اردوغان و پوتین: روابط پیچیده با منافع متقابل

فرارو- "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهور ترکیه پیش از انتخابات سال آینده گرفتار مشکلات سیاسی خواهد بود، زیرا اقتصاد کشورش در حال فروپاشی است، بانک مرکزی اش تقریبا ارز خارجی ندارد و نرخ تورم ترکیه رکورد آتشفشانی حدود ۸۰ درصد را ثبت کرده است.

به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز، "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه مشکلات خاص خود را دارد: جنگ در اوکراین و تحریم‌های اقتصادی شدید اعمال شده از سوی غرب که صنعت و اقتصاد روسیه را تحت تاثیر قرار داده است.

چالش‌های متقابل این دو مرد را بیش از هر زمان دیگری به یکدیگر نزدیک کرده است. اردوغان می‌گوید که دو بار در سه هفته گذشته با پوتین ملاقات کرده و آخرین مورد آن هفته گذشته در سوچی روسیه به این امید صورت گرفت که با گسترش مشارکت و توافق بر سر همکاری اقتصادی به ارزش ۱۰۰ میلیارد دلار آسیب پذیری ترکیه و روسیه کاهش یابد.

این رابطه‌ای است که باعث نگرانی متحدان اردوغان در ناتو شده، زیرا او راه فراری را برای روسیه به منظور مصون ماندن از تحریم‌های غرب فراهم کرده است. کشور‌های غربی با تحریم روسیه در تلاش هستند تا از تداوم جنگ پوتین علیه اوکراین جلوگیری کنند.

برخی با تعجب می‌پرسند که اردوغان فراتر از منافع شخصی واقعا به کدام یک از طرفین وفادار است.

تردیدی وجود ندارد که در شرایط فعلی این پیوند برای ترکیه و روسیه سودی دوجانبه دارد. برای پوتین این مزایا شامل فروش انرژی و تسلیحات، سرمایه گذاری و ارتباط نزدیک با یکی از اعضای ائتلاف ناتو است ائتلافی که تلاش می‌کند تا او را منزوی کند و به اوکراین کمک کند تا ارتش مهاجم اش را شکست دهد.

ترکیه که عضو اتحادیه اروپا نیست از اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه خودداری ورزیده و در حال بررسی راه‌هایی برای همکاری با بانک‌های تحریم شده روسیه و پذیرش پرداخت‌ها از طریق کارت‌های اعتباری روسیه است.

جریان گاز روسیه از طریق خط لوله ترک استریم بلامانع است. هم چنین، گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر آن که روسیه به دنبال کمک به ترکیه به منظور تهیه "زیرسیستم" برای تسلیحات خود است که دیگر نمی‌تواند قطعات غربی را مستقیما تامین کند.

از نظر اردوغان این مزایا شامل تزریق نقدینگی به بانک مرکزی، انرژی ارزان، اهمیت جهانی، بازار صادراتی بزرگ، احیای گردشگری روسیه و مهم‌تر از همه رضایت آشکار روسیه از تلاش‌های سیاسی او برای سرکوب جدایی طلبی کرد‌ها در سوریه است در کشوری که روسیه از دولت مستقر آن تحت ریاست "بشار اسد" حمایت می‌کند.

با این وجود، این دو رهبر دشمنان درجه یک باقی می‌مانند و هر یک مردانی قوی هستند که قدرت فوق العاده‌ای برای خود فراهم ساخته اند. هنگامی که آن دو ماه گذشته در تهران با یکدیگر ملاقات کردند اردوغان پوتین را نزدیک به یک دقیقه معطل نگه داشت.

این در حالی است که پیش‌تر پوتین به دلیل ترفند بازی با زمان و منتظر گذاشتن مقام‌های کشور‌های دیگر معروف بود. پوتین با ناراحتی در مقابل دوربین‌ها منتظر مانده بود. این اقدام اردوغان یادآوری ظریفی تغییر توزان قدرت از سوی او به پوتین بود.

پوتین پیش‌تر اردوغان را منتظر نگه داشته بود. با این وجود، آن دو رهبر سیاسی حتی زمانی که با یکدیگر کار می‌کنند نیز در تلاش هستند تا دست برترشان را بر دیگری حفظ کنند.

