bato-adv
bato-adv
bato-adv
کد خبر: ۴۹۲۲۳۲
از اسکناس‌های درشت تا فرار گروهی به کشور‌های همسایه

«ایران» چه کند که «ونزوئلا» نشود؟

ونزوئلا، تا چند سال پیش یک اقتصاد موفق در آمریکای جنوبی بود، اما حالا نمونه کلاسیک ابرتورم و ورشکستگی اقتصادی است. در فصلِ بهار وعده‌های انتخاباتی در ایران، می‌توان پرسید آیا ممکن است سرنوشت این کشور واقع در آمریکای لاتین در مورد ایران هم تکرار شود؟
تاریخ انتشار: ۱۱:۳۶ - ۲۴ خرداد ۱۴۰۰
«ایران» چه کند که «ونزوئلا» نشود؟
فرارو-محمد مهدی حاتمی؛ ونزوئلا حالا نمونه کلاسیک بروز ابرتورم در یک اقتصاد است. با این همه، این کشور تا کمتر از دو دهه پیش، نمونه یک اقتصاد موفق در آمریکای جنوبی بود، اما حالا کار به جایی رسیده که بر اساس آمار‌های غیر رسمی، نرخ بیکاریِ ونزوئلا در سال ۲۰۱۹ میلادی به ۴۰ درصد رسیده است. (بروز کرونا احتمالاً این وضعیت را وخیم‌تر کرده، اما دولت این کشور آمار را مخفی می‌کند و نرخ‌های رسمی هم بسیار پایین‌تر اعلام شده اند.)

به گزارش فرارو، اما اگر نرخ بیکاری ۴۰ درصدی در این کشور را مطابق واقعیت در نظر بگیریم، می‌توانیم شمه‌ای از وخامت اوضاع در این کشورِ نفتی را حس کنیم: نرخ بیکاری در ایران، در دهه‌های اخیر و با وجود وضعیت بغرنج اقتصاد ما، تقریباً هیچ وقت بالاتر از ۱۵ درصد نبوده است. (بر اساس آمار‌های رسمی و غیر رسمی)

نرخ بیکاری ۴۰ درصدی، یعنی ۴۰ درصد از کسانی که دنبال کار می‌گردند، کاری پیدا نمی‌کنند. اگر جمعیت کسانی که عطای کار کردن را به لقایش بخشیده اند را هم به حساب بیاوریم و تورم چندصد هزار درصدی ونزوئلا در برخی دوره‌ها را هم وارد محاسبه کنیم، تصویری از یک اقتصاد ورشکسته پیش چشم ما می‌آید.

فرار یک نفر از هر ۵ نفر از ونزوئلا
اما وضعیت وخیم اقتصاد ونزوئلا، با مردم این کشور چه کرده است؟ برخی آمار‌ها (از جمله در بررسی اندیشکده «بروکینگز») نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۱۹، حدود ۶ میلیون شهروند ونزوئلایی کشورشان را به قصد مهاجرت و پناهندگی ترک کرده و به خاک کشور‌هایی مانند کلمبیا و بولیوی در همسایگی ونزوئلا وارد شده اند.

ونزوئلا حدود ۳۰ میلیون نفر جمعیت دارد و این یعنی ۲۰ درصد از جمعیت این کشور (یک نفر از هر ۵ نفر ونزوئلایی) از این کشور خارج شده اند. در کنار بحران پناهندگی در کشور‌هایی مانند سوریه و افغانستان، این یکی از تکان دهنده‌ترین موارد موجِ مهاجرت است و این در حالی است که بر خلاف دو مورد دیگر، در واقع در ونزوئلا جنگی هم رخ نداده است.

جمهوری موز فروش‌ها
همین چند ماه پیش، بانک مرکزی ونزوئلا اعلام کرد که می‌خواهد اسکناس یک میلیون بولیواری (واحد پول این کشور) چاپ کند که در عمل کمتر از ۵۰ سنت (معادل نیم دلار) ارزش دارد. با اسکناسی به این درشتی، شهروندان ونزوئلا تنها می‌تواند بخشی از مایحتاج روزانه خود را بخرند و این در حالی است که در یک اقتصادِ درگیر با ابرتورم، تولید معنایی ندارد.

