زنگ زدند که «ملک سلیمان»را نکوب!

 
مسعود فراستی گفت: «بزار صریح حقیقیت رو بگم. واقعیتش اینه قبل از برنامه‌ای که قرار بود ملک سلیمان رو نقد کنم از هزار و یک جا به من زنگ زدن که این فیلم رو نکوب و باهاش یک کمی مهربون باش و مراعات کن و این حرف ها. که این فیلم مال ارشاده و مال فلان جاست و مال بهمان جا. که این فیلم مثلا معناگراست و مثلا ارزشی هست و ... از همه جا، همه کس، کوچیک و بزرگ بهم زنگ می زدن که فیلم رو نکوبم و هواش رو داشته باشم. من هم شاید یه کم تحت تاثیر این همه زنگ‌ها و سفارش‌ها، موقع نقد این فیلم مثل همیشه لحن انتقاد کردنم اون چنان تند و صریح نبود. قبول دارم.» 

مسعود فراستي متولد 1330 تهران، داراي مدرك ليسانس هنرهاي تجسمي و فوق ليسانس اقتصاد سياسي و جامعه شناسي از فرانسه است.

از فعاليت هاي وي ميتوان به نگارش و تأليف آثار و مقالات هنري و سينمايي، تدريس در دانشكده هاي مختلف، تأليف و ترجمه كتاب هاي گوناگون، مسؤول بخش سينما و تلويزيون، عضو تحريريه مجلات سروش و سوره، سردبيري نقد سينما، دبير هيأت تحريريه نقد سينما دوره تازه، عضو هيأت داوران سينماي دفاع مقدس، عضو هيأت مؤسس و رييس دوره دوم انجمن منتقدان و سينماگران ايران، عضو هيأت رييسه كانون منتقدان فيلم اشاره كرد.

از کتاب های مطرح منتشر شده ی سینمایی توسط فراستی می توان به کتاب های او در وصف سینمای جان فورد، هیچکاک و فلینی اشاره کرد. 

از همون اول شروع کنیم...چرا این چند هفته ی اخیر در برنامه هفت حضور ندارین؟

فراستی- چون تو اخرین برنامه هفت که به عنوان منتقد بودم حرفهای تندی در انتقاد از آقای مسعود کیمیایی زدم که باعث شد دوستان برآشفته بشن و علیه من جو راه بندازن. مخاطبین نه، مسئولین و اهالی سینما رو می گم. که حرف های من حرصشون رو در اورد!. واسه همین علیه من شانتاژ کردن. بعد که دیدم این طوریه با فریدون (جیرانی) نشستیم حرف زدیم و به این نتیجه رسیدیم که یه مدتی تو برنامه هفت حضور نداشته باشم تا یک کم جو بخوابه. 

- اگه دوباره اون قسمت برنامه تکرار شه باز هم همون واژه ها را در مورد مسعود کیمیایی به کار می برید؟

- تندتر! این دفعه خیلی تندتر هم حرفهام رو می زنم!

- مضمون حرفهاتون رو نمی گم. منظورم لحنشه. یعنی دوباره با همون لحن، همون واژه ها رو برای بیان منظورتون به کار می برید؟

- صد در صد. واژه ها و لحن گفتاری من شدیدا هم درست و بجا بود. ببین! من وقتی گفتم خود ارضایی ذهنی از منظر روانشناسانه گفتم، از نگاه اخلاقی و اجتماعی. چیزی که در سراسر جهان اثبات شدست. هرچند که لحن من فقط یک بهانه ای بود برای دوستان. دوستان دلیل خشمشون از من این بود که حرف من اون ها را هم در بر می گرفت. یعنی از دید رفقا، مشکل لحن و واژه من نبود، بلکه حرف من بود. واسه همین ریختن به هم. 

