این محصولات حاصل دستکاری ژنتیکی هستند؛محصولات تراریخته، سالیان درازی است که وارد بازارهای جهانی شده‌اند اما مانند یک جعبه دربسته می‌مانند که هنوز بسیاری از پیامدها و عوارض مصرف آنها بر سلامتی انسان به‌ویژه در درازمدت مشخص نشده است. با این حال همگان به این نتیجه رسیده‌اند که ناگزیر از این مسأله باید تراریخته‌ها را در کنار خود بپذیریم. براساس قانون، محصولات تراریخته در بازار مصرف ایران باید برچسب‌گذاری شوند تا مصرف‌کنندگان حق انتخاب میان محصولات تراریخته و غیرتراریخته راداشته باشندوهمچنین هنگام خرید به‌واسطه برچسب‌گذاری از تراریخته بودن یا نبودن آن مطلع باشند، اما بازدیدهای میدانی نشان می‌دهد میزان و درصد برچسب‌گذاری محصولات تراریخته در بازار بسیار ناچیز است.
آیا می‌توان بدون تراریخته‌ها به فردا فکر کرد؟ این سؤالی است که نمی‌توان به‌راحتی به آن جواب مثبت داد. طی دو دهه آینده جمعیت جهان به بیش از ۱۰ میلیارد نفر می‌رسد. به طور کلی دو نظریه در زمینه ظرفیت جهان وجود دارد، نظریه اول می‌گوید با درنظر گرفتن توان اکولوژیک مناطق مختلف برای این‌که انسان‌ها بتوانند با کیفیت معمولی ادامه حیات بدهند، جهان حداکثر ظرفیت ۱۵ میلیارد جمعیت را برای ۲۰۰ سال دارد اما نظریه دوم بر این پایه است که زمین ظرفیت پذیرش ۴۵ میلیارد نفر انسان را دارد مشروط به این‌که انسان‌ها ایستاده بخورند، بخوابند، زندگی کنند و همان‌طور ایستاده بمیرند.
در حال حاضر حدود ۹۰۰ میلیون نفر انسان گرسنه روی کره خاکی زندگی می‌کنند که روزانه کمتر از ۵۰۰ کالری انرژی برای کارهای‌شان دریافت می‌کنند و این در حالی است که یک فرد معمولی برای انجام امور روزانه به ۲۳۰۰ تا ۲۵۰۰کالری انرژی نیاز دارد. با توجه به این‌که ۹۷ درصد از آب‌های جهان شور و فقط ۳درصد آن شیرین است و از این مقدار آب شیرین هم نزدیک به ۹۰ درصد در قطبین به صورت برف و یخ قرار دارد، دور از انتظار نیست که بشنویم نزدیک به دو میلیارد نفر از جمعیت جهان از دسترسی ساده و سهل به آب آشامیدنی قابل شرب محروم هستند.
در پی رگبارهای بهاری، تابستانی و پاییزی در مناطق خشک و نیمه‌خشک، فرسایش خاک شدت می‌گیرد و همین امر موجب کاهش شدید میزان تولید محصولات می‌شود.در منابع آب محدودیت وجود دارد و خاک نیز توان خود را به مرور از دست می‌دهد که در پی این موضوع صفات خوب در گیاهان و جانوران به علت فرسایش ژنتیکی کم می‌شود. با این شرایط، انسان مجبور است به روش‌ها و شیوه‌هایی متوسل شود که آب و کود کمتری مصرف کرده و برای مبارزه با آفات، بیماری‌ها، علف‌های هرز، نماتدها و قارچ‌های مضر سموم را از زندگی‌اش دور کند.
در تعریف سازمان جهانی بهداشت آمده «تراریخته به گیاهان، جانوران یا موجودات میکروسکوپی گفته می‌شود که ترکیب ژنتیکی آنها(DNA) به طریقی تغییر یافته که در طبیعت از طریق لقاح (جفت‌گیری) یا نوترکیبی طبیعی اتفاق نمی‌افتد.»تقریبا تمام کشورهای دنیا واردات محصولات تراریخته را انجام می‌دهند. به‌عنوان مثال آلمان سالانه نزدیک به شش میلیون تن سویا و کنجاله سویا که قسمت عمده آن تراریخته است برای خوراک دام وارد می‌کند. همچنین کشورهای اتحادیه اروپا سالانه حدود ۳۶ میلیون تن سویا تراریخته وارد می‌کنند.
ایران هم مانند بسیاری کشورها از مشتریان محصولات تراریخته است. محصولات غذایی تراریخته وارداتی مانند ذرت و سویا مدت‌هاست که در سبد غذایی خانوارهای ایرانی وجود دارد. در سال‌های اخیر نشانه‌گذاری محصولات تراریخته به‌عنوان حق مصرف‌کنندگان در قوانین وارد و در بسیاری محصولات تجاری اعمال می‌شود.
به گفته دکتر یوسف مرسلانی، متخصص ژنتیک، جانداران تراریخته و فروریخت کاربردهای زیادی در پزشکی و زیست‌فناوری دارند همچنین در بسیاری از پروتئین‌های دارویی مانند انسولین، فاکتور هشت انعقاد خون و هورمون‌های رشد و سایر موارد نیز کاربرد دارد و جانورانی هم زیر تابش پرتو فرابنفش نور تولید می‌کنند، باکتری‌هایی موسوم به «کنترل‌کننده‌های زنده» که جلوی تکثیر HIV را می‌گیرد.
وی با بیان این‌که خوک‌های مولد پروتئین اسفناج و بزهای تولیدکننده تار عنکبوت عمدتا از جانوران تراریخته هستند، ادامه می‌دهد: «دستکاری ژنتیکی محصولات تراریخته اهداف زیادی را دنبال می‌کند، از جمله افزایش عملکرد در واحد سطح، تأمین مواد غذایی مورد نیاز جامعه با قیمت‌های قابل دسترس، تولید گیاهان قابل استفاده برای انسان و مقاوم به سموم که برای دفع علف هرز به کار می‌رود، تولید محصولاتی که آب، سم و کود کمتری برای تولید نیاز دارد مانند غلات، ذرت و سویا در راستای تأمین غذای مردم، تولید گیاهان مقاوم با شرایط خشکسالی، سرما، تنش‌های محیطی و عوامل طبیعی و همچنین تولید گیاهان مقاوم به اراضی شور و مقاوم به Ec بالا در اراضی زراعی، منابع طبیعی و بیابان‌های نیمه‌خشک.»
مرسلانی توضیح می‌دهد: «تولید مواد غذایی با کیفیت بالا مثل افزایش اسیدهای آمینه، پروتئین و ویتامین‌های ضروری، کاهش مواد سمی و حساسیت‌زا در گیاهان و حیوانات، افزایش ماندگاری و جلوگیری از فساد موادغذایی در بلندمدت، ساخت واکسن‌های متعدد در جهت جلوگیری از بروز و شیوع بیماری‌ها و بیماری‌های نو پدید، اهدافی است که مهندسی ژنتیک در تولید محصولات تراریخته دنبال می‌کند.»