اما چه شد که ونزوئلا، بزرگ‌ترین دارنده ذخایر نفت در جهان، به این وضعیت افتاد؟ در یک اقتصاد تک محصولی (که در اقتصاد سیاسی به آن «جمهوری موز فروش» یا Banana republic هم گفته می‌شود)، عدم توانایی در صادرات محصول، به معنی پایان یافتن ورودیِ ارز‌های خارجی به اقتصاد است. نتیجه: ارزش پول ملی کشوری با اقتصاد تک محصولی، خیلی زود ریزش می‌کند و طبقه حاکم بر این اقتصاد، دیگر نمی‌توانند با واردات محصولاتِ خارجی، بازار‌ها را کنترل کنند.

آیا ایران هم باید نگران باشد؟
ماجرای ونزوئلا درس عبرتی است برای اقتصاد‌های دیگر در جهان، چرا که بر خلاف بیشترِ مواردِ پیشین بروز ابرتورم، در ونزوئلا جنگی رخ نداد و فروپاشی اقتصادی در واقع ناشی از سیاست گذاری‌های نادرست این کشور بود. اقتصاد، این بار هم نشان داد که سرِ شوخی با کسی ندارد.

اما آیا بروز این وضعیت در ایران هم محتمل است؟ پاسخ بیشتر اقتصاددانان به این پرسش منفی است. ایران یک اقتصاد تک محصولی نیست و در واقع، وابستگی اقتصاد ایران به نفت، اکنون بسیار کمتر از گذشته شده است.

همین حالا، در مقایسه با کشور‌هایی مانند عربستان سعودی یا کویت که بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) آن‌ها به نفت وابسته است، ایران عملاً یک کشور نفتی به حساب نمی‌آید و کمتر از ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلیِ ایران به درآمد‌های نفتی وابسته است.

حتی اگر تولیدات پتروشیمیایی نظیر بنزین، انواع روغن‌ها و نظایر این‌ها را هم به فهرست درآمد‌های نفتی اضافه کنیم، سهم «بخش نفت» از اقتصاد ایران، باز هم از ۳۰ درصد تجاوز نمی‌کند. از این منظر، اقتصاد ایران در سال‌های اخیر شاید از اقتصاد کشوری مانند روسیه هم کمتر به نفت وابسته باشد.

ایران حتماً باید نگران باشد!
با این همه، هنوز هم جای نگرانی وجود دارد. اگر کسی از یک اقتصاددانِ خبره بپرسد که چرا وضعیت اقتصاد ایران در دهه ۱۳۹۰ خورشیدی به جایی رسیده که در سراسرِ این دهه، تولید ناخالصِ داخلیِ ایران کمتر از ۰.۵ درصد رشد داشته، اقتصاددان خبره احتمالاً باز هم به نفت اشاره می‌کند.

بگذارید توضیح را از جایی دیگر شروع کنیم: محمدحسین اسلامیان، نایب رییس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی، چند روز پیش به ایلنا گفته بود صادرات لوازم خانگی از مبدا ایران به کشور‌های اطراف، صرفه اقتصادی ندارد.

نایب رییس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی گفته بود: «برند‌هایی که در کشور‌های اطراف ما وجود دارند، کالا‌هایی با قیمت کمتر به فروش می‌رسانند، بنابراین ما هنوز در بخش صادرات موفق نیستیم. در مورد کالا‌هایی مانند کولر آبی یا یک سری از آبگرمکن‌ها که دیگر کشور‌ها تولید نمی‌کنند و تنها ما تولید داریم، می‌توانیم صادرات کنیم. اما امکان ندارد که بتوانیم یک ماشین لباس شویی که قیمت تمام شده آن در ایران ۱۳ میلیون تومان است را به کمتر از این قیمت صادر کنیم، در حالی که در کشور‌های اطراف، قیمت یک ماشین لباسشویی برند ۷ یا ۸ میلیون تومان است.»

اما این چه ربطی به نفت دارد؟ موضوع همین است. در یک اقتصاد تک محصولی و نفتی که همواره «پترو-دلارها» یی برای واردات کالا از خارج از کشور داشته، تولید هیچ کالایی ارزان‌تر از واردات آن کالا نخواهد بود.

