وقتی خود را در موقعیت ضعیف قرار دادیم چین و روسیه فرصت پیدا می‌کنند

عطاءالله مهاجرانی فعال سیاسی میانه رو در یادداشت امروز خود در اعتماد به بررسی سیاست خارجی چین پرداخته است.

در این یادداشت آمده است: اکنون که حدود یک ماه از سفر بسیار مهم شی جین‌پینگ رهبر چین به عربستان گذشته است، شاید بتوانیم اندکی با تامل بیشتر به موضوع رابطه چین و ایران نگاه کنیم. وقتی رهبر چین در فرودگاه ریاض بر سکوی استقبال قرار گرفت، ۲۱ توپ به نشانه خوشامد شلیک شد. دود قرمز و زرد به رنگ پرچم چین فضای مراسم استقبال را پوشانید، همگی در زیر چتر دود پرچم چین بودند! واکنش‌هایی که از سوی ایران نسبت به سفر رییس‌جمهور چین به عربستان انجام شد، واکنش‌هایی سریع، نیندیشیده و طبعا بدون اثر بوده و هست. چند نکته قابل تامل:

یکم: سفر رییس‌جمهور چین در سه سطح برنامه‌ریزی شده بود. دیدار رسمی از عربستان و امضای بیش از ۳۰ قرارداد مهم در حوزه‌های مختلف با دولت و بخش خصوصی عربستان. چین مهم‌ترین طرف قرارداد واردات نفت و گاز از عربستان است. به عبارت دیگر ۳۲ در صد نفت مورد نیاز چین از کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس فراهم می‌شود.

سطح دوم، برگزاری نخستین اجلاس مشترک چین با کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس. سطح سوم، اجلاس چین با ۲۲ کشور عربی عضو اتحادیه عرب

دوم: چنین سفری با اهمیت مرکب و مضاعفی که داشته و دارد، یک سفر توریستی یا تشریفاتی نیست! در مورد بیانیه‌های دوجانبه با عربستان و شورای همکاری خلیج فارس و عرب- لیگ بدیهی است که از پیش اندیشیده‌اند و روی تک‌تک واژه‌ها و بند‌ها و کلیت بیانیه‌ها و جهت آن توافق شده است.

سوم: بیانیه‌ها و لزوما سفر، نشانه روشن تغییر استراتژیک در سیاست منطقه‌ای و بلکه جهانی چین است. چین به دلایل مختلفی که از جمله آن می‌تواند موضوع حساس و استراتژیک حاکمیت تایوان برای چین باشد، تصمیم گرفته است از کارت نیرومند خلیج فارس در ابعاد مختلف استفاده کند. برای استفاده از این کارت، از ایران فاصله گرفته و به عربستان و امارات و دیگر کشور‌های عربی نزدیک شده است.

چهارم: واژگان و زبان بیانیه‌ها، در مورد توان هسته‌ای ایران، نقش ایران در تهدید امنیت منطقه‌ای، دفاع ایران از گروه‌های تروریستی (لابد منظورشان حزب‌الله و حوثی‌ها و حماس و جهاد اسلامی است!) توسعه توانایی نظامی ایران در صنایع موشکی و پهپادی، توصیه به ایران در همکاری با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی، حمایت از ادعای امارات نسبت به جزایر ایرانی ابوموسی و تنب بزرگ و کوجک، حمایت از سیاست عربستان در یمن و لبنان و سوریه و… تک‌تک این مواضع، مواضعی نیست که بدون اندیشه و مقدمه صورت گرفته باشد و با گلایه ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور، توصیه به چین در جبران امور توسط کمال خرازی رییس شورای راهبردی روابط خارجی یا تهدید یکی از نمایندگان محترم مجلس که: «اگر چین رسما عذرخواهی نکند، موضوع تایوان را مطرح می‌کنیم!» به قول خواجه عبدالله انصاری آن را که ندادی چه دادی!

چین با «عقل سرد» مثال‌زدنی‌اش، بر اساس منافع منطقه‌ای خود، مصلحت و منفعت بیشتر خود را در نزدیکی به عربستان و شورای همکاری و عرب- لیگ دیده است. ما می‌بایست این استراتژی را با دقت بررسی و علل و دلایل این مواضع را درک کنیم، ببینیم چه راهکار‌هایی می‌توانیم برای حمایت از مصالح و منافع ایران داشته باشیم.

اخیرا علی لاریجانی تعبیر تامل‌انگیزی به کار برده بود: «سیاستمداران برای تغییر شرایطند و نه توصیف شرایط.» می‌خواهم بگویم با تاسف برخی سیاستمداران ما در وصف شرایط هم اسب‌شان لنگ است تا چه رسد به تغییر شرایط. وقتی ما در موقعیت ضعیف، خودمان را قرار دادیم و امکان انتخاب‌های خود را محدود یا محذوف کردیم، بدیهی است که چین و روسیه فرصت و زمینه بیشتری برای کسب منافع پیدا می‌کنند یا می‌توانند مصالح و منافع ایران را قربانی کسب منافع بیشتر در جبهه رقیبان ایران قرار دهند.

فرانسوی‌ها اصطلاح معنی‌دار «عقل سرد» را برای اعمال حاکمیت و شیوه حکمرانی به کار می‌برند. ما به جای «عقل سرد» که چینی‌ها استاد کاربری‌اش هستند، از «هیجان داغ» استفاده می‌کنیم. از شورای راهبردی سیاست خارجی همین انتظار می‌رود که در برابر سیاست‌های راهبردی چین در منطقه از تعبیر اخلاقی و عاطفی «جبران کردن» استفاده نکند.

چین از کدام بخش از مواضعش که تماما منطبق بر مواضع عربستان و شورای همکاری خلیج فارس و عرب‌- لیگ بود، عقب‌نشینی خواهد کرد؟! ما نیاز داریم در درجه اول چرایی اتخاذ راهبرد جدید چین را که از آن به چرخش استراتژیک یا نقطه عطف تعبیر شده است، بشناسیم. ببینیم چرا چین به چنین موضعی رسیده است. سیاست خارجی و روابط خارجی، جای گلایه و توصیه اخلاقی و بدتر از آن تهدید نیست! از «هیجان داغ» کم کنیم و بر «عقل سرد» بیفزاییم؛ و در یک کلام: جهان سر به سر عبرت و حکمت است/ چرا بهره ما همه غفلت است؟!