چالش اصلاح یک رابطه؛ آیا سودان می‌تواند دوباره با آمریکا رابطه داشته باشد؟

فرارو- در پی براندازی نظام عمر حسن البشیر در سودان و روی کار آمدن یک نظام سیاسی جدید در این کشور، از جانب دولت سودان تلاش‌هایی برای اصلاح و احیای رابطه با آمریکا انجام شده، اما به رغم این تلاش‌ها، هنوز تحول بزرگی در روابط خارطوم و واشنگتن اتقاق نیفتاده است.

به گزارش فرارو، شنبه گذشته، دادگاهی در خارطوم، پایتخت سودان، عمر البشیر، رئیس‌جمهور سابق این کشور را به اتهام فساد مالی، به دو سال زندان محکوم کرد. اما حکم این دیکتاتور ۷۵ ساله، در زندان سپری نخواهد شد. بلکه البشیر، این مدت را در یک مرکز «اصلاح اجتماعی» دولتی سپری خواهد کرد.

محکوم شدن البشیر در شرایطی اتفاق افتاد که سودان بعد از انقلاب آوریل ۲۰۱۹، که به عزل رئیس‌جمهور منجر شد، گام‌های بلندی برای پشت سر گذاشتن دیکتاتوری البشیر برداشته است. از آوریل گذشته، گروه‌های مدنی و نظامی سودان، با هدف برقراری یک نظام دمکراتیک، یک دولت انتقالی تشکیل دادند که هنوز سر کار است. در این مدت، اقدامات زیادی برای ریشه کن کردن آثار و تبعات نظام البشیر انجام شد که شاید مهمترین آن‌ها، تصویب قانونی در زمینه «انحلال» نظام البشیر است. به موجب این قانون که دو هفته پیش تصویب شد، «حزب کنگره ملی» به رهبری البشیر، منحل و تمام دارایی‌های آن به نفع وزارت دارایی سودان، مصادره می‌شود.

نظام البشیر پس از ۲۰ سال برچیده شد و سودان مرحله جدیدی را آغاز کرد. دولت انتقالی، بسیاری از سیاست‌های داخلی و خارجی را تغییر داد و همچنان برای زدودن آثار نظام البشیر از سپهر سیاسی سودان تلاش می‌کند. در این میان، سیاست خارجی این کشور، خصوصا رابطه با آمریکا، شاهد تغییرات چشمگیری بوده که تا قبل از سقوط البشیر غیرقابل تصور بود.

آیا دو دهه خصومت یک شبه به دوستی تبدیل می‌شود؟
این روزها، دولت انتقالی سودان، به رهبری عبدالله حمدوک، نخست وزیر این کشور، به سختی تلاش می‌کند رابطه با آمریکا را اصلاح و ترمیم کند. رابطه‌ای که در طول حکمرانی البشیر تنش آلود و تیره بود. دولت وی اقداماتی انجام داده که آشکارا از تمایل نظام جدید سودان به نزدیکی به آمریکا حکایت دارد. اما، آمریکا ظاهرا، برای اصلاح رابطه با سودان، شروط سفت و سختی گذاشته است.

اواخر ماه نوامبر، حمدوک در اقدامی کم سابقه و با هدف انجام گفتگو‌های رسمی با مقامات آمریکا، در رأس هیئتی از وزرا و مقامات بلندپایه، به مدت شش روز به این کشور سفر کرد. وی اولین مقام عالی رتبه سودانی بود که پس از سال ۱۹۸۵ به آمریکا سفر می‌کند. بیانیه‌ای که دولت سودان در خصوص این سفر منتشر کرد، اشاره‌ای به جزئیات سفر یادشده نکرد. اما رسانه‌های محلی سودانی گفتند حمدوک با تعدادی از مقامات عالیرتبه آمریکا مانند دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور، مایک پنس، معاون رئیس جمهور، و رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، دیدار و گفتگو خواهد کرد. سفر حمدوک به پایان رسید، ولی او نتوانست با ترامپ دیدار کند، امری که به عقیده برخی ناظران، از سختگیری آمریکا در زمینه اصلاح رابطه با سودان حکایت دارد.

سودان و آمریکا در دو دهه گذشته، رابطه پرتنشی داشته‌اند. آمریکا در سال ۱۹۹۳، با ادعای میزبانی سودان از اسامه بن لادن، رهبر القاعده، این کشور را در لیست «کشور‌های حامی تروریسم» قرار داد و تا به امروز سودان در کنار کشور‌هایی مانند ایران، در این لیست قرار دارد. به نظر می‌رسد یکی از محور‌های گفتگو‌های حمدوک در واشنگتن همین مسئله بود. ظاهرا حمدوک از آمریکا خواسته است که سودان را از این لیست خارج کند.

