نشست فوق‌العاده G ۲۰ برای افغانستان مفید خواهد بود؟

محمود فاضلی - تحلیلگر بین‌الملل؛ نشست فوق‌العاده سران گروه ۲۰ (G۲۰) با موضوع «نیاز افغانستان به کمک‌ها، نگرانی‌ها در‌خصوص امنیت این کشور و راه‌های تضمین خارج‌سازی هزاران افغان هم‌پیمان با غرب، ضرورت چندجانبه‌گرایی برای رویارویی با بحران جهانی شیوع ویروس کرونا و دیگر چالش‌های بین‌المللی به‌صورت مجازی در شهر ساحلی ماترا در ایتالیا برگزار شد.

گروه ۲۰ یک مجمع بین‌المللی است که اعضای آن ۸۰ درصد اقتصاد جهان را در دست دارند. این گروه از سال ۱۹۹۹ به این‌سو هر‌ساله تشکیل جلسه داده و از ۱۳ سال پیش هم سران کشور‌ها سالانه دیدار می‌کنند.

ایتالیا به‌عنوان رئیس دوره‌ای گروه ۲۰ به دنبال بروز دیدگاه‌های متفاوت در داخل این گروه متشتت درباره چگونگی تعامل با افغانستان بعد از خروج آمریکا از این کشور، تلاش زیادی برای برگزاری این نشست داشته است. در این نشست کشور‌های عضو از سازمان ملل خواستند در مدیریت بحران انسانی افغانستان نقشی مؤثر و محوری ایفا کند.

اتحادیه اروپا یک میلیارد دلار برای کمک به افغانستان اختصاص داد و واشنگتن نیز از کمک ۳۰۰ میلیون‌دلاری خود خبر داد. همچنان باید گفت که نشست سران گروه ۲۰ بدون حضور ولادیمیر پوتین و شی جینپینگ، رؤسای جمهوری روسیه و چین برگزار شد و از طرف مسکو معاون وزیر خارجه و از سوی پکن وزیر خارجه شرکت داشتند. در آن سو نیز پاکستان و ایران به‌عنوان همسایگان افغانستان در این نشست حضوری نداشتند.

ماریو دراگی، نخست‌وزیر ایتالیا که شدیدا خواهان برگزاری نشست فوق‌العاده ۲۰ اقتصاد اول جهان درباره افغانستان بود و خود نیز ریاست آن را بر عهده داشت، برگزاری این اجلاس را اولین پاسخ چندجانبه به بحران افغانستان دانست. به گفته او، چندجانبه‌گرایی هرچند با دشواری روبه‌رو است، اما در حال بازگشت است، این برنامه کاری مهم‌ترین کشور‌های جهان است. نکته مهم اینجاست که بدون درگیر‌کردن دولت افغانستان به مردم این کشور کمک می‌کنیم.

به اعتقاد دراگی، «به‌رسمیت‌شناختن طالبان تنها زمانی محقق خواهد شد که جامعه بین‌المللی درمورد پیشرفت حقوق بشر در این کشور توافق نظر داشته باشد. ما باید تلاش کنیم تا به موضع واحدی برسیم. به عقیده من این مسئله بسیار حائز اهمیت است. در این اجلاس نیز عملا به یک موضع واحد دست یافتیم و آن اینکه سازمان ملل از سوی این اجلاس مأموریت گسترده‌ای را برای هماهنگ‌کردن فعالیت‌های کمک‌رسانی به شهروندان افغان دریافت کرده است. هدف اصلی ما قبل از هرچیز، پاسخ‌گویی به شرایط اضطراری بشردوستانه (حتی با هماهنگی و کار مشترک سازمان ملل، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول) است».

نخست‌وزیر ایتالیا در جمع‌بندی سه‌ساعته اجلاس، به خطر فروپاشی اقتصادی در کشور تحت اداره طالبان نیز اشاره و بر «لزوم همکاری همه‌جانبه با وجود تفاوت‌های موجود برای رها‌نکردن افغانستان» تأکید کرد و در ادامه گفت: «ما این فاجعه انسانی را نمی‌پذیریم و باید از فروپاشی هرآنچه از سیستم پرداخت و نظام بانکی کشور باقی مانده، جلوگیری کنیم. بدون درگیر‌کردن طالبان کمک به مردم افغانستان بسیار دشوار خواهد بود. اما این به‌معنای به‌رسمیت‌شناختن آن‌ها نیست. بحث به‌رسمیت‌شناختن طالبان تنها زمانی مطرح خواهد شد که جامعه بین‌المللی پیشرفت افغانستان در زمینه حقوق بشر را راستی‌آزمایی کند. در‌حال‌حاضر چنین پیشرفتی مشاهده نمی‌شود.

