بحران مهاجرت افغان‌ها به ایران؛ وعده‌ها و واقعیت‌ها!

عبدالرضا خزایی؛ «افغان‌ها حق مالکیت دارند» این جمله‌ای است که اخیراً بصیر احسانی، روحانی افغان، در شبکه‌های اجتماعی مطرح کرده و واکنش‌های گسترده‌ای را برانگیخته است. او تأکید کرده که مهاجران افغان باید همچون اقوام ایرانی مانند کُرد‌ها و بلوچ‌ها از حقوق برابر برخوردار شوند. چنین اظهاراتی، آن هم در شرایط حساس اجتماعی و اقتصادی ایران، نه‌تنها قابل تأمل بلکه به‌شدت قابل نقد است.

احسانی در تلاش است که مهاجران افغان را در کنار اقوام ایرانی قرار دهد، اما این مقایسه، به دلایل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی، نادرست و گمراه‌کننده است. کُرد‌ها و بلوچ‌ها قرن‌هاست که بخشی از ساختار اجتماعی و هویتی ایران بوده‌اند، درحالی‌که بسیاری از مهاجران افغان، عمدتاً در دهه‌های اخیر و اغلب به‌صورت غیرقانونی وارد کشور شده‌اند. این نوع سخنان نه‌تنها موجب سوءتفاهم در افکار عمومی می‌شود، بلکه می‌تواند به شکاف‌های اجتماعی و حساسیت‌های قومی نیز دامن بزند.

درحالی‌که بسیاری از کشور‌های دنیا قوانین سختگیرانه‌ای برای مدیریت مهاجرت دارند، ایران سال‌هاست که بار سنگین حضور میلیون‌ها مهاجر افغان را بر دوش می‌کشد. آمار‌های رسمی نشان می‌دهد که حدود ۳ میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کنند، اما گزارش‌های غیررسمی از حضور شمار بسیار بیشتری حکایت دارد. این حجم گسترده از مهاجرت، تأثیرات جدی بر حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی کشور گذاشته است.

یکی از پیامد‌های این بحران، فشار شدید بر سیستم‌های خدماتی ایران است. گزارش‌ها حاکی از آن است که در برخی بیمارستان‌های کشور، از هر شش زایمان، چهار مورد متعلق به مادران افغان است. این وضعیت، به‌طور مستقیم هزینه‌های بخش درمان را افزایش داده و فشار مضاعفی بر منابع ملی وارد کرده است. علاوه بر این در سیستم آموزشی نیز مدارس کشور با افزایش روزافزون تعداد دانش‌آموزان افغان مواجه‌اند. در برخی موارد، مدارس به‌دلیل پرداخت‌های نقدی خانواده‌های افغان، اولویت بیشتری به ثبت‌نام آنها می‌دهند و این مسئله موجب نارضایتی خانواده‌های ایرانی شده است.

مسائل مرتبط با مهاجرت افغان‌ها، تنها محدود به چالش‌های اقتصادی و اجتماعی نیست، بلکه ابعاد امنیتی نیز دارد. روزانه گزارش‌هایی نگران کننده از افزایش درگیری‌ها و جرائم مرتبط با مهاجران افغان، به‌ویژه در کلان‌شهر‌هایی مانند تهران، منتشر  می‌شود. برخی از این درگیری‌ها حتی به قتل منجر شده و موجی از نگرانی‌های عمومی را برانگیخته است. این وضعیت، نه‌تنها امنیت اجتماعی را به چالش کشیده، بلکه اعتماد عمومی به توانایی دولت در مدیریت این بحران را نیز تضعیف کرده است.

با وجود وعده‌های مکرر مسئولان برای ساماندهی وضعیت مهاجران افغان، هنوز اقدام جدی و مؤثری در این زمینه انجام نشده است. ویدئو‌های منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی، نشان می‌دهد که ورود غیرقانونی مهاجران افغان از مرز‌های شرقی ایران همچنان ادامه دارد. این پرسش اساسی مطرح است که چرا در شرایطی که کشور با بحران‌های اقتصادی، بیکاری و تورم روبه‌روست، سیاست‌های مهاجرتی همچنان ضعیف و ناکارآمد است؟

نارضایتی عمومی از وضعیت مهاجران افغان در ایران، روزبه‌روز در حال افزایش است. بسیاری از شهروندان ایرانی معتقدند که درحالی‌که خودشان با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، تخصیص منابع به مهاجران غیرقانونی ناعادلانه است.

بحران مهاجرت افغان‌ها به ایران، تنها یک مسئله اقتصادی یا اجتماعی نیست، بلکه چالشی چندبعدی است که می‌تواند امنیت و ثبات کشور را نیز تهدید کند. حل این معضل، نیازمند یک سیاست‌گذاری قاطع، اجرای دقیق قوانین مهاجرتی و درعین‌حال، حفظ ملاحظات انسانی است. تا زمانی که این بحران به‌درستی مدیریت نشود، تبعات آن همچنان گریبان‌گیر جامعه ایران خواهد بود.