آدمهای پوسیده ای که مماس با زمان نیستن. ذهنشون بسته است و در یک جا موندن. مغزشون بایکوت شده. وقتی به کیمیایی حمله کردم این طیف ادمها هم که خودشون رو تو خط انتقادهای من دیدن واکنش نشون دادن و بهونه ی الکیشون هم شد مثلا لحن من. و این که مثلا من چرا فلان واژه را به کار بردم و چرا فلان اصطلاح رو بر زبان آوردم. در حالی که خودشون هم می دونن واژه ی –خود ارضایی- جایگاه روانشاسانه داره و اجتماعی. با نگاه اخلاقی. مشکل دوستان لحن من و فلان واژه ای که به کار بردم نبود، بلکه فقط حرف و انتقاد تند من بود که خشمشون رو برانگیخت. چون حرف های من اون ها رو هم نشونه گرفته بود.

- به هر حال تو رسانه ملی که از همه جای ایران میلیون‌ها نفر بیننده داره، شاید از نظر خیلی ها انتظار میره از بعضی واژه ها بی پرده استفاده نشه. شما که خودتون سالهاست تو صدا و سیما هستید.

- صداو سیما ظرفیتش بالاست. صادقانه می‌گم. واقعا ظرفیت صدا و سیما بالاست. این ظرفیت داشتن رو طی این سال‌هایی که تو شبکه های مختلفش بودم فهمیدم. هرچند شاید مسئولین صدا و سیما دوست نداشتند اون واژه را به کار ببرم، اما با این حال موضع گیری خاصی هم در این مورد نداشتند. صدا و سیما تو این یک سال اخیر که تو برنامه هفت این همه حرف های تند و تیز زدم هیچ وقت جلوم رو نگرفت و برا من خط نکشید و دست و پام رو نبست. 

- اصلا از این حرف ها بگذریم آقای فراستی. بریم سر چیزایی که به نظرم خیلی مهم تره. بیاین رک‌تر حرف بزنیم.

- عالیه! بگو.

- انتقادی که به شخصه خود من به شما دارم اینه که شما تو برنامه هفت انتقادی رو توضیح نمی‌دین. فقط مطرح می‌کنین و بعد ول می کنین. مثلا می‌گین: میزانسن در نیومده! فیلمنامه کار نمی‌کنه! شخصیت‌ها پرت و پلا و معیوب هستن!. خوب چرا؟! چرا "چراش" رو توضیح نمی‌دین؟

- آفرین! آفرین!

- تو انتقاداتتون فقط میگین در نیومده و کار نکرده و ...، بدون هیج توضیح و استدلال. خوب چرا به نظرتون در نیومده؟ چرا به نظرتون فیلمنامه کار نمی‌کنه؟ چرا هیچ وقت توضیح نمی‌دین؟ شما فقط رگباری و تیکه تیکه همین طوری به طرف حمله می‌کنید. 

- آفرین! آفرین! 

- خوب، کارگردان می‌تونه چه واکنشی جز عصبانیت نشون بده؟ من اگه همین الان با لحن خودتون، مثل خودتون بدون هیچ استدلالی به شما حمله کنم شما چه می‌کنید؟ اگه همین الان به شما بگم انتقاداتتون در نیومده! نوشته‎هاتون کار نمی‌کنه! واژه هاتون معیوب هستن! شما چه جوابی دارین به من بدین؟

- آفرین! خوبه که حرف هاتو رک می‌زنی. فقط یک کم آروم با هم بریم. اول خدمتت عرض کنم من خیلی هم علاقه‌مندم انتقاد‌هام رو توضیح بدم و بازش کنم و بشکافم. اما به 2 دلیل نشده. اولین دلیلش مجری و جبرهایی که داره هست که نمی ذاره حرف من کامل شه. که این عمل مجری برمی‌گرده به تایم محدودی که در اختیار داره. مخصوصا که کارگردانها هم همیشه دوست دارن بیشتر وقت دست اون ها باشه، واسه همین به من وقت کمتری داده میشه واسه حرف زدن، پس این که بخوام هر انتقادم رو کامل بشکافم و توضیحش بدم به هبچ وجه امکان پذیر نیست. 