همین حالا، اگر کویت ناگهان به یک تولیدکننده بزرگ لوازم خانگی یا خودرو (نظیر کره جنوبی) بدل شود، نمی‌تواند کالایی تولید کند که با محصولات کره جنوبی قابل رقابت باشد. نخست آنکه بهره وریِ نیروی کار، بهره وریِ انرژی و بهره وریِ سرمایه در کویت، بسیار پایین‌تر از همین شاخصه‌های در کره جنوبی است.

دوم آنکه جایگاه کنونی کره جنوبی در صنایع لوازم خانگی و خودروسازی، در طول دهه‌ها تلاش برای رقابت در بازار‌های جهانی به دست آمده و «سامسونگ» یا «کیاموتورز»، یک شبه و به صورت دستوری و ناگهانی ایجاد نشده اند.

در موردی مشابه، خودروسازان ایرانی، اگر در‌های تجارت ایران به روی بازار‌های جهانی باز شوند، وضعیت سخت تری خواهند داشت. حالا که فصلِ بهارِ وعده‌های انتخاباتی است، بد نیست این را هم در نظر بگیریم که صرف گفتنِ «این باید بشود» یا «آن باید بشود» به صنایع و بازارها، «سامسونگ» و «کیاموتورز» ایجاد نمی‌کند.

اقتصاد ایران با «ونزوئلایی شدن» فاصله دارد، اما به همان اندازه با «کره جنوبی شدن» هم فاصله دارد. پیش شرط فاصله گرفتن از ونزوئلا و نزدیک شدن به کره جنوبی این است که اقتصاد ایران در مقیاس جهانی رقابت کند، آن هم بدون دستور و با زمینه‌ای که FATF (یا هر کنوانسیون تسهیل کننده تجارت خارجی) هم در آن قرار دارد.

