دلارزدایی: چگونه غرب یوان چین را تقویت می‌کند؟

فرارو- زمانی که غرب روسیه را به دلیل تهاجم تمام عیار به اوکراین تحت تحریم قرار داد توانایی کرملین برای تجارت با ارزهایی چون دلار، یورو و سایر ارزها عملا از بین رفت. در نتیجه تحریم ها ارتباط بانک های روسیه با سیستم پیام رسانی پرداخت بین المللی (سوئیفت) قطع شده و ذخایر ارزی بانک مرکزی آن کشور مسدود شد. هم چنین، ذخایر ارزی بانک مرکزی مسدود شد. این امر مسکو را وادار ساخت تا ذخایر باقیمانده خود را به ارزهایی که توسط غرب کنترل نمی شود از جمله رنمینبی چین  که واحد اندازه گیری اصلی آن یوان نام دارد تغییر دهد.

به گزارش فرارو؛ نشریه بریتانیایی "فایننشال تایمز" اخیرا با استناد به داده های منتشر شده  اداره دولتی ارز خارجی چین گزارش داد قراردادهای کرملین با چین در حوزه انرژی برای جبران ضرر از دست دادن خریداران اروپایی نفت و گاز روسیه از طریق معاملات بین المللی با ارز یوان به بالاترین حد خود رسیده است.

یک سوم معاملات یوانی بیش تر

تعداد معاملات دوجانبه صورت گرفته با استفاده از ارز یوان در ماه جولای به میزان یک سوم افزایش یافت و از 40 درصد  در همان ماه در سال 2021 به 53 درصد رسید. طبق گزارش "فایننشال تایمز" در سال 2010 میلادی 80 درصد از تجارات خارجی چین به دلار انجام می شد اما این رقم از زمان اجرایی شدن تحریم های غرب علیه روسیه به میزان 50 درصد کاهش یافته است. در همان بازه زمانی تجارت خارجی به یوان از تقریبا صفر به بیش از نیمی از کل معاملات افزایش یافته است.

"مایا نیکولادزه" دستیار مدیر مرکز ژئواکونومیکس در اندیشکده "شورای آتلانتیک" به "دویچه وله" می گوید: "تجارت با یوان هم برای روسیه و هم برای چین راحت است. روسیه گزینه های ارزی زیادی در اختیار ندارد در حالی که چین از اعمال نفوذ اقتصادی بیش تر بر مسکو سود می برد و هم چنین به سمت بین المللی کردن یوان پیش می رود".

با این وجود، طبقه گزارش Dollar Dominance Monitor بخش رصد میزان تسلط دلار بر معاملات در اندیشکده "شورای آتلانتیک" یوان برای کم تر از 7 درصد از کل معاملات ارزی استفاده می شود و این میزان برای استفاده از دلار در کل معاملات ارزی 88 درصد است. در بخش دیگری از گزارش "شورای آتلانتیک" اشاره شده که 54 درصد از صورتحساب صادرات هنوز به دلار صادر شده در حالی که برای یوان این میزان 4 درصد است.

کشورهای عضو بریکس نظاره گر تجارت چین و روسیه هستند

تجارت یوان از معاملات دوجانبه بین مسکو و پکن که منجر به افزایش ذخایر ارز چینی روسیه به عنوان بخشی از ذخایر ارزی خود شد سود می برد. قرارداد سوآپ ارز به بانک های روسی امکان دسترسی به نقدینگی از طریق یوان را می دهد. موسسات مالی روسیه نیز شروع به انتشار اوراق قرضه به یوان کرده اند. سایر کشورها به ویژه کشورهایی که دارای سریع ترین رشد اقتصادی در جهان هستند با اشتیاق نظاره گر معاملات انجام شده با یوان می باشند. رهبران بریکس ایده یک ارز مشترک را برای ایجاد یک سیستم مالی چند قطبی و کم تر متکی به دلار مطرح کرده اند. "هانس گونتر هیلپرت" رئیس بخش تحقیقات آسیا در اندیشکده "برای امور بین ‌الملل و امنیت به "دویچه وله" می گوید بسیاری از کشورهای جنوب جهانی از اقدامات غرب برای مسدود کردن ذخایر روسیه "نگران" هستند. او می افزاید: "شاید آن کشورها در آینده با ایالات متحده دچار مشکل شوند و ذخایر آنان نیز مسدود شود. بنابراین، آن کشورها سعی می کنند از دلار دور شوند".