دومین چیزی که خیلی مهمه دوست دارم اینه که بعضی موقع ها نمی‌ذارن! یعنی وقت من رو می‌گیرن از من. نمونه بارزش فیلم نفوذی! من از این فیلم متنفرم. افتضاحه. اما نذاشتن حرفم رو بزنن. زمانم رو ازم گرفتن گفتن برنامه تموم شد! یعنی من 20 دقیقه اخر وقت داشتم انتقادام رو بگم، اما یک هویی وقت من شد 2 دقیقه! و جمع بندی و تمام. می فهمی منظورم رو؟! وقتو از من می‌گیرن و فضا برای توضیح دادن وجود نداره. مخصوصا که سر این فیلم نفوذی داستان‌ها‌ داشتم من. قبل برنامه خیلی‌ها به من زنگ می‌زدن که این فیلم، فیلم محبوب معاونت سینماییه و باهاش مدارا کن!

- یعنی گفتن هوای فیلمو داشته باش؟!

- نه نه! چنین چیزی رو که جرات ندارن از من بخوان! فقط گفتن مدارا کن و تند نباش. منم گفتم مصلحت مال شماهاست! من با این حرفها کار ندارم... و اگه یادت باشه من با همون لحن تند و صریحم شروع کردم به انتقاد از نفوذی. ولی وقتی اومدم انتقادهای اصلیم رو شروع کنم یک دفعه وقتمو تموم کردن! 20 دقیقه یه دفعه شد 2 دقیقه! و واقعا تاسف می خورم بابت این اتفاق. اون برنامه بدترین برنامه هفت برا من بود. چون به ناحق جلو حرف زدن و جلوی انتقادهام رو گرفتن. 

ولی اینو حتما باید بگم. که من در مواقعی که وقت داشتم همیشه توضیح دادم و ماجرا رو آنالیز کردم. نمونه بارزش خود فیلم جرم. کیمیایی. 15 دقیقه به صورت اکادمیک، و تئوری و تحلیلی فیلم رو نقد کردم و انتقادهای تند و تیزم رو مابین همین تحلیل‌ها گفتم. یا یه حبه قند میرکریمی. که انتقادهام رو توضیح دادم. که شخصیت‌ها مقوایی هستن و ... پس اینو یادت نره که من هر وقت تایم و زمان داشتم انتقاد‌هام رو توضیح دادم. 

- با تمام این حرفهایی که زنید، - از تایم کم تا وقت شما ندادن به شما - ، هنوز خیلی ها می گن شما بدون استدلال و توضیح کامل، حمله می کنید و یورش می برید. و حتی گفته شده به دلیل همین ویژگی شما، خیلی فیلمساز‌های معتبر به این برنامه نمیان. مثلا کسایی مثل ابراهیم حاتمی کیا، رضا میرکریمی، مجید مجیدی، داریوش مهرجویی، اصغر فرهادی و خیلی های دیگه. با وجود حضور شما به عنوان منتقد، نمیان برنامه هفت. به نوعی یک تحریم پنهان. خوب، حالا فریدون جیرانی و مسئولین صداسیما باید طرف یه کدوم رو بگیرن. یا شمای منقد، یا فیلمسازهای معتبر. این موضوع رو قبول دارید؟ باید چه کرد؟

- قبول دارم. حرفت درسته، ولی بریم دلیل اصلیش رو پیدا کنیم. و ضمنا اینم بگم وقتی مسئولین صداسیما من رو آوردن به عنوان منتقد یعنی این چیزها رو پذیرفتن. قطعا خودشون می دونن این ماجرا ها رو.

- اصلا آقای فراستی، بذارین واضح‌تر از این بگم. شما واقعا انتظار دارین کسی مثل داریوش مهرجویی بیاد بشینه جلوی شما و حرفها اون مدلی شما رو بشنوه؟! یادمه شما تو مستند آقای مهرجویی گفته بودید مهرجویی بهترین فیلمش اجاره نشین‌هاست که اون هم افتضاحه! خوب کاملا معلومه مهرجویی 70 و خورده‌ای ساله حال و احوال شنیدن این حرف ها رو نداره و نمیاد برنامه هفت جلو شما. یعنی همون تحریمی که گفتم.

