توافق کرد‌ها با دولت سوریه سرنوشت عملیات ترکیه را تغییر می‌دهد؟

فرارو- نیرو‌های کرد سوریه برای مقابله با پیشروی ارتش ترکیه با دولت سوریه توافق کردند. این توافق کم سابقه نه تنها می‌تواند موجب تغییر معادلات در عملیات نیرو‌های ترکیه در شمال سوریه شود، بلکه می‌تواند چشم انداز تعاملات طرف‌های درگیر در آینده سوریه را تغییر دهد.

به گزارش فرارو، شب یکشنبه، بیست و یکم مهر نیرو‌های کرد سوریه از موافقت با اعزام ارتش سوریه به مناطق کردنشین شمالی خبر دادند. بنابر اعلام دولت محلی شمال سوریه، ارتش سوریه در طول کل مرز شمالی مستقر خواهد شد.

نیرو‌های دمکراتیک سوریه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کردند این توافق به آن‌ها کمک خواهد کرد با تجاوز ترکیه مقابله کنند و مناطق تحت اشغال ارتش ترکیه و نیرو‌های سوری تحت حمایت آن‌ها را آزاد کنند.

 

این توافق و نزدیک شدن به دولت سوریه تحولی قابل توجه در رویکرد کرد‌های سوریه بعد از خروج نیرو‌های آمریکایی از مناطق کردنشین شمالی است. خروج نیرو‌های آمریکایی از شمال سوریه پس از تماس تلفنی یکشنبه گذشته اردوغان با ترامپ، به عنوان چراغ سبز آمریکا برای عملیات نظامی ترکیه در خاک سوریه تعبیر شد. مظلوم عبدی، فرمانده نیرو‌های دمکراتیک سوریه این اقدام آمریکا را "خنجری از پشت" نامید.

در غیاب نیرو‌های آمریکایی ارتش ترکیه مناطقی از شمال سوریه را به تصرف خود درآورده اند. به گفته اردوغان نیرو‌های ترکیه تاکنون ۱۰۹ کیلومتر مربع از جمله ۲۱ روستا را اشغال کرده اند. همچنین بر اساس آمار‌های مختلف تعداد کشته شدگان کرد در این حملات، بین ۵۶ نفر تا ۴۴۰ نفر است. همچنین ده‌ها هزار نفر محل سکونت خود در این مناطق را ترک کرده اند.

پس از اینکه کرد‌ها از حمایت نظامی آمریکا قطع امید کردند، تصمیم دارند در اتحاد با ارتش سوریه با ارتش ترکیه مقابله کنند. ظاهرا برای کرد‌ها راه دیگری باقی نمانده بود. مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا پیشتر اعلام کرده بود نیرو‌های دمکراتیک سوریه به دنبال رسیدن به توافقی با دولت سوریه و روسیه برای مقابله با حمله ترکیه بوده اند.

مظلوم عبدی معتقد است سازش با دولت اسد و متحد آن روسیه شامل بخش‌های دردناکی خواهد بود. عبدی در فالین پالیسی نوشت: «وقتی مجبوریم بین سازش و