نقشه پوتین برای زنگزور چیست؟ 

فرارو- همزمان با سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به باکو، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور در مصاحبه با کانال یک روسیه، بدون کاربرد واژه کریدور تاکید کرد: «ما طرفدار انعقاد سریع یک معاهده صلح میان باکو و ایروان و رفع انسداد ارتباطات هستیم. متأسفانه، با توجه به جلوگیری از ارتباطات از منطقه سیونیک، ارمنستان در حال نقض توافق نامه‌ای است که توسط پاشینیان امضا شده و درک چنین رویکردی دشوار است.»

به گزارش فرارو، این درخواست روسیه درباره کریدور زنگزور در شرایطی مطرح می‌شود که ایران بار‌ها رسما مخالفت خود با گشایش کریدور مذکور را به اطلاع ارمنستان و سایر کشور‌های منطقه رسانده است. اکنون علل اصرار روسیه، تبعات ملی و منطقه‌ای و شرایط احتمالی پیش رو از مهمترین پرسش‌های موجود است. 

فرارو در این زمینه با علی بمان اقبالی زارچ، سفیر پیشین ایران در آلبانی و کارشناس ارشد اوراسیا، گفتگو کرده است:

فرارو: در سفر پوتین و لاوروف به باکو، روسیه رسما از بازگشایی کوریدور زنگزور حمایت کرده و از ارمنستان به خاطر تعلل در گشودن آن انتقاد کرده است. با توجه به این شرایط فکر می کنید اهمیت این سفر از چه جهاتی است؟

علی بمان اقبالی زارچ: به طور کلی منطقه قفقاز جنوبی نقش برجسته ای در ژئواستراتژی و ژئواکونومی محور اوراسیا دارد‌.به هر حال این منطقه از دیرباز حوزه تمدنی ایران بوده و تحولات مختلفی را در مقاطع مختلف تاریخی تجربه کرده و اکنون هم به عنوان یک منطقه مهم حائل بین دو دریای ارزشمند دریای سیاه و خزر قرار دارد و درواقع، می توان گفت نقش بسیار مهمی در مباحث کریدورها، انتقال انرژی و اساسا صلح و ثبات و توازن منطقه ای داشته و دارد.

روابط باکو و مسکو، روابطی منسجم و قوی است که در سال‌های اخیر هم، روندی صعودی داشته و این روند به خصوص پس از تحولات فوریه ۲۰۲۲، افزایش یافته و روز به روز بر ابعاد سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی روابط طرفین افزوده شده است. سفر رئیس جمهور روسیه، یک سفر تعریف‌شده در روابط دو کشور است که بر اساس توافقات قبلی انجام شده و همانطور هم که اشاره شده موضوعاتی مهم در دستور کار طرفین است، از جمله در حوزه صادرات انرژی روسیه و تامین کالاهای مورد نیاز، با توجه به شرایط تحریمی خاص روسیه.

طبیعیست که با توجه به اتفاقاتی که در منطقه کورسک روسیه رخ داده و حمله که ارتش اوکراین، در منطقه داشته‌، پوتین کمافی السابق با رویکرد صبر استراتژیک، که همواره در رهبری سیاسی خود نشان داده، اینجا هم رفتار کند.
فرارو: این تصمیم روسیه برای زنگزور چه تبعاتی خواهد داشت و نقد روسیه نسبت به ارمنستان را چطور ارزیابی می کنید؟ این نقد درواقع نوعی تهدید دیپلماتیک است؟