نخست‌وزیر ایتالیا در جریان کنفرانس مطبوعاتی در پایان اجلاس اعلام کرد: «سازماندهی اجلاس فوق‌العاده گروه ۲۰ درباره افغانستان حتی در غیاب رؤسای جمهور روسیه و چین ارزشمند بود. معتقد نیستم حضورنداشتن دو رهبر با دعوت‌نکردن از سایر کشور‌ها مانند ایران ارتباط داشته باشد. این اجلاس اولین پاسخ چندجانبه واقعی به بحران افغانستان است و نقش سازمان ملل متحد را به‌عنوان «بازیگر بزرگ این بحران» تأیید کرد.

این موضع‌گیری برخلاف مباحث مطروحه در جریان مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر زمانی که اتهاماتی مبنی بر مسئولیت بحران بین برخی سران رد وبدل شد، بود. امروز «سرانجام آگاهی از وضعیت اضطراری» و «مسئولیت عظیم» گروه ۲۰ در قبال مردم افغانستان مشخص شد، وظیفه ماست که برای اصلاح آن مداخله کنیم.

لوئیجی دی مایو، وزیر خارجه و توسعه بازرگانی خارجی ایتالیا نیز که شعار ریاست ایتالیا در گروه ۲۰ را «ایده یک شروع جدید، برای بهبود بهتر» معرفی کرد و مدعی شد که پس از همه‌گیری، تعهد جمعی برای ساختن بهتر، بهبودی پایدار، فراگیر و مقاوم، همراه با درک نیاز به تقویت سیستم تجاری چند‌جانبه که هسته اصلی و مرکزیت آن سازمان تجارت جهانی باشد، آشکار شده است. در این نشست بررسی روند تجارت و سرمایه‌گذاری در بخش تجارت و سلامت، تجارت و پایداری، محیط زیست، خدمات و سرمایه‌‎گذاری، مشارکت شرکت‌های خرد، کوچک و متوسط در تجارت جهانی و اصلاحات سازمان تجارت جهانی تبادل‌نظر کردند.

به گفته او، ایتالیا با کمک اعضا می‌خواهد دستاورد‌های نشست وزیران گروه ۲۰ در زمینه تجارت و سرمایه‌گذاری گامی در راستای کسب نتایج موفقیت‌آمیز از دوازدهمین کنفرانس وزیران سازمان تجارت جهانی باشد که در پایان ماه نوامبر در ژنو برگزار می‌شود.

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، در سخنرانی ویدئوکنفرانسی خود در مقابل نشست گروه ۲۰ درخصوص وضعیت افغانستان تأکید کرد: من و سیاست‌مداران دیگر طبق ارزیابی‌ای که انجام داده‌ایم، توضیح دادیم که دولت طالبان فراگیر نیست و بر همین اساس موضوع به‌رسمیت‌شناختن آن در دستور کار نیست. ادامه مذاکراتی که در‌حال‌حاضر از جانب طرف آلمانی با طالبان از مدتی پیش در جریان است، لازم و ممکن است. ما در آلمان امسال ۶۰۰ میلیون یورو به‌منظور حل مشکلات انسانی اختصاص خواهیم داد و پرداخته شد؛ زیرا نیاز به اجتناب از فروپاشی اقتصادی افغانستان داریم».

از زمانی که طالبان قدرت را در افغانستان به دست گرفت تا‌کنون این کشور بعد از تجربه چندین دهه جنگ و گرفتار‌شدن به خشک‌سالی شاهد تنزل شدید وضعیت اقتصادی خود بوده و این وضعیت دورنمای راه‌افتادن موجی از پناه‌جویان را بیش از گذشته تقویت کرده است.

برای کشور‌های غربی نحوه اداره افغانستان توسط طالبان و رفتار آن‌ها با زنان اهمیت دارد؛ در‌حالی‌که چین و روسیه مبنای سیاست خارجی خود را بر عدم مداخله قرار داده‌اند. چین علنا خواستار برداشته‌شدن تحریم‌های اقتصادی علیه افغانستان و از آزادکردن میلیارد‌ها دلار از دارایی‌های بین‌المللی افغانستان و واگذاری آن‌ها به کابل شده است. قرار است اجلاس سران این گروه در ۲۹ و ۳۰ اکتبر (هفتم و هشتم آبان) در رم برگزار شود.