غرق شدن رویای یاندکس «گوگل روسی» در جنگ اوکراین

فرارو- یاندکس که "گوگل روسیه" نامیده می‌شود نماد کارآفرینی آن کشور بود و بزرگترین شرکت چند ملیتی در عرصه فناوری آن کشور محسوب می‌شود. با این وجود، رویای "آرکادی ولوژ" بنیانگذار آن پس از حمله کشورش علیه اوکراین به یک کابوس تبدیل شده است.

به گزارش فرارو به نقل از ال‌پائیس، یاندکس به عنوان شرکتی که زمانی با غول‌های سیلیکون ولی رقابت می‌کرد قرار است منحل شود. ولوژ اجازه خواهد داشت هر گونه دارایی خارجی را که فروخته نمی‌شود نگه دارد و فردی مستقیما تعیین شده از سوی کرملین به عنوان سهام دار وارد شرکت خواهد شد. این تصمیم به هیئت مدیره یا یک نهاد ضد انحصار بستگی نداشته بلکه به تصمیم ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه بستگی دارد که افکارش در مورد هر موضوعی در روسیه قرن بیست و یکم مصداق "قانون" قلمداد می‌شود.

در تاریخ ۲۴ نوامبر پوتین به دولت خود دستور داد تا هوش مصنوعی را "در هر ابتکار ملی" وارد کند و خواستار ارتقای خدمات رایانش ابری در داخل مرز‌های فدراسیون روسیه شد که دقیقا یکی از فعالیت‌هایی است که بر یاندکس تاثیرگذار است. ولوژ به دلیل تحریم‌های اتحادیه اروپا ارتباط شرکت چند ملیتی خود را با سایر نقاط جهان قطع کرده است. اگرچه این شرکت به طور مستقیم در فهرست سیاه قرار گرفته، اما این تاجر روس در ماه ژوئن تحت تحریم قرار گرفت و شرکت‌اش به طور قابل توجهی تحت تاثیر تحریم‌های بخش مالی روسیه و فرار سرمایه گذاران قرار گرفته است. در ماه مارس، پس از سقوط سهام یاندکس به ۱۸.۹ دلار که ۷۷ درصد در مقایسه با مارس ۲۰۲۱ میلادی کاهش یافته بود عرضه سهام در بورس اوراق بهادار ایالات متحده به حالت تعلیق درآمد

یاندکس تا این لحظه سعی کرده از این نبرد جان سالم به در ببرد اقدامی که انتقاداتی را از سوی هیئت مدیره آن شرکت به دنبال داشته است. "تیگران خداوردیان" معاون مدیر اجرایی ولوژ در مارس گذشته پیش از کناره گیری از آن شرکت گفته بود: "یک جنگ هیولاوار در جریان است". با این وجود، پس از آن که کرملین در ماه سپتامبر چندین منطقه از اوکراین را ضمیمه خاک فدراسیون روسیه کرد این شرکت تصمیم گرفت تا از دردسر نجات پیدا کند و تعدادی از مرز‌ها را از سرویس نقشه خود پاک کرد.

در مواجهه با چشم انداز بدتر شدن بحران سیاسی یا اقتصادی روسیه یاندکس یکی از شرکت‌های بزرگ فناوری بوده که هزاران کارگر را به کشور‌های دیگر انتقال داده است. در تابستان سال جاری میلادی این شرکت اعلام کرد که دفاتری را در بلگراد (صربستان) و در ایروان (ارمنستان) افتتاح می‌کند و صد‌ها کارمند را به آنجا منتقل خواهد کرد. در همین حال، روزنامه اسرائیلی "هاارتص" در ماه مارس فاش ساخت که قرار است ۸۰۰ نفر دیگر از کارکنان یاندکس به اسرائیل انتقال یابند.

با توجه به چنین وضعیتی ولوژ در مورد طرح بازسازی با کرملین مذاکره کرده است. به گزارش سایت رسانه‌ای روسی The Bell مذاکراتی با "الکسی کودرین" رئیس اتاق حساب‌های ملی و وزیر دارایی سابق روسیه انجام شد. ولوژ در حال حاضر در اسرائیل زندگی می‌کند و پس از تحریم شدن از سوی بروکسل حق رای خود را در شرکت تفویض کرده است.

