چراغ سبز پوتین به سرهنگ مو خاکستری

شاید مهم‌ترین اتفاق پس از حمله روسیه به اوکراین و آغاز جنگ، شورش گروه واگنر علیه مسکو باشد. شورشی که از سوی مهم‌ترین متحدان پوتین به عنوان یک ارتش خصوصی و مزدور صورت گرفته و به صورت برق‌آسا می‌رفت پس از تسخیر شهر راهبردی روستوف به فتح مسکو نیز ختم شود. در این رابطه هرچند که بیشتر از سه هفته از این اتفاق مهم می‌گذرد، اما دامنه و پیامد‌های چنین اقدامی از سوی گروه واگنر آنچنان وسیع بوده که تقریبا همه روزه شاهد اخبار و تحلیل‌های متفاوت پیرامون این موضوع هستیم.

به گزارش اعتماد، در تازه‌ترین تحولات صورت‌گرفته درخصوص گروه واگنر، روز گذشته روزنامه کامرسانت روسیه گزارش داده که ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه یک رهبر جدید برای این گروه پیشنهاد داده است. این بدان معناست که یوگنی پریگوژین که زمانی از نزدیک‌ترین افراد پوتین در حلقه کرملین محسوب می‌شد، به‌رغم قول رییس‌جمهوری مبنی بر عدم پیگرد قضایی، باید تاوان شورش خود را بپردازد.

سرهنگ مو خاکستری

براساس گزارشی که این روزنامه روسی منتشر کرده، پیشنهاد پوتین برای رهبری گروه واگنر شخص آندری تروشف بوده است؛ فردی که سرهنگ بازنشسته ارتش روسیه محسوب شده و سابقه حضور فعال در جنگ افغانستان، چچن و حتی سوریه را نیز در کارنامه خود دارد. لازم به ذکر است که تروشف به عنوان مو خاکستری معروف بوده و ۵ روز پس از شورش گروه واگنر و در جلسه سه ساعته‌ای که پوتین با فرماندهان این گروه داشته، وقتی نامش به عنوان رهبر جدید این گروه ذکر شده، تقریبا تمامی افراد حاضر در جلسه سر خود را به نشانه تایید تکان داده‌اند. از سوی دیگر دیمیتری اوتکین از نیرو‌های ویژه اطلاعات نظامی روسیه نیز قرار است در کنار تروشف برای هدایت این گروه حضور داشته باشد؛ فردی که از بنیانگذاران این گروه شبه نظامی محسوب شده و به گفته ناظران شواهد نشان می‌دهد که یوگنی پریگوژین از حلقه قدرت و فرماندهی این گروه به طور کامل کنار گذاشته شده است.

پیش از این نیز بسیاری از ناظران معتقد بودند باتوجه به عمق و اهمیت اقدامی که پریگوژین انجام داده به‌طور قطع با برخوردی جدی از سوی پوتین مواجه می‌شود. حالا نیز رفته رفته نشانه‌ها حاکی از آن است که آشپز سابق و از نزدیک‌ترین متحدان پوتین به طور کامل در حال حذف شدن بوده و بعید نیست که به زودی دستگیر یا حتی سر به نیست شود. شاید یکی از دلایل پوتین برای انتخاب تروشف به عنوان فرماندهی جدید گروه واگنر نیز خنثی کردن نارضایتی‌ها از حذف پریگوژین در میان اعضای این گروه باشد؛ چراکه واقعیت نشان می‌دهد، پریگوژین از آنچنان نفوذی در میان نیرو‌های خود برخوردار بوده که فرمانش برای ورود به خاک روسیه و پیشروی به سمت مسکو به‌رغم تمامی تبعات آن از سوی نظامیان این گروه بی‌چون و چرا اجرا شده است.

البته چنین موضوعی به همین جا ختم نشده و دامنه شورش گروه واگنر آنچنان گسترده بوده که از آن زمان تاکنون زمزمه‌هایی از خیانت در ارتش روسیه نیز به گوش می‌رسد؛ به‌طوری‌که از سه هفته پیش تا به امروز از سرنوشت دقیق ژنرال سرگئی سوروویکین معروف به ژنرال آرماگدون خبری در دست نیست و حتی گفته می‌شود که پوتین، ژنرال گراسیموف رییس ستاد مشترک ارتش روسیه را نیز از فرماندهی جنگ در اوکراین برکنار کرده است.