نامزد‌هایی که می‌گویند چند میلیون شغل ایجاد می‌کنند، چند میلیون واحد مسکونی می‌سازند، ماهانه چندصد هزار تومان یارانه می‌دهند، تورم را تک رقمی می‌کنند و بورس را به اوج می‌رسانند، باید این را هم توضیح بدهند که منابعِ مالیِ اجرای این طرح‌ها قرار است از کجا بیاید؟ چو دخلت نیست، خرج آهسته‌تر کن!
bato-adv
ناشناس
Germany
۰۲:۴۳ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۵
به جای دغدغۀ ایران چه کند که سوئیس بشود ، به کجا رسیدیم !
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۰۴ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
ایران چه کند ؟ مگر الآن ونزوئلا نشدیم ؟ دیگه از این داغون تر ؟ ثروتمندترین کشور نفت و گاز جهان در اوج فقر !!!! علی برکت الله
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۵۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۵
میلیاردها لایک . احسنت
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۵۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
لطفا دست از سر ملت بردارید شاید بتونیم روزی به شرایط ونزوئلا برگردیم.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۴۹ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
با سهمیه ها و قانون گزینش اکثر شایستگان از خدمت به میهن حذف شده و یا می شوند ولی این قوانین قرون وسطایی و ضد ملی و ضد تولید و بهروری در کره جنوبی و امثال ان وجود ندارند
ناشناس
Azerbaijan
۱۴:۳۰ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
شعار بدهیم
مجله خواندنی ها
انتشار یافته: ۵۳
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۳۹ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
پاسخ روشن است.
تا وقتی دولت تدبیر و امید و تفکر غرب گرایی و وابسته کردن ایران به غرب وجود دارد، ایران هر چه سریعتر به سوی ونزوئلایی شدن پیش می رود و اگر اینها نباشند، ایران همان ایران خواهد بود و خواهد ماند.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۹:۱۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۵
چه خوش خیالی تو
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۴۰ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
جدیدا تصمیم گرفتم برای داشتنی زندگی آرام و بی دروغ و دغل ، به ترکیه مهاجرت کنم .
مدتی طول میکشه ولی ارزش داره
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۲ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
نا نگاهی به وضعیت تغییرات ارزش پول ملی آنها و دستورات پوپولیستی مقامات آن کشور، بنظرم بایستی در تصمیم تون تجدید نظر بفرمائید.
ناشناس
France
۱۵:۳۷ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
شما که میخواهید مهاجرت کنید حداقل یک جای درست و حسابی بروید که پولش هر روز بی ارزش نشود و دولتش راه اشتباهی را در پیش نگرفته باشد ترکیه آش دهان سوزی نیست
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۲:۲۱ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۵
13.12
بازم ده صفر جلوترن.
Bs
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۴۷ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
مقاله ی مفیدی بود
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۵۳ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
ایران نه تنها در حال حاضر تو خیلی از جهات وضعیت مشابه ونزوئلا دارد. بلکه تو بعضی جهات از ونزوئلا بدتر شده است.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۵ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
مثال
شواهد عینی
مستند
همه چی سر به فلک کشیده ولی چند هزار درصد هنوز نشده.
اگر سفری به کشورهای اطرف بزنی میبنی هنوز این کشور از لحاظ فقط هزینه ها قابل سکونت هست.
ولی گفتم از لحاظ هزینه نه چیز دیگری.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۰۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۵
از نظر خریدن گوشت و غذا پایه حقوق کارگری ونزوئلا بالاتر هست- از نظر آزادی افراد برای رفتن به کشورهای همسایه بهتر هست از نظر رفاه و شاده بهتر هستند من آرزو میکنم کاش بعد از روحانی بتونیم به سطح ونزوئلا برسیم
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۵۴ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
فعلا که سیمان هم گرون شد بعد میخوان خونه ارزون بشه.....
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۵۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
اگه صفرها ر وحذف کنیم قیمتها اتوماتیک پایین میاد و به ناگاه قدرت خرید مردم 100 یا 1000 برابر میشه .
بهترین کار حذف سه صفر است .
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۵۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
طراح این طرح بچگانه: عبدالناصر
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۰۳ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
با همین فرمول زندگی کنی خدا بدادت برسه
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۱۹ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
حذف صفرها فقط برای سهولت در معاملات وراحت تر خواندن ارقام است وبس.... برای مهار تورم برای تدابیری دیگر اندیشید.....
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۲:۲۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۵
مشکل اینه که علاوه بر قیمت اجناس فروشگاها از حساب بانکی ما هم سه تا صفر رو برمیدارن
khak
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۰ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۵
وقتی ذخیره ارزی واستراتژیک وسرمایه گذاری خارجی وورود سرمایه به کشور نداریم چطوره بر گردیم به دوران پارینه سنگی ومبادله کالا با کالا ندزدنت خیلی نابغه ای ناشناس حذف صفراونم اخرین حربه هست که به اون روزهم میوفتیم وهر چی صفره حذف میکنیم خخخخخ
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۰۳ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
خیلی وقته ونزوئلا رو پشت سر گذاشتیم خبر ندارین ؟؟؟؟؟
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۰۵ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
اگر به اصلاح طلبان رای ندیم ایران ونزوئلا نمیشود.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۰۸ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
با دو واژه اصلاح طلب و اصول گرا سر کارت گذاشتند
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۰۸ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۵