"دونالد ترامپ" نامزد جمهوری خواه رقابت انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده دلارزدایی را چنان تهدید بزرگی برای هژمونی ایالات متحده می داند که اخیرا در یک گردهمایی انتخاباتی تهدید کرد کشورهایی که از معامله با دلار خودداری می کنند با تعرفه 100 درصدی  از سوی امریکا به عنوان مجازات مواچه خواهند شد. او گفته بود: "بسیاری از کشورها دلار را ترک می کنند. آنان با این کار سبب می شوند تا با امریکا معامله نکنند زیرا ما تعرفه 100 درصدی برای کالای شما اعمال می کنیم".

عربستان، برزیل و آرژانتین پس از روسیه در جایگاه بعدی از نظر حجم معامله با یوان قرار دارند

پکن قراردادهایی را با چندین کشور دیگر برای انجام تجارت بیشتر با یوان منعقد کرده است. عربستان سعودی یکی از بزرگترین صادر کنندگان نفت به چین در نوامبر گذشته یک سوآپ ارزی سه ساله با پکن به ارزش معادل 6.93 میلیارد دلار (6.26 میلیارد یورو) را امضا کرد. این معامله تغییر بالقوه قابل توجهی را در بازارهای جهانی انرژی که به طور سنتی تحت سلطه دلار آمریکا بوده اند نشان می دهد از این روست که آن بازار به طور سنتی اصطلاحا پترودلار نامیده می شود. در حالی که حرکت کامل به سوی معامله با یوان برای تمام فروش نفت عربستان در کوتاه مدت بعید به نظر می رسد با این وجود، توافق اخیر به دو کشور عربستان و چین اجازه می دهد تا به صورت آزمایشی و بدون ایجاد اختلال در شیوه های تجاری موجود وضعیت را مورد آزمون و ارزیابی قرار دهند.

هیلپرت می گوید: "عربستان سعودی به چین نفت و گاز می فروشد. آنان رنمینبی می گیرند که می تواند برای خرید کالاهای چینی یا سرمایه گذاری در چین مورد استفاده قرار گیرد کاری که سعودی ها پیش تر انجام داده اند. این یک تجارت پایاپای یا تهاتری محسوب می شود".

کشورهایی مانند برزیل، ایران، پاکستان، نیجریه، آرژانتین و ترکیه نیز توافق کرده ‌اند حجم تجارت خود با استفاده از یوان را افزایش دهند. در مورد ایران تحریم های شدید غرب تهران را بیش تر به حوزه نفوذ چین تبدیل کرده است. داده‌ های ردیابی نفتکش‌ های شرکت تحلیل تجاری "کِپلر" نشان می دهند که پالایشگاه‌های چینی 90 درصد نفت صادراتی ایران را در سال گذشته خریداری کردند. ایران برای نفت خود از طریق بانک های کوچک چینی پرداخت های خود را به یوان انجام می دهد.

آرژانتین که با بحران اقتصادی وحشیانه ای دست و پنجه نرم می کند با کمبود شدید دلار امریکا برای پرداخت وارداتف پرداخت بدهی ها و تثبیت پزو واحد پول ملی خود مواجه است. آرژانتین با تسویه بیش تر مبادلات تجاری خود از طریق یوان می تواند دلارهایش را حفظ کرده و فشار بر سایر ذخایر ارز خارجی خود را کاهش دهد.