- آره! درسته، ولی این ها به من ربطی داره؟! نه، این عیب من نیست، عیب کسی مثل مهرجوییه که طاقت و حوصله نقد شنیدن و نقد شدن رو نداره. همین آقای مهرجویی که 70 و خورده ای سال سنشه و واقعیتش اینه که جزو معدود آدمهای با سواد سینمای ایرانه، وقتی نپذیره بیاد برنامه هفت جلوی بنده، نشون از ضعف خودشه که نقد و انتقاد رو تاب نمی یاره، نه ضعف و اشتباه من.

- آخه فقط بحث نقد هم نیست! حالا که اسم اومد وسط بزارین با اسم ادامه بدیم. مثلا یکی مثل ابراهیم حاتمی کیا تو برنامه رادیویی سینما صدا صراحتا گفته بود "فراستی بزرگ هتاکِ سینمای ایرانه!" خوب، یعنی بعضی فیلمسازان بزرگ می گن با نقد شدن و نقد شنیدن و این حرف ها مشکل ندارن، بلکه از توهین ها و هتاکی های شماست که دوری می کنن و فاصله می گیرن.

- این دیگه الکیه! این دیگه الکیه! من به کی توهین کردم؟! این همه برنامه هفت گذشت من به چه کسی اهانت کردم. بابا داستان خیلی واضح‌تر از این حرف‌هاست. دوستان تحمل نقد شدن ندارن با این حرف ها و بهونه‌های الکی برای خودشون سپر درست می کنن تا از ان فضای نقد شدن دور شن. من تندترین حرفهایی که تو این برنامه هفت زدم رو به فرحبخش بود. که تازه بعد این که از هفت اومدم بیرون، خود فرحبخش سریع زنگ زد فریدون و به فریدون پیشنهاد داد سریع من رو برگردونه برنامه هفت. گفت که فراستی به درد سینما و برنامه هفت می خوره. 

پس می بینی که همون فرح بخشش هم هم از من کینه نداره. یعنی بهش توهین نکردم. درست که تند و تیز و صریح و بی پرده حرف می زنم ولی توهین و هتاکی اینا رو بزار کنار... اصلا بذار این حرفها رو بزنن. بذار بگن فراستی توهین می کنه، بگن حتاکی می کنه. باکی نیست. من در جوابشون فقط می خندم.

- آقای فراستی شما می گین همیشه تند و تیز حرف می زنین و صریح انتقادتون رو می کنین، ولی چرا تو برنامه نقد ملک سلیمان آروم و ملایم حرف زدین؟ در حالی که مدتها قبل این برنامه بعد دیدن ملک سلیمان گفته بودید این فیلم افتضاحه و بچه شما بهش می خنده. ولی تو برنامه هفت تو نقد این فیلم به یکباره آروم شدین و لحنتون عوض شد. 

- آره، حق با توست. من تو برنامه هفت کلی فیلم نقد کردم و همیشه تند و صریح حرفام رو زدم، جز یه برنامه. جز نقد یک فیلم. اون هم همینی که خودت گفتی. نقد فیلم ملک سلیمان، کار شهریار بحرانی. 

فقط همین. واسش هم دلیل دارم. و البته معذرت خواهی از مردم. هنوز اون قدر شجاعت دارم که صادقانه حرفام رو بزنم. ببین، بزار صریح حقیقیت رو بگم. واقعیتش اینه قبل از برنامه ای که قرار بود ملک سلیمان رو نقد کنم از هزار و یک جا به من زنگ زدن که این فیلم رو نکوب و باهاش یک کمی مهربون باش و مراعات کن و این حرف ها. که این فیلم مال ارشاده و مال فلان جاست و مال بهمان جا. 