سرکار نذاشتن دوباندهستن در یک محتوا - ولی اصلاح طلبها میگن ما باید نوکر غرب باشیم و نفت بدیم تا یک پنجم بما برگردونن- اصولگرا میگه نه ندیم کمی فقیرتر زندگی بکنیم ولی منت غرب را نکشیم
علی
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۱۱ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
شایسته سالاری کلید تبدیل شدن به کره جنوبی
از انتخاب یک آبدارچی تا انتخاب یک مدیر ارشد یا وزیر باید بر اساس شایستگی باشد
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۲۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
مشخصه به همتی رای ندهند
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۵۵ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
بهترین جواب بود... هزار افرین...
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۰۷ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
عقلت همینقدره که همه چی رو بازی گرفتی
ناشناس
United States of America
۱۳:۱۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
اتفاقاً برعکس.
به پوپولیست ها نباید رای داد. به دوستان آقای چاوز.
رضا
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۳۵ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
چه کنیم بدتر از ونزویلا نشویم!!
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۴۰ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
امیدوارم به حال روز اونابیفتیم تاتندروی ها به پایان برسه
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۲۰ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
هر کار کنیم میشود الان دعا کنیم کره شمالی تر نشود
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۲۴ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
بزرگوار تند روها این وضع رو گردن نمی گیرند میگن لیبرال ها این وضع بوجود آوردن.
علی
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۵۱ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
فقط مبارزه با فساد و اختلاس میتونه از ونزوئلایی شدن جلوگیری کنه که اونم از دست رئیسی برمیاد.
ناشناس
Germany
۱۲:۵۳ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
ونزویلایی ها در همسایگی شون کشورهای اسپانیول زبان دارند که بیشترشان اجازه ورود به مهاجران را میدهند بخصوص کلمبیا ما به کجا فرار کنیم
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۵۵ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
همین الان که دولت روحانی داه تمام میشه هر دلار برابر است با 250/000 ریال این یعنی مرگ یک پول و اقتصاد آن کشور ... اگر ما در داخل بخواهیم روی صتعتی شدن کار کنیم و بتوانیم کالا صادر کنیم علاوه بر تکنولوزی هایتک باید نیروی انسانی مجانی داشته باشیم این یعنی فقط فشار به قشر ضعیف و کتوسط جامعه .. چون ما برنامه های اقتصادی درستی نداریم سیاست های بین المللی درستی نداریم پس فشار آوردن به قشر کارگر صرف صادرات یک کاری عبث و بیهوده هست
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۰۵ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
کشور ما 1508 قانون ضد تولید داره که باید حذف بشن.
همون ماشین لباسشویی 13 میلیونی چقدر از قیمتش بابت مالیات و خواب پول و هزینه های بروکراسیه؟؟؟
اولین گام اصلاح اقتصادی اینه که دولت طی 4 سال حجمش رو 90 درصد کم کنه.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۰۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
راه حل خیلی ساده است همه راه‌ها آخرش به تنش زدایی و عادی سازی روابط با آمریکا ختم میشه عادی سازی به معنای تسلیم نیست تمام یا اکثر کشورها با آمریکا رابطه عادی دارند برکات این عادی سازی به قدری است که ما در حالت عادی بهتر می‌توانیم حقانیت اسلام را به آمریکا اثبات کنیم تا در حالت مخاصمه برای تحقق این مطلب به این سادگی تنها کافیست رهبر معطم انقلاب را متقاعد کرد به همین راحتی ۸۰ میلیون نفر به زندگی عادی خود برمی‌گردند توسعه و تولید و پیشرفت و همه و همه تنطیم می‌شود قبول ندارید ؟امتحانش مجانی است
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۳۶ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۵
آزموده را آزمودن خطاست، پس برجام چی بود که آمریکا زد زیرش، آمریکا فقط تسلیم محض میخواد ولاغیر
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۲ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
خاگر تفكر غرب كرايانه كه در مغز دولتيان بي تدبير هست وفكرشان به غرب وامريكا است وجود داشته باشد وضعين همين است بايد همت كرد وغرب زدگان ليبرال امريكايي را از مصادر أمور بر كنار كرد
ناشناس
Germany
۱۱:۴۷ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۵
کره شمالی نگاهش به کجاست؟
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۵ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
ايران از هر جهت 100 در صد از ونزوئلا پيشي گرفته است چون مردم ايران اين موضوع را با پوست و خونشان لمس مي كنند فقط تعداد انگشت شماري هستند كه حس نمي كنند.
ناشناس
United States of America
۱۳:۱۸ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
با اومدن کاندیداهای پوپولیست و وعده‌های انتخاباتی بدون پشتوانه و یارانه و اینجور کارها راه ونزوئلا را در پیش گرفته اند.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۲۴ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
لقمان حکیم را گفتند ادب از که آموختی گفت از بی ادبان ....هرچه از ایشان در نظرم ناپسند آمد از آن پرهیز کردم.....
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۲۵ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
کجای کارید؟-در برخی موارد بدتر از ونزوئلا شدیم
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۱۴ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
باید از شر غرب گراها و غرب گداها خلاص شود
ناشناس
Canada
۱۵:۱۲ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
نه دوست عزیز ،
باید از شر شرق گرا‌ها شرق گداها خلاص شد.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۲۳ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
اگر کار کشورداری به افراد کاردان بسپارند مشکل کشور حل میشود
سید رسول زنگانلی
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۵۵ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
نه بابا راست میگی؟؟؟؟؟
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۳۸ - ۱۴۰۰/۰۳/۲۴
آخه کاردان ها خودی نیستند!
مجله فرارو
bato-adv
bato-adv
bato-adv
پرطرفدارترین عناوین