روابط دو کشور به طور فزاینده‌ای به روابط بین این دو مرد بستگی دارد. گفتگو‌های بین این دو خودکامه نیز از طریق دیدار‌های نزدیک و رو در رو صورت می‌گیرد و وزارت خارجه ترکیه (چه رسد به افکار عمومی) تا حد زیادی درباره جزئیات توافق‌های صورت گرفته میان اردوغان و پوتین در بی اطلاعی و در حاشیه نگه داشته شده است.

"ایلهان اوزگِل" پژوهشگر علوم سیاسی می‌گوید:"سیاست خارجی ترکیه وارد دوره بسیار خطرناکی شده است. آن دو (اردوغان و پوتین) از نزدیک با یکدیگر دیدار می‌کنند، اما کنار چند نفر دیگر نشسته اند یعنی تنها یک گروه بسیار کوچک از محتوای این مذاکرات مطلع هستند".

اردوغان موشک‌های ضد هوایی پیشرفته روسی را خریداری کرده که امنیت ناتو را تضعیف می‌کند و به تنهایی مانع از عضویت سوئد و فنلاند در ناتو شده است و فعلا مخالفت‌های خود را متوقف کرده با این وجود، پارلمان ترکیه باید به این موضوع رای که آیا تا پاییز امسال با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو موافقت خواهد کرد یا خیر.

این مانع تراشی از سوی اردوغان تنها می‌تواند پوتین را که مدت هاست نسبت به پیوستن کشور‌های شمال اروپا به ناتو هشدار داده خوشحال کند.

واشنگتن وضعیت را با دقت زبر نظر دارد و به طور رسمی اعلام کرده که "از ترکیه خواسته ایم که به پناهگاه امنی برای دارایی‌ها یا معاملات غیر قانونی روسیه تبدیل نشود" و از ترکیه می‌خواهد که وابستگی انرژی خود به روسیه را کاهش دهد.

ایالات متحده در بیانیه‌ای اشاره کرده که ترکیه از حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین حمایت می‌کند و اردوغان تهاجم روسیه را "غیرقابل قبول" خوانده است.

در واقع، ترکیه با تهاجم روسیه به اوکراین مخالفت کرده است، از ورود کشتی‌های جنگی روسیه به دریای سیاه جلوگیری نموده و به کی یف تسلیحات از جمله پهپاد‌های پیشرفته‌ای را فروخته که به کشتن سربازان روسی کمک کرده اند.

برای غرب، توانایی اردوغان در گفتگو و تعامل با پوتین چندان بد نبوده است. ترکیه روابط دیپلماتیک نزدیک با مسکو را حفظ کرده و به عنوان میانجی اصلی بین روسیه و اوکراین برای تحویل غلات و مذاکرات احتمالی صلح عمل می‌کند. اردوغان یا دستیاران ارشد او هفته‌ای چند بار با پوتین و ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین صحبت می‌کنند.

"ایوو دالدار" سفیر سابق ایالات متحده در ناتو می‌گوید:" اردوغان همه گزینه‌های خود را باز نگه می‌دارد این همان کاری است که کشور‌ها زمانی که تنها به منافع شخصی خود فکر می‌کنند انجام می‌دهند فارغ از آن که متحدان شان چه نظری داشته باشند و چه می‌کنند. اردوغان راهی را برای انجام بازی خود پیدا کرده، اما این کار را با هزینه ائتلافی (ناتو) انجام می‌هد که کلید امنیت اوست".

"دالدار" می‌افزاید:"داشتن یک متحد ناتو با خطوط ارتباطی خوب با پوتین چیز خوبی است منتهی تا زمانی که او حرف‌های درستی می‌زند و سعی می‌کند مسائل را در سازگاری و انسجام با اهداف ناتو حل کند و آن اهداف را تضعیف نکند".

تحلیلگران ترک این استدلال را می‌پذیرند که اردوغان به دنبال انتخاب مجدد خود است و در این راستا به دنبال بهبود وضعیت اقتصاد ترکیه و تلاش برای مبارزه با آن چیزی است که تروریسم کردی در داخل سوریه و ترکیه می‌خواند.

اوزگل می‌گوید:" هدف دولت اردوغان کمک کردن به پوتین و تسهیل شرایط برای او نیست بلکه ایجاد شرایط مناسب برای خود در مسیر انتخابات است".