در آگوست ۱۹۹۸، دو سفارتخانه آمریکا در کنیا و تانزانیا مورد حملات تروریستی قرار گرفتند که در جریان آن‌ها ۲۲۴ نفر کشته شدند. آمریکا اسامه بن لادن را متهم کرد، ولی در عین حال، سودان را هم به حمایت از بن لان متهم کرد. در همین ماه، بیل کلنیتون، رئیس جمهور وقت آمریکا، در پاسخ به این دو واقعه، اهدافی را در سودان و افغانستان بمباران کرد. سپس آمریکا، سطح روابط دیپلماتیک را سودان را پایین آورد. یک سال قبل، یعنی در سال ۱۹۹۷، آمریکا تحریم‌های تجاری و اقتصادی علیه سودان اعمال کرده بود.

 

در سال ۲۰۰۶ به خاطر جنگ در منطقه دارفور در غرب سودان، تحریم‌های بین المللی علیه این کشور اعمال شد. به خاطر همین جنگ، دیوان کیفری بین المللی، در اوایل مارس ۲۰۰۹، در اقدامی بسیار کم سابقه، حکم بازداشت البشیر را صادر کرد. در سال‌های بعدی، البشیر به هر کشوری که می‌رفت، همواره نگران بود که توسط آن کشور بازداشت و به دیوان کیفری بین المللی تحویل داده شود. به همین دلیل، معمولا به کشور‌های کمی سفر می‌کرد. تحریم‌های آمریکا و همچنین حکم بازداشت البشیر، سودان را در جامعه بین المللی منزوی کرد.

پس از سقوط البشیر، نخبگان سیاسی جدید سودان به فکر تغییر سیاست خارجی کشورشان افتادند و اصلاح رابطه با آمریکا را در دستور کار قرار دادند. آنان فکر می‌کردند که بعد از سقوط البشیر، حذف اسم سودان از لیست کشور‌های حامی تروریسم کار آسانی خواهد بود. چرا که آمریکا در ظاهر، از گذار کشور‌ها به سوی نظام‌های دمکراتیک حمایت می‌کند. اما در پی سختگیری‌های اخیر آمریکا علیه سودان، این دیدگاه به چالش کشیده شد. گزارش‌ها حاکی از این است که آمریکا هر بار شروط جدیدی برای بهبود رابطه با سودان می‌گذارد.

دولت سودان هم ظاهرا مرحله به مرحله این شروط را اجرا می‌کند. مثلا یک هفته پس از بازگشت حمدوک از آمریکا، که به برقراری روابط با آمریکا در سطح سفرا منجر شد، گزارش‌هایی درباره مسدود شدن دفاتر گرو‌هایی مانند حزب الله و حماس منتشر شد. به تازگی یک منبع نزدیک به حمدوک، به وبگاه تحلیلی- خبری «میدل ایست آی» گفته دولت سودان مسدود کردن دفاتر گروه‌های خارجی که از سوی آمریکا به عنوان گروه تروریستی شناخته می‌شوند از جمله حماس و حزب الله را در دستور کار قرار داده است. این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که در اوایل ماه دسامبر، سودان و آمریکا توافق کردند که بعد از حدود دو دهه تبادل سفیر را از سر بگیرند. اما به رغم این تبادل، دولت آمریکا، عجله‌ای برای حذف اسم سودان از لیست کشور‌های حامی تروریسم ندارد. واشنگتن بر اساس اقدامات عملی خارطوم، گام به گام روابط با سودان را ارتقا می‌دهد.

 

---

به نظر می‌رسد آمریکا، نظام فعلی سودان را به خاطر اقدامات نظام البشیر مسئول نگه می‌دارد. حمدوک پس از سفر به آمریکا گفته خواسته‌های این کشور بر پرداخت غرامت ۱۱ میلیارد دلاری توسط سودان به خانواده‌های قربانیان واقعه تانزانیا در اواخر دهه ۱۹۹۰ متمرکز است. تاکنون بیش از ۷۰۰ نفر از سودان به خاطر وقایع تانزانیا و کنیا شکایت کرده‌اند. یک قاضی فدرال آمریکایی سودان را مسئول این وقایع دانسته و آن را به پرداخت ۱۰.۲ میلیارد دلار خسارت محکوم کرده است.

 

بازگشت روابط سودان و آمریکا به حالت عادی، ممکن است در مدت کوتاه امکان پذیر نباشد. چون هم سودان با اتهامات سنگینی در زمینه حمایت از تروریسم مواجه بوده و هم حذف اسم سودان از لیست کشور‌های حامی تروریسم مستلزم اجماع سیاسی در واشنگتن است. ترامپ می‌تواند با یک فرمان، سودان را از این لیست خارج کند، اما کنگره می‌تواند این فرمان را بی‌اثر کند. در نتیجه، بدون حصول اجماع میان کاخ سفید و کنگره تحول در روابط سودان و آمریکا بعید است.