سلاح نهایی در قرن بیست و یکم

فرارو- هال برندز استاد برجسته امور جهانی در مدرسه مطالعات پیشرفته بین المللی دانشگاه جانز هاپکینز است. برندز از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ میلادی به عنوان دستیار ویژه وزیر دفاع ایالات متحده در امور برنامه ریزی استراتژیک فعالیت کرده بود. او برای کمیسیون استراتژی دفاع ملی ایالات متحده نیز کار کرده و با سازمان‌های دولتی، جوامع اطلاعاتی و امنیت ملی امریکا در زمینه مشاوره همکاری داشته است. کتاب‌های متعددی از او از جمله «استراتژی بزرگ امریکایی در عصر ترامپ» (۲۰۱۸)، «ساختن لحظه تک قطبی: سیاست خارجی ایالات متحده و ظهور نظم پس از جنگ سرد» (۲۰۱۶)، «قدرت و هدف در دولت‌سازی آمریکایی از هری اس. ترومن تا جورج دابلیو بوش» (۲۰۱۴)، «جنگ سرد آمریکای لاتین» (۲۰۱۰)، «از برلین تا بغداد: جستجوی آمریکا برای هدف در جهان پس از جنگ سرد» (۲۰۰۸) چاپ شده‌اند. جدیدترین کتاب‌های او «درس‌های تراژدی: حکومتداری و نظم جهانی» با همکاری «چارلز ادل» و «کووید-۱۹ و نظم جهانی» با ویرایش مشترک «فرانسیس گاوین» هستند.

به گزارش فرارو به نقل از بلومبرگ، گزارش‌ها حاکی از آن است که دولت «جو بایدن» رئیس ایالات متحده در حال بازنویسی استراتژی امنیت ملی خود است که کاخ سفید موظف است سالانه آن را به کنگره ارسال کند تا در مورد درس‌های گرفته شده از جنگ در اوکراین توضیح دهد. یکی از موضوعاتی که این سند باید خارج از تمرکز سنتی خود بر روی دولت و دیپلماسی با آن دست و پنجه نرم کند این است: غذا.

درگیری در اوکراین ژئوپولیتیک غذا را در سرفصل اخبار قرار داده است، زیرا «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه از گرسنگی به عنوان سلاحی علیه کی یف و بسیاری از نقاط جهان استفاده کرده است. پوتین در حال درس دادن به ماست این درس که چگونه ناامنی ژئوپولیتیکی می‌تواند باعث ناامنی غذایی شود که پس از آن می‌تواند مجموعه‌ای از مشکلات را در سراسر جهان بدتر کند.

گزارش اخیر سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) خوانش تلخی دارد. تعداد افراد با سطح تغذیه پایین در جهان در فاصله سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ میلادی عمدتا به دلیل شیوع کووید -۱۹ احتمالا به میزان ۱۵۰ میلیون نفر افزایش یافته اند. در سال ۲۰۲۰ میلادی ناامنی غذایی متوسط یا شدید تقریبا به اندازه مجموع پنج سال پیش از آن افزایش یافت. نزدیک به ۳.۱ میلیارد نفر قادر به پرداخت هزینه برای برخورداری از رژیم غذایی سالم نبودند.

بر اساس برخی برآوردها، تعداد افرادی که در آستانه گرسنگی هستند از سال ۲۰۱۹ میلادی به این سو به میزان ده برابر افزایش یافته‌اند. فائو در پایان افزوده است: «گزارش امسال باید هر گونه شک و تردید مبنی بر این که جهان در حال عقب گرد در مبارزه با گرسنگی است را برطرف سازد». اکنون جنگ در اوکراین این مشکل را تشدید کرده است.

محاصره روسیه غلات اوکراینی را به دام انداخته است غلاتی که معمولا باعث تغذیه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان می‌شود و به ویژه مناطق در حال توسعه مانند خاورمیانه و آفریقا را تحت تاثیر قرار داده است. تحریم‌های غرب خرید کود روسی را برای مشتریان جهانی دشوارتر کرده است. هزینه‌های بالاتر برای انرژی و حمل و نقل نیز باعث افزایش قیمت مواد غذایی می‌شود.

برنامه جهانی غذا تخمین می‌زند که در سال ۲۰۲۲ میلادی ۴۷ میلیون نفر دیگر ممکن است دچار ناامنی غذایی حاد شوند بدان معنی که آنان نمی‌توانند غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم و پربار دریافت کنند. در سومالی، یمن، سودان و سایر کشور‌ها با هدایت دلار‌های کمک کمیاب به اوکراین مرگ و میر ناشی از گرسنگی در حال افزایش است. بر روی زودگذر بودن درد حساب باز نکنید: اگر درگیری در اوکراین طولانی مدت باشد می‌تواند وضعیت را تشدید کند.