او می‌افزاید:" اردوغان سه دغدغه دارد. نخست آن که به غرب نشان دهد که می‌تواند با پوتین معامله کند. دوم آن که او انتظار دارد پول نقدی که از روسیه وارد می‌شود به طور موقت نرخ ارز را در داخل ترکه کاهش دهد و سوم آن که او می‌خواهد برای تهاجم احتمالی که قصد دارد در داخل خاک سوریه انجام دهد با روسیه همسو باشد".

نظرسنجی‌ها در داخل ترکیه نشان می‌دهد که اردوغان از دید شهروندان ترک بد عمل کرده و برای زمان انتخابات ژوئن سال آینده وضعیت خوبی ندارد. آسیب‌پذیری‌های اصلی او ناشی از اقتصاد رو به ویرانی و خستگی و نارضایتی ترک‌ها از میلیون‌ها پناهجوی عمدتا سوری است.

"آسلی آیدین تاش باش" کارشناس شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید:"در هر دو موضوع پوتین اهرم‌های بسیار زیادی برای استفاده در مقابل اردوغان دارد. روسیه دارای منابع ارزی، انرژی ارزان و شغل است. هم چنین، تنها بمبارانی محدود از سوی روسیه در شمال سوریه می‌تواند دو میلیون پناهجوی دیگر را روانه مرز‌های ترکیه سازد".

"سینان اولگن" رئیس اندیشکده EDAM مستقر در استانبول می‌گوید:"تهدیدات امنیتی منطقه‌ای که شامل برقراری صلح موقت در نبرد بر سر قره باغ کوهستانی می‌شود موضوعی مهم است. ترکیه از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند در حالی که روسیه برای نجات ارمنستان مداخله کرده است. این بدان معناست که هر دولتی در ترکیه خواستار رابطه کاری متوازن با روسیه است و خواهد بود".

او می‌افزاید:" ترکیه به شراکت دیپلماتیک با روسیه در همسایگی اش با توجه به مناطق بحرانی مانند سوریه یا قره باغ کوهستانی نیاز دارد. بنابراین، ترکیه درصدد آن نخواهد بود که روسیه را منزوی کند".

اولگن می‌گوید:"توانایی اردوغان برای گردهم آوردن وزرای خارجه روسیه و اوکراین و میانجی گری در توافق برای خروج غلات اوکراین و روسیه از دریای سیاه تحت محاصره رویکرد متعادل و متوازن ترکیه در قبال روسیه را نشان می‌دهد. ترکیه بدون آن که ضد روسیه باشد طرفدار اوکراین بوده است".

او می‌افزاید:"هم چنین، مقام‌های ترکیه از مرز باریک بین عدم اجرای تحریم‌ها و احتیاط درباره ایجاد این تصور که ترکیه کشوری است که به روسیه کمک می‌کند تا تحریم‌ها را دور بزند آگاه هستند".

"آیدین تاش باش" می‌گوید:" روابط پوتین و اردوغان رابطه عجیبی است، زیرا هر دو کشور آشکارا با یکدیگر همکاری می‌کنند، اما در سوریه و لیبی در جنگ‌های نیابتی نقش دارند و علیه گروه‌های مورد حمایت یکدیگر کار کرده اند. ترکیه برای اقدام علیه نیرو‌های کرد سوری و حفظ آتش بس ضعیف بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان به کسب رضایت روسیه نیاز دارد".

او می‌گوید:"هیچ کس در آنکارا از این که روسیه بخش‌هایی از جناح شمالی ترکیه در دریای سیاه و بخش‌هایی از جناح جنوبی آن با سوریه را کنترل می‌کند خوشحال نیست، اما تصمیم گیرندگان سیاسی در ترکیه می‌دانند که باید با روسیه مذاکره کننده و یک روش زندگی را ایجاد نمایند. در غیر این صورت تنها بدیل یا آلترناتیو جنگیدن است".

اردوغان روز جمعه پس از بازگشت از دیدار خود با پوتین در سوچی به خبرنگاران گفت:"آقای پوتین نگرش منصفانه‌ای نسبت به ترکیه دارد". او هم چنین اشاره کرد که درک متقابلی بین وی با پوتین بر سر اعتماد و احترام متقابل ایجاد شده که تضمین کننده روابط روسیه و ترکیه است.