شرکت مادر یاندکس با نام Yandex N. V در هلند ثبت شده است. قرارداد بازسازی شامل ایجاد یک شرکت اصلی دیگر در روسیه است که تمام دارایی‌های داخل کشور آن شرکت را در اختیار خواهد گرفت در حالی که بخش عمده دارایی‌های خارجی فروخته خواهد شد البته به جز چهار هلدینگ استراتژیک که ولوژ آن را حفظ خواهد کرد. نشریه "فوربس" گزارش داده که مدیریت فعلی "یاندکس" به شرکت جدید روسی انتقال خواهد یافت البته تغییراتی در آن صورت می‌گیرد و کودرین وزیر دارایی سابق روسیه ۵ درصد از سهام شرکت جدید را به دست خواهد آورد و بنیانگذار شرکت بخش کم تری از سهام را کسب می‌کند.

ایده پشت این طرح آن است که از تاثیر تحریم‌های اعمال شده بر روسیه بر چهار شرکت تابعه اصلی خارج از کشور جلوگیری شود که فعالیت در حوزه‌هایی مانند پهپادها، خدمات رایانش ابری، خودرو‌های خودران و یک طرح آموزشی را در بر می‌گیرند. با این وجود، باید منتظر ماند و دید که آیا مقام‌های اروپایی با این موضوع موافقت خواهند کرد یا خیر. هنگامی که بروکسل ولوژ را تحریم کرد در بیانیه خود تاکید نمود که شرکت چند ملیتی یاندکس نه تنها متعلق به بانک‌های دولتی روسیه "اسپربانک" و "وی تی بی" روسیه بوده بلکه هم چنین "مسئول ترویج روایت رسانه‌های دولتی روسیه" بوده و بخش قابل توجهی از درآمد حاصل از تجارت آن نیز عاید کرملین شده است.

یاندکس اولین غول فناوری نیست که کنترل آن از سوی دولت روسیه سلب شده است. فیس بوک روسی که با نام VKontakte شناخته می‌شود نیز در دسامبر ۲۰۲۱ میلادی از طریق گازپروم ملی شد در حالی که فیس بوک متا به اتهام آن چه دولت روسیه تحریم مخالفان و انتشار انتقادی درباره جنگ آغاز شده توسط روسیه خوانده غیر قانونی اعلام شد.

پوتین خود فاقد هرگونه رسانه اجتماعی است و با عملکرد پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب آشنایی ندارد. پوتین سال گذشته در پاسخ به درخواست کودکی که او را تشویق کرده بود به کانال یوتیوب اش بپیوندد گفته بود: "چه چیزی را باید امضا کنم؟ نمی‌فهمم". با این وجود، او در تاریخ ۲۴ نوامبر در نشستی تحت عنوان "سفر به دنیای هوش مصنوعی" سخنرانی کرد و در آن دستورالعمل متعددی را صادر نمود از جمله آن که تمام اقدامات مسئولان روسیه باید شامل دربرگیری فناوری از مدارس گرفته تا مراقبت‌های بهداشتی باشد و وعده افزایش امید به زندگی (بیش از ۸۰ سال) شهروندان روس را داد.

پوتین در سخنرانی خود گفت: "از سال ۲۰۲۳ میلادی استفاده از هوش مصنوعی را در اقتصاد و حوزه اجتماعی رصد خواهیم کرد. برای انجام این کار، من پیشنهاد می‌کنم یک ابزار ویژه ایجاد کنیم یک شاخص بلوغ برای صنایع و مناطق مختلف".

با این وجود، او نتوانست بی اعتمادی عمیق خود را نسبت به فناوری نوین پنهان کند و افزود:" اگر هرج و مرج را دیجیتالی کنید فقط هرج و مرج دیجیتالی خواهید داشت. ابتدا باید همه چیز را مرتب کنید".