کنترل سرمایه مانع از صعود یوان می شود

علیرغم اقدامات پکن برای بین المللی شدن یوان ارز چین هنوز به طور کامل قابل تبدیل به سایر ارزهای جهانی نیست امری که به گفته کارشناسان برای تبدیل شدن یک ارز به ارز ذخیره ضروری می باشد. پکن کنترل سرمایه ای را حفظ می کند اقدامی که باعث محدود شدن جریان آزاد سرمایه در داخل و خارج از آن کشور می شود. رهبران چین علاوه بر نگرانی از وجود تهدید برای تسلط آهنین حزب کمونیست بر قدرت نگران تکرار بحران مالی آسیایی هستند که در سال های 1997 و 1998 میلادی رخ داد زمانی که به دلیل بدهی سنگین کشورهای مربوطه وال استریت در برابر چندین ارز آسیایی شرط بندی کرد و جرقه فرار عظیم سرمایه را برانگیخت. آن بحران مالی با فروپاشی بات واحد پول ملی تایلند آغاز شد. دولت تایلند مجبور به شناورسازی بات به دلیل کمبود ارز خارجی برای پشتیبانی از درجا زدن (عدم ‌تغییر) ارز خود در برابر دلار آمریکا شد. تایلند در آن زمان زیر بار بدهی خارجی ‌ای بود که موجب ورشکستگی آن کشور حتی پس از افت ارز شده بود. با گسترش بحران اکثر کشورهای جنوب شرقی آسیا و ژاپن شاهد سقوط ارزش واحد پول ملی، کاهش ارزش بازارهای سهام و سایر قیمت دارایی ها و افزایش بدهی ‌های خصوصی خود بودند.

هیلپرت بر این باور است که تبدیل شدن یوان به یک ارز کاملا قابل تبدیل با عوارضی از جمله بی ثباتی سیاسی و اقتصادی همراه خواهد بود. او می گوید:"در آن صورت رنمینبی در معرض سوداگری ارزی قرار می گیرد وضعیتی که چینی ها از آن می ترسند آنان دیده اند که پیش تر این وضعیت چه بر سر تایلند و کره جنوبی آورده بود".

در اوج فروپاشی مالی اواخر دهه 1990 میلادی در آسیا بات تایلند و وون کره جنوبی بیش از نیمی از ارزش خود را در برابر دلار از دست دادند و هر دو کشور به همراه اندونزی مجبور شدند به دنبال کسب کمک مالی از صندوق بین المللی پول باشند. "نیکولادزه" می گوید: "پکن تمایلی به لغو کنترل های سرمایه از خود نشان نداده است. این موضوع عاملی کلیدی در قادر ساختن یوان به عنوان ارزی برای تجارت جهانی است".

یکی دیگر از مزایای محدود کردن یوان توسط پکن برخورداری از انعطاف پذیری به منظور کاهش ارزش پول برای تقویت صادرات در طول کاهش رشد اقتصادی است. رهبران چین این کار را در سال 2015 میلادی و بار دیگر در طول پاندمی کووید -19 انجام داده بودند. گمانه زنی هایی وجود دارد مبنی بر آن که ممکن است کاهش ارزش شدید دیگری برای یوان در راه باشد.

شی می خواهد چین یک "قدرت مالی" باشد

علیرغم آن که نقش دلار به عنوان ارز ذخیره جهان در کوتاه مدت و میان مدت امن تلقی می شود "شی جین پینگ" رئیس جمهور چین در ماه ژانویه جاه طلبی خود را برای تبدیل شدن چین به یک "قدرت مالی" تکرار کرد و اشاره داشت که سیستم کشورش متمایز از مدل های غربی است.

بزرگ ترین اقتصاد آسیا با چالش های زیادی مواجه است و همزمان می خواهد  جهان را به سمت یک سیستم ارزی چند قطبی سوق دهد. چالش های پیش روی چین مواردی از جمله سطوح بالای بدهی شرکت ها، خانوارها و دولت محلی، بدتر شدن بحران املاک و مستغلات و یک سیستم بانکداری مبهم می باشد که به قیمت بالای املاک دامن زده است. تداوم تنش های تجاری و ژئوپولیتیکی با همسایگان غربی و آسیایی نیز بهبودی نسبتا کُند چین از عوارض ناشی از پاندمی کووید را در معرض تهدید قرار می دهد.

هیلپرت بر این باور است که چین واقعا با سیستم مالی جهانی یکپارچه نیست زیرا دچار ناکارآمدی های زیادی می باشد از جمله شرکت های دولتی که از یارانه های بالایی برخوردارند و وجود یک سیستم مالی خام داخلی". او می افزاید: "اگر به عنوان یک کشور می خواهید به یک قدرت اقتصادی بزرگ تبدیل شوید، این استراتژی درستی نیست".