«آمارتیا سن» اقتصاددان معتقد است که قحطی محصول آسیب‌شناسی‌های سیاسی است. اشتباه نکنید: پوتین از گرسنگی برای خدمت به اهداف سیاسی خود استفاده می‌کند. هدف روسیه این است که اوکراین را از حامیان بین المللی خود با ایجاد امواجی از آشفتگی جهانی دور کرده و تحت انزوا قرار دهد و در نهایت حامیان کی یف را از ادامه مبارزه خسته کند. دیپلمات‌های روسیه ممکن است وانمود کنند که در مذاکرات برای بازگشایی تجارت دریای سیاه مشارکت سازنده دارند.

با این وجود، پوتین علاقه‌ای به موفقیت این مذاکرات ندارد، زیرا این امر او را از یکی از قوی‌ترین اشکال اهرم فشار خود محروم می‌سازد.

پیامد‌های جهانی را دست کم نگیرید. گرسنگی شدید در خاورمیانه و شمال آفریقا می‌تواند جریان پناهجویان را ایجاد کند که سیاستمداران اروپایی را بیش‌تر ناراحت کرده و اختلافات داخلی میان آنان را تشدید می‌کند. کمبود مواد غذایی می‌تواند باعث هجوم جمعیت به شهر‌های پر بار شود و بدبختی‌ای را ایجاد کند که گروه‌های افراطی از آن بهره برداری خواهند کرد و در غیر این صورت خشونت و بی‌ثباتی را تشدید می‌کند.

برای مثال، «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه امریکا رویکرد روسیه را به دلیل تشدید کمبود مواد غذایی که باعث سقوط دولت سریلانکا شد مقصر مشکلات دانسته است. استراتژی پوتین می‌تواند در نهایت موفق باشد و سبب شود تا حامیان کم‌تر متعهد کی یف خواستار امتیاز دادن اوکراین به روسیه شوند. هم چنین، این احتمال وجود دارد که استراتژی پوتین به طرز فاجعه باری با شکست همراه شود و واشنگتن و دیگر کشور‌های غربی را تحریک کند تا محاصره دریای سیاه پوتین را با زور در هم بشکنند و یا ممکن است به سادگی باعث ایجاد آشفتگی سیاسی و استراتژیک بیش‌تر در جهان شود.

مطمئنا این اولین باری نیست که غذا و ژئوپولیتیک به روش‌های انفجاری با یکدیگر در تعامل هستند. انقلاب روسیه در سال ۱۹۱۷ میلادی زمانی رخ داد که جنگ جهانی اول یک سیستم راه آهن ناکافی را تحت فشار قرار داده بود و تغذیه جمعیت خشمگین را غیرممکن ساخت. آن انقلاب به نوبه خود روسیه را از جنگ بیرون انداخت. هم چنین، آن انقلاب باعث رها شدن ایدئولوژی کمونیسم شد که به خونبارترین جنایات تاریخ در قرن بیستم دامن زد.

یک دهه پس از قرن بعدی، بهار عربی تا حدی به دلیل افزایش قیمت مواد غذایی رخ داد که ناآرامی‌های گسترده را به راه انداخت. تحولات نظامی و سیاسی در خاورمیانه هنوز به طور کامل فروکش نکرده‌اند از جمله جنگ‌های داخلی در سوریه و لیبی و پیامد‌های آن جنگ‌ها ادامه دارند. ناامنی غذایی و ناامنی بین المللی در هم تنیده با یکدیگر هستند. بدون امنیت جهانی نظم جهانی نیز ممکن نخواهد بود.

اقداماتی وجود دارند که دولت‌ها و نهاد‌های بین المللی می‌توانند برای کاهش این مشکل انجام دهند از جمله افزایش بازده کشاورزی، اولویت قائل شدن برای تولید غذا‌هایی که به منظور یک رژیم غذایی سالم ضروری هستند، تقویت حمایت‌های اضطراری از فقرا و هدایت کمک‌های بین المللی بیش‌تر به جمعیت‌های آسیب دیده. ایالات متحده در تلاش است تا صادرات غلات اوکراین را با استفاده از مسیر‌های زمینی و رودخانه‌ای برای ارسال آن از طریق کشور‌های همسایه و سپس به خارج از کشور افزایش دهد. با این وجود، این اقدامات احتمالا تنها بخشی از غلات اوکراینی را که به گروگان گرفته شده آزاد خواهد کرد.

ریشه مشکل در اوکراین تکنوکراتیک (فن سالارانه) نیست بلکه ژئوپولیتیک (جغرافیایی – سیاسی) است: یک ظالم (پوتین) به امید منزوی ساختن و سپس تسخیر همسایه خود (اوکراین) ذخایر جهانی جهان را تحت فشار قرار می‌دهد. ایالات متحده و سایر دموکراسی‌های پیشرو متوجه نشده‌اند که چگونه این مشکل را حل کنند این موضوع ممکن است پیش پرده‌ای از نمایش نحوه تعامل فزاینده غذا و درگیری در جهان پراکنده امروزی باشد.