انتقاد از «زهرماری» و «دوبس دوبس» در هیات‌های عزاداری

از شدت تأسف و شرم‌ناکی نانوشتنی است، امـا «دوبس دوبس» و «حُس حُس» به وجه غالب برخی مداحی‌ها تبدیل شده است. مختص محرم هم نیست، از فاطمیه و اربعین گرفته تا شهادت سایر ائمه و حتی ولادت معصومین (سلام‌الله‌علیهم)، انگار از نظر برخی مداحان چیزی جز این نمی‌تواند مجلس را گرم کند؛ اسمش را هم گذاشته‌اند «شور»!

به گزارش جوان، با احترام کامل به همه خادمان ائمه و مداحان چنین «شور»‌ی نه تنها از «شعور» برخوردار نیست، که گویی برای تهییج مخاطب تدارک دیده شده است. خالی کردن محتوا از مداحی، روضه و سینه‌زنی با چنین اجراهایی، هر توجیهی که برایش تراشیده شود، القای یک هویت ناقص یا حتی تلقین هویتی متعارض با سیره و سلوک ائمه اطهار (سلام‌الله علیهم) است.

بی‌مایگی آنچنان در مواردی زیاد می‌شود که دیگر نه معنا در آن مطرح است و نه حتی جمله‌بندی. درست برعکس آنچه که در هزار و ۴۰۰ سال گذشته باعث مانایی، ترویج و پویایی اسلام و تشیع شده است.

با اندوهی زیاد باید نوشت آنچه اکنون در برخی مجالس مداحی برپاست، بصیرت‌افزا نیست، جنب و جوشی است که باعث تعریق بدن می‌شود و در خوشبینانه‌ترین حالت باید امیدوار بود که خلوص و بی‌غرضی قلبی حاضران و بانیان چنین مجالسی باعث دست‌گیری‌های غیبی شود و دل‌ها را متوجه آنچه که باید، نماید.

فروکاهش مداحی به چنین وضعیتی، بار‌ها مورد تذکر رهبر انقلاب قرار گرفته بود. وجه مشترک دیدار مداحان با رهبر انقلاب در سال‌های گذشته همین بود: تحریف در مداحی ممنوع! روز گذشته صریح‌تر و مصداقی‌تر از همیشه تصریح کردند «مداحی موسیقی پاپ نیست.»‌پرپیداست که کارکرد موسیقی از مداحی سوا است؛ ساختار‌ها و کارکرد‌های موسیقی، یارای انتقال مفاهیم والای معنوی را در قالب مداحی ندارد.

نکته تأسف‌بارتر آن‌که برخی مداحان در انتخاب موسیقی‌های نمونه برای به‌کارگیری در مداحی، صرفاً از سر ایجاد هیجان در مخاطب و دانلود‌های بیشتر، نوع نازل موسیقی را انتخاب می‌کنند. این بی‌التفاتی به قالب، وزن، محتوا و متن در مداحی‌ها، «مداحی ماشینی» را پدید آورده است؛ اصطلاحی که اگر پیش از این سر چهارراه‌ها و از سوی دست‌فروشان شنیده می‌شد، الان دیگر حتی در پاساژ‌های مشهور فروش محصولات فرهنگی هم قابل رؤیت است. مداحی ماشینی همان موسیقی پاپی است که از زبان یک مداح خارج شده و با حقیقت و هویت سیره ائمه قرابتی ندارد، چه بسا شنونده هیجان‌زده و فازبرداشته را از حقیقت و هویت ائمه دور هم بنماید.

این پرسش کاملاً جدی و سزاوار پردازش است که مخاطب اجرا‌های پاپ در مجالس موسوم به مداحی، چرا باید به سر و سینه بزند و حزن‌ناک باشد و اشک بریزد؟! هیجان برخاسته از «دوبس دوبس» و «حُس حُس» نه حزنی دارد و نه اشکی. رنج و ستمی که از سوی حکام جور بر ائمه هدی تحمیل شده، مظلومیت و معرفت ذوات مقدسه، منش و شیوه انوار الهی و هیچ کدام دیگر از خصایص و خصائل ائمه (سلام‌الله علیهم) سنخیتی با چنین فضا‌ها و اجرا‌هایی ندارد.

آشفتگی‌ها در برخی مراسم‌های مذهبی نیازمند اصلاح جدی و فوری است. این اصلاح هم از خیل مداحان، که اکثریت قریب به اتفاق‌شان دلداده و عاشق و عارف به معارف اهل بیت هستند، شروع می‌شود و به همان‌ها هم ختم می‌شود. «زهر ماری» تعبیر شهید مطهری است درباره مطالب بی سند و مدرکی که صرفاً برای گریاندن مردم در مجالس روضه بیان می‌شد. شاید در فضای کنونی سخن گفتن از زهر ماری‌ها در مداحی‌ها سخت باشد، به این دلیل واضح که مجالس مداحی با عنایات الهی و نفس گرم عابدانِ دلسوز آن‌چنان رونقی گرفته که انتساب چنین الفاظی به آن دشوار است. اما این یک واقعیت است که انحراف از مسیر اصیل و التقاط در مراسم مذهبی به بهانه جذب مخاطب یا هر بهانه دیگری، زهر ماری است که کشنده و هویت‌زدا است، نه احیاگر و هویت‌ساز.