که این فیلم مثلا معناگراست و مثلا ارزشی هست و ... از همه جا، همه کس، کوچیک و بزرگ بهم زنگ می زدن که فیلم رو نکوبم و هواش رو داشته باشم. من هم شاید یه کم تحت تاثیر این همه زنگ ها و سفارش ها، موقع نقد این فیلم مثل همیشه لحن انتقاد کردنم اون چنان تند و صریح نبود. قبول دارم. 

معذرت هم می خوام. مخاطب ها خودشون همه چی رو خوب می فهمن. ولی چیزی که مهمه اینه که با این حال، تو همون نقد ملک سلیمان هم هیچ تعریفی از این فیلم نکردم و انتقادهام رو باز هم بیان کردم. همون جا هم گفتم که در این فیلم –ملک سلیمان- شخصیت هاش توسط فیلم نامه نویس عمیق نوشته نشدن و و از دل داستان در نیومدن و داستان برا کارگردان مهم نبوده و ... یعنی باز هم اصل حرف هام رو زدم.
 
انتقادهام رو کردم. تو همون برنامه. فقط با اون لحن خیلی تند و تیز همیشگی نبود. واسه همین باز هم از مخاطب ها معذرت می خوام. و باز هم تاکید می کنم که نظر من راجع به ملک سلیمان، فیلم شهریار بحرانی، همونیه که قبلا گفته بودم. و الان هم میگم؛ که این فیلم افتضاحه. سینما رو نمیشناسه و به درد خندوندن بچه من می خوره. هر کی هم که می خواد ناراحت شه به درک.

- درست! در کل خودِ شما کلا ماهیت و عملکرد برنامه هفت تو این مدت رو چطور می بینید؟

-با همه انتقادهایی که خودم هم به عملکرد این برنامه دارم شدیدا وجودِ این برنامه رو مفید و مثبت می‌دونم و حتی خبر دارم مثلا یکی از لینک‌های این برنامه تو سایت بیش از 300 هزار دانلود شده. یعنی استقبال شدید مخاطبین از برنامه‌ای که بی شک برای جامعه‌ی سینمایی مفید خواهد بود.

- خوب آقای فراستی، سوال های تند و صریح ما و جواب های تند و تیز و شما به پایان رسید. آخر این گفت وگو می خوام نظرتون رو راجب نظرسنجی سایت برنامه هفت بودنم. تو سایت برنامه هفت در مورد بازگشت شما –مسعود فراستی- به برنامه هفت رای گیری شد، و بیش از 70 درصد مخاطبان خواستار بازگشت شما به برنامه هفت شدن. این نظر مردمی رو چطور می بینید؟

- واقعا صادقانه ممنون مردمم. نه! مردم نه! مخاطب ها! واژه مردم این روزها این قدر دستمالی شده که معنی خودشو از دست داده! بذار بگم مخاطب. از همه مخاطب‌های برنامه هفت که این همه رای و کامنت گذاشتن که من برگردم واقعا ممنونم. به خاطر این رای‌ها هم که شده دوباره می‌یام برنامه هفت. 

و در صورت بازگشتم، باز هم سفت و محکم بر سر عقاید و اصولم ایستادم و باز هم رک و صریح حرف هام رو می‌زنم و ذره ای هم عقب نمی کشم. من منافع سینما رو از کسایی که ریاکارانه خودشونو دلسوز سینما می‌دونن بیشتر می فهمم. سینما رو بیشتر دوست دارم. منفعت سینما مهمترینش نقده. 

جرات نقد کردن و طاقت نقد شنیدن. و در این مدتی که تو برنامه هفت بودم نقدپذیرترین فیلمسازی که روبروی من قرار گرفت علیرضا امینی بود. واقعا عالی بود. دلم نمی یاد این آخری اسم امینی رو نیارم. تو نقد "هفت دقیقه تا پاییز" راحت و صمیمی انتقادهام رو گوش داد و واکنشی آروم و منطقی هم نشون داد. کاش همه اهالی سینما طاقت نقد نشنیدن و نقد شدن رو داشته باش.