ورود نیرو‌های واگنر به خاک بلاروس

هر چند که پیش از این یکی از دلایل اختلافات میان پریگوژین با وزیر دفاع و فرمانده ارتش روسیه، مساله ادغام نیرو‌های واگنر در ارتش عنوان می‌شد و برخی تحلیلگران نیز معتقد بودند پس از شورش این گروه به احتمال زیاد فرمان انحلال واگنر از سوی پوتین صادر می‌شود، اما شواهد و واقعیت‌های موجود دقیقا عکس این تحلیل را نشان می‌دهد. در تازه‌ترین تحول صورت گرفته درخصوص گروه واگنر، به تازگی مقامات اوکراینی و لهستانی اعلام کرده‌اند که برخی نیرو‌های واگنر وارد خاک بلاروس شده‌اند. البته پیش از این دولت بلاروس اعلام کرده بود که اعضای این گروه در حال تمرین دادن به نظامیان این کشور هستند، اما مساله مهم این است که به احتمال زیاد پس از تغییر و تحولات صورت گرفته در فرماندهی این نیروها، گروه واگنر با استقرار در خاک بلاروس قصد داشته باشد که تا نقشه جدید روسیه برای حمله از شمال اوکراین به سمت کی‌یف را عملیاتی کند.

زیرا طبق خبری که از سوی خبرگزاری یورونیوز منتشر شده، صف‌های بلندی متشکل از دست‌کم ۶۰ خودرو جمعه شب از روسیه وارد بلاروس شدند. این خودرو‌ها که شامل چندین کامیون، وانت پیک‌آپ، ون و اتوبوس بودند، با پلاک جمهوری‌های خودخوانده دونتسک و لوهانسک به تردد در منطقه تسل در مرکز بلاروس پرداخته‌اند؛ جایی که هفته گذشته نیز گزارش‌هایی مبنی بر احداث اردوگاهی شامل صد‌ها چادر خالی در این مکان منتشر شده بود.

اهمیت استراتژیک گروه واگنر

در مورد شورش گروه واگنر علیه پوتین، تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌های زیادی تاکنون مطرح شده است. از جنگ قدرت، کودتا و تحقیر پوتین گرفته تا بازی کرملین برای فریب دشمنان روسیه. هر کدام از این گزاره که صحیح باشد، منکر اهمیت گروه واگنر و نقش آن به عنوان بازوی عملیاتی خارجی روسیه نیست. در واقع اهمیت گروه واگنر تنها در جنگ اوکراین خلاصه نمی‌شود، بلکه دامنه فعالیت و نفوذ این گروه آنچنان وسیع و گسترده است که نمی‌توان به نقش آن را برای مسکو نادیده گرفت. حتی اهمیت گروه واگنر تا آنجاست که برخی تحلیلگران معتقدند اگر ارتش روسیه را بدن و پوتین را سر آن در نظر بگیریم، نیرو‌های واگنر و چچن به عنوان بازو‌های آن محسوب می‌شوند.

به همین دلیل است که گمانه‌زنی‌ها درخصوص انحلال گروه واگنر، چیزی بیش از یک تحلیل خوشبیانه نیست؛ چراکه یک بررسی ساده از فعالیت‌ها و نفوذ این واگنر در مناطق مختلف نشان‌دهنده اهمیت راهبردی آن برای مسکو حتی با وجود شورش علیه پوتین است. در واقع این گروه نه تنها در اوکراین و بلاروس، بلکه سال‌هاست که در خاورمیانه و آفریقا نیز فعالیت کرده و بازوی عملیاتی کرملین در این مناطق به شمار می‌رود. به عنوان مثال پس از ورود روسیه به جنگ داخلی سوریه، حضور نیرو‌های واگنر در پالمیرا، غوطه شرقی دمشق و نیز پایگاه هوایی حمیمم و بندر لاذقیه مشهود بوده است.

در لیبی نیز همزمان با حمایت روسیه از خلیفه حفتر در سال ۲۰۱۸ رد پای نفوذ واگنر در این کشور تقویت شده و گزارش‌ها نشان می‌دهد که اقدامات این گروه دقیقا مطابق با دستورات وزارت دفاع و هماهنگی کرملین صورت گرفته است. علاوه بر این حضور واگنر در آفریقای مرکزی و مالی آنچنان گسترده و قدرتمند است که گفته می‌شود اکنون فوستن توادرا رییس‌جمهوری آفریقای مرکزی برای کاندیدا شدن جهت سومین دوره ریاست‌جمهوری خود برای مقابله با ناآرامی‌های احتمالی روی حمایت‌های این گروه حساب ویژه‌ای باز کرده است.

بنابراین واگنر و اهمیت آن برای کرملین چیزی بسیار فراتر از مساله یوگنی پریگوژین و ساز مخالف اوست؛ به‌طوری‌که برخی کارشناسان معتقدند این گروه به دلیل ساختار منعطف و سرعت تصمیم‌گیری خود به عنوان لکوموتیو روسیه در آفریقا عمل کرده و راه را برای نهاد‌های رسمی این کشور در مناطق نفوذ کرملین باز می‌کند.