بررسی سفر پر سر و صدای شی به روسیه/ دیپلماسی چینی به بحران اوکراین خاتمه می‌دهد؟

شی جین پینک رئیس‌جمهور چین هفته گذشته وارد مسکو شد تا در سفری سه‌روزه به روسیه با ولادیمیرپوتین دیدار کند. هدف این سفر تعمیق شراکت و پویایی راهبردی میان دو کشور عنوان شد. مسکو اولین مقصد شی پس از انتخاب به‌عنوان رئیس جمهور چین و برای بار سوم بود.

به گزارش خبرآنلاین، شی در جریان مذاکراتش با پوتین در کرمین در شامگاه سه شنبه تاکید کرده بود که روابط چین و روسیه از بُعد دوجانبه فراتر رفته و اهمیت زیادی برای نظام جهانی دارد. کرملین هم در بیانیه‌ای اعلام کرد که روابط روسیه و چین به بالاترین سطح خود در تاریخ رسیده است. از سوی دیگر جامعه جهانی هم به این سفر در بحبوحه جنگ اوکراین نگاه مثبتی دارد. جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته است سفر اخیر رئیس‌جمهور چین به روسیه باعث شده تا از تبدیل جنگ اوکراین به یک جنگ هسته‌ای جلوگیری شود.

این سفر در شرایطی صورت گرفته که چین مدتی قبل پرده از یک طرح صلح بین اوکراین و روسیه برداشته بود. به‌نظر می‌رسد که هیچ‌کدام از دو طرف جنگ علاقه زیادی به ادامه آن ندارند و ترجیح می‌دهند به نحوی درگیری‌ها پایان پیدا کنند. در میان تحریم‌های سنگین علیه روسیه و پوتین که تا ایجاد تعقیب برای رئیس جمهور روسیه پیش رفته؛ پکن تنها کشوری است که یک طرح صلح را مطرح کند.

به‌نظر می‌رسد که مخالف سرسخت این طرح واشنگتن باشد، اما در عوض اروپایی‌ها که بیش از ایالات متحده درگیر مشکلات ناشی از جنگ هستند از طرح چینی‌ها استقبال کرده‌اند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا، در واکنش به این سفر، هشدار داد: جهان نباید از تصمیم تاکتیکی روسیه با حمایت چین یا هر کشور دیگری فریب بخورد و باید مانع از آن شد تا روسیه با شرایطی که خود خواستار آن است به درگیری با اوکراین پایان دهد.

در همین راستا نودر شفیعی کارشناس مسائل بین‌الملل در مورد سفر شی به روسیه گفت: این سفر به این دلیل مهم است که آقای شی به‌تازگی دور سوم رهبری و ریاست جمهوری چین را آغاز کرده و انتخاب او برای سومین دوره برای این منصب یک نوآوری جدید در سیاست معاصر چین محسوب می‌شود. قانون اساسی چین و اساسنامه حزب کمونیست و سایر اسناد قانونی این کشور به‌گونه‌ای تنظیم شده که امکان ریاست‌جمهوری مادام‌العمر را برای آقای شی فراهم می‌کند.

خود این بحث مهم است که یک رئیس‌جمهور بر اساس چه جایگاهی به کشور دیگری سفر می‌کند. نکته دوم این است که روابط روسیه و چین در شرایطی رو به بهبود و تقویب می‌رود که ما در یک پیچ تاریخی قرار داریم. جهان در حال رقابت بر سر قدرت بین چین به‌عنوان یک قدرت نوظهور و آمریکا به‌عنوان یک قدرت مسلط است. در این شرایط نزدیکی چین و روسیه می‌تواند به این رقابت به‌سود چین کمک کند.

او تاکید کرد: روسیه در جنگ اوکراین درگیر است و این فقط جنگ اوکراین نیست. بلکه جنگ غرب با روسیه است. فشار سنگینی در این جنگ بر روس‌ها وارد می‌شود. نزدیکی چین به روسیه می‌تواند در عبور روسیه از این تنگنای استراتژیک موثر واقع شود؛ بنابراین از این نظر سفر شی به مسکو مهم است. ضمن اینکه اخیرا چین به عنوان یک بازیگر فعال در عرصه بین‌الملل مطرح شده و برای کسب اعتبار استراتژیک اقداماتی را انجام می‌دهد. یکی از این اقدامات ارائه طرح صلح بین اوکراین و روسیه است و بنابراین ممکن است که شی در هنکام سفر به روسیه این طرح را با مقامات مسکو به گفتگو گذاشته باشد. پیش از این هم پکن میانجی صلح بین ایران و عربستان شده بود.

این استاد دانشگاه در مورد دیپلماسی چین برای صلح گفت: در بحث دیپلماسی صلح، دو موضوع مطرح است. اول نقشی است که چین در این زمینه ایفا می‌کند. صرف این نقش بر اساس یک پروژه‌ای که در وزارت خارجه چین طراحی شده اهمیت دارد. یعنی وزارت خارجه این کشور و کمیته روابط خارجی حزب کمونیست در صدد است شخص آقای شی و کشور چین را به‌عنوان یک فرد و یک کشور صلح دوست در جهان معرفی کند و آن‌ها اعتقاد دارند که این شیوه رفتار به اعتبار استراتژیک چین کمک می‌کند و افزایش اعتبار استراتژیک چین باعث کسب پیروان زیاد در میان کشور‌های مختلف برای پکن می‌شود.

اینکه آیا به نتیجه می‌رسد یا نه باید بگوییم که قطعا طرح‌های صلح مورد استقبال کشور‌ها قرار می‌گیرد. اما هر کشوری دیدگاه خودش را در آن طرح صلح می‌گنجاند و اینجاست که ممکن است نسبت به یک طرح صلح اختلاف‌نظر بروز کرده و آن طرح به نتیجه نرسد. اما قبل از اینکه این اتفاقات حادث شود، معمولا عرف دیپلماتیک این است که طرح صلح در کشور‌های مقصد به بحث گذاشته شده و دیدگاه همه طرف‌ها گرفته می‌شود. در آن شرایط ممکن است کشور ارائه‌دهنده طرح که در اینجا چین است به این نتیجه برسد که نزدیک کردن دیدگاه روسیه و اوکراین دشوار است و از طرح صلح خود پشیمان شود و آن را برای شرایط زمانی خاص نگه دارد.

گاهی هم برداشت این است که دیدگاه‌ها به هم نزدیک است و می‌شود با چانه‌زنی بیشتر دیدگاه‌ها را بهم نزدیک‌تر هم کرد. در آن صورت ممکن است آقای شی این کار را در اوکراین و روسیه انجام دهد. من فکر می‌کنم فعلا ما در مرحله رونمایی از این طرح صلح هستیم و ابعاد و زوایای این طرح صلح حداقل برای تحلیل‌گران مشخص نیست و نمی‌شود در مورد آن قضاوت کرد. اما چشم‌انداز موضوع نشان می‌دهد که روسیه و اوکراین علاقه زیادی به تداوم درگیری‌ها ندارد و این مساله ممکن است نگاه آن‌ها را به هر طرح صلحی ترغیب کند.