نوشته: باراك برفي – پژوهشگر "بنياد آمريكاي نوين"
فرارو- سرویس بین الملل؛ بعد از شروع انقلاب ليبي در 17 فوريه (28 بهمن) عليه معمر قذافي شورشیان در حركتي سريع اقدام به تشكيل گروه هاي حكومتي و مديريتي كردند كه از آن جمله مي توان از "شوراي ملي انتقالي"، "گروه بحران" و "شوراي نظامي" نام برد. ولي چه كساني دقيقا در اين گروه ها قرار دارند؟ يك طبقه بندي اوليه مي تواند جواب به اين پرسش مهم را روشن سازد و نقاط قوت وضعف رهبري شورشيان را نمايان كند و نشان دهد كه چگونه نيروهاي ضد قذافي مي توانند ره به سوي پيش را طي كنند.
"شوراي ملي انتقالي" كه به عنوان گروه سياسي گسترده شورشيان عمل مي كند داراي 31 عضو است ولي اسامي تنها 13 نفر از آنها فاش شده است. اسامي بقيه به دلايل امنيتي مخفي مانده است. گفته مي شود كه آنها ناراضيان بخش غربي كشور هستند كه تحت كنترل قذافي قرار دارد. "گروه بحران" كه متشكل از كارشناسان فني در زمينه هاي گوناگون از اقتصاد تا سياست خارجي مي باشند و تعداد آنها كمتر از نيمي از اعضاي شوراي ملي مي باشند. ولي با وجودي كه تعداد هر گروه متفاوت مي باشد ولي مي توان هر يك از آنها را به چهار دسته مجزا تقسيم كرد.
1- مقامات پيشين قذافي. دسته اول شامل كساني مي باشد كه در زمان قذافي در مشاغل كليدي قرار داشتند. رهبر اين جناح وزير پيشين دادگستري مصطفي عبدالجليل است كه رييس شوراي ملي انتقالي مي باشد. الجليل كه با صدايي آرام صحبت مي كند از جذابيت شخصيتي برخوردار نيست ولي مورد احترام گسترده مردم ليبي در شرق كشور قرار دارد. او در طول چهار سال صدارت خود در مقام وزير دادگستري، بيشتر اوقات سياست هاي قذافي را تحمل نمي كرد. در ژانويه 2010 (دي1388) اعلام كرد كه به خاطر تمديد مدت اسارت 300 زنداني سياسي كه دادگاه حكم برائت آنها را صادر كرده بود، استعفا مي دهد. مطرح شدن اعتراضات وي در برابر مجلس ليبي در اين كشور استبدادي امري بسيار غيرعادي بود. انتقاد از قذافي و سياست هاي وي تنها در حيطه انحصاري افسران ارتش كه وي را در سال 1969 (1348) به قدرت رسانده بودند، قرار داشت. ولي عليرغم چالش وي عليه رژيم بر سر مسئله زندانيان سياسي، الجليل پيوسته ثابت كرده بود كه همدست مطيع و گوش به فرمان قذافي در قرباني كردن بازداشت شدگان خارجي است. وي در مقام رييس دادگاه استيناف كشور، دو بار حكم مرگ براي شش تبعه بلغارستان كه متهم به آلوده كردن 400 كودك ليبيايي به ويروس ايدز بودند را مورد تأييد قرار داد.
ديگر اعضاي اين گروه عبارتند از علي العيساوي، مدير امور بين الملل گروه بحران كه در سال هاي 2007 تا 2009 وزير اقتصاد، بازرگاني و سرمايه گذاري ليبي بوده است. عضو ديگر گروه، عبدالفتاح يونس رييس ستاد مشترك انقلابيون و عضو شوراي نظامي است. يونس تا زمان شروع انقلاب ليبي وزير كشور بود. سه مقام فوق الذكر در ژانويه 2007 (دي 1385) به مقام وزرات منصوب شدند.
2- نوگرايان وابسته به سيف. گروه ديگر متشكل از افرادي است كه با سيف الاسلام پسر قذافي مرتبط مي باشند. سيف كه نيروي محركه براي نوگرايي ليبي طي ده سال گذشته به حساب مي آيد، توانسته است دانشمندان و فن سالاران ليبيايي را بعد از گذراندن سال هاي متمادي در خارج از كشور، به ليبي باز گرداند. مهم ترين شخصيت در ميان اين گروه محمود جبرييل است كه رهبر گروه بحران مي باشد. وي بعد از آن كه مدتي استاد دانشگاه پيتزبورگ بود در سال 2007 به ليبي باز گشت و به سمت رياست "شوراي توسعه اقتصاد ملي" كه يك مؤسسه پژوهشي دولتي بود و بر خصوصي سازي صنايع دولتي و گسترش شفافيت اقتصادي تمركز داشت، منصوب شد. محمد العلقي، رهبر بخش دادگستري شوراي بحران نيز به اين گروه تعلق دارد. وي وكيل و رييس بخش حقوق بشر بنياد قذافي بود.