اقبالی زارچ: در موضوع ایجاد کریدور موهوم زنگزور، برخی از کشورهای منطقه از جمله آذربایجان و کشورهای بیرونی مثل روسیه و ترکیه اهداف و منافعی را دنبال می کنند که به طور طبیعی به نفع امنیت دراز مدت منطقه نبوده و نخواهد بود، لذا دولت ارمنستان هم، به آثار سوء این موضوع پی برده و مخالفت خود را اعلام کرده. طبیعی هم است که با توجه به تحولات میدانی و مواضع رسمی سران جمهوری اسلامی ایران که در سطوح مختلف و حتی در سطح مقام معظم رهبری در چند مرحله به مقامات طراز اول این کشورها از جمله ارمنستان،آذربایجان و ترکیه اعلام شده، به نظر می رسد، چندان جایی برای عملیاتی شدن این کریدور موهوم وجود ندارد چرا که طبیعتا هر گونه تغییر در جغرافیای منطقه، مرزها و اساسا ژئواستراتژی منطقه، به هیچ عنوان برای جمهوری اسلامی ایران پذیرفته شده نیست. همواره یکی از اصول مهم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، حفظ تمامیت ارزی کشورها و عدم تغییر مرزها و ژئواستراتژی مناطق مختلف از جمله این منطقه بوده، که نقش مهمی در صلح و ثبات منطقه ایفا می کند‌.

فرارو: با توجه به مخالفت پیشین مقام های ارشد ایران با گشایش این کریدور فکر می کنید این موضوع چه پیامدهایی برای کشورمان خواهد داشت و آیا ممکن است به تنش هایی در منطقه منتهی شود؟
اقبالی زارچ: بعید می دانم که این نوع اظهار نظرها، بتواند تاثیر بسزایی بر موضع ارمنستان داشته باشد. به نظر می رسد بهتر است اختلاف نظرها و مواضع متفاوت کشورها درباره این نوع موضوعات چالشی از طریق گفتگو و تبادل نظر حل شود. به هر حال وضعیت حاکم بر منطقه و مواضع کشورهای منطقه اجازه شکل گیری چنین کریدور را نخواهد داد. راههای ارتباطی و مسیرهای مناسبی از دیرباز تا کنون در منطقه وجود داشته و دارد.

جمهوری اسلامی ایران هم آمادگی خود را برای هر نوع همکاری در ایجاد مسیرهای مناسب انتقال کالا و انرژی اعلام کرده است. خطوط لوله تاپی، حجم زیادی از انرژی را به جنوب شرق اروپا منتقل می کند و کالاهایی که از سمت اروپا به این منطقه عرضه می شود، نیز مسیرهای مناسبی در اختیار دارند. بنابراین به نفع منافع بلند مدت کشورهای منطقه نیست که برای کریدور موهوم زنگزور، اصرار و پافشاری داشته باشند.

فرارو: ایران ممکن است چگونه واکنش نشان دهد تا مخالفت خود را رسما اعلام کند؟!
اقبالی زارچ: موضع ایران در این باره، بارها و بارها اعلام شده و کاملا روشن است و دیگر نیازی به واکنش دیگری نیست. جمهوری اسلامی ایران در یک رویکرد کنشگری اعلام کرده که روابط با همسایگان و منطقه قفقاز، از اولویت های سیاست‌خارجی است‌ این موضوع در دولت سیزدهم وجود داشت و قطعا در دولت چهاردهم هم ادامه پیدا می کند و دولت جدید در مسیر تقویت روابط همه جانبه با همه کشورهای جهان و به ویژه منطقه، گام بر خواهد داشت و ایجاد روابط پویا و سازنده بین جمهوری اسلامی ایران و همسایگان از جمله جمهوری های منطقه قفقاز جنوبی همواره در دستور کار بوده و ما هم امیدواریم رهبران کشورهای منطقه اهتمام خود را در مسیر حفظ ثبات و امنیت منطقه ای و باور داشتن به واقعیت های تاریخی متمرکز کنند.

حضور دکتر عراقچی به عنوان یک دیپلمات متعهد و باتجربه در مقام وزارت امور خارجه را امری مثبت می‌بینم و حضور ایشان به عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی باعث تقویت روابط ما با دیگر کشورها در ابعاد دوجانبه و بین المللی خواهد شد . بدون شک این حضور تاثیری مثبت در روابط ما با کشورهای همسایه و منطقه قفقاز اساسأ محور اورآسیا در حوزه های سیاسی ؛ اقتصادی ؛ اجتماعی و فرهنگی خواهد داشت.