3- تبعيدي ها. گروه سوم در شوراي ملي انتقالي و شوراي بحران كساني هستند كه چندين دهه در تبعيد به سر برده اند. علي ترحوني ، رييس بخش مالي و اقتصادي دولت موقت يكي از اين افراد مي باشد. وي در دهه 1970 به خاطر فعاليت هاي سياسي از دانشگاه اخراج و مجبور به ادامه تحصيل در آمريكا شد. او تا زمان انقلاب در آمريكا باقي ماند. همين امر در مورد محمود شمام ، رييس اطلاعات و رسانه شورشيان حقيقت دارد. وي تا همين اواخر با تلويزيون الجزيره در قطر همكاري داشت.
4- استادان و فعالان سياسي. گروه آخر متشكل از استادان و فعالان جامعه مدني مي باشند. عبدالحفيظ رهبر آنها اكنون سخنگوي شوراي ملي انتقالي است. وي رييس سنديكاي وكلاي بن غازي بود و از حس سياسي قوي و ديدگاه روشني نسبت به آينده ليبي برخوردار است. از ديگر اعضاي اين گروه عبارتند از: فتحي الباجا، استاد علوم سياسي در دانشگاهي در بن غازي، صلوه الديغيلي، عضو دانشكده حقوق همان دانشگاه، و فتحي تربيل، يك وكيل كه رهبري مبارزه براي پاسخگويي رژيم در برابر قتل عام در زندان ابوسليم در سال 1996 (1375) را به عهده داشت.
در حالي كه فن سالاران عضو شوراي ملي انتقالي و شوراي بحران ثابت كرده اند كه نسبتا توانايي اداره امور سياسي و اقتصادي نوپاي گروه مخالف را دارند، ولي شوراي نظامي كه زير مجموعه شوراي ملي انتقالي مي باشد ضعيف ترين حلقه انقلابيون است. اين شورا از اصل رهبري به روش قذافي مبني بر عضو گيري بر طبق تقسيمات قبيله اي و جغرافيايي به جاي شايسته سالاري پيروي مي كند. هر سه رهبر ارشد نظامي شورشيان از منطقه شرقي تبروك مي باشند. اين سه نفر داراي ضعف هايي هستند كه حيات شوراي نظامي و در نتيجه قدرت انقلابيون در مبارزه زميني را مورد تهديد قرار مي دهند.
عمر حريري. وي رييس شوراي نظامي است كه بعد از شركت در يك كودتاي نظامي ناموفق در سال 1975 (1354) تا سال 1988 (1367) زنداني شد. وي بار ديگر در سال 1994 (1373) به زندان رفت و تا شروع انقلاب تحت بازداشت خانگي قرار داشت. در نتيجه، وي طي 36 سال گذشته تماس كمي با مقامات نظامي و سياسي داشته است.
خليفه حفتر. او يك سرهنگ است و رهبري نبرد مفتضحانه ليبي عليه چاد را در دهه 1980 به عهده داشت. وي در اين نبرد توسط مبارزان چاد اسير شد و در طول اسارت خود در چاد به نيروهاي "جبهه رستگاري ملي ليبي عليه قذافي" پيوست. اين جبهه از چاد براي انجام عمليات ضد قذافي در ليبي استقاده مي كرد. ولي بعد از كودتاي سال 1990 (1369) در چاد و روي كار آمدن يك دست نشانده قذافي در اين كشور، مقامات اطلاعاتي آمريكا حفتر را به زيير و سپس به آمريكا منتقل كردند. وي در آمريكا رهبري يك اردوگاه نظامي جبهه مزبور را با سرمايه و تجهيزات نظامي ايالات متحده، به عهده داشت. او چند هفته پيش پس از 34 سال براي اولين بار به ليبي باز گشت.
عبدالفتاح يونس. شوراي ملي انتقالي كه هيچ يك از شخصيت هاي نظامي آن تجربه اي در فرماندهي ندارند ناگزير به انتخاب افسراني شده است كه روابطي طولاني با رژيم قذافي داشته اند. در نتيجه، اين شورا يونس را كه يك ژنرال و وزير كشور بوده به عنوان رييس ستاد مشترك برگزيده است. وي عضو "افسران آزاد" بود كه در كودتاي 1969 قذافي و به قدرت رسيدن وي شركت داشته است. يونس نسبت به امور داخلي ارتش و طرز فكر قذافي آشنايي دارد. با اين وجود، تجربيات وي به عنوان درد سرهاي او نيز به حساب مي آيند. طي يك نشست مطبوعاتي در ماه گذشته، يك شهروند بن غازي سخنان يونس را قطع كرد و فرياد زد "تو فرزندان ما را كشتي. تو سال ها با قذافي همكاري كرده اي!" بسياري از افراد ديگري كه در منطقه تحت كنترل شورشيان هستند، ترديدهاي مشابهي نسبت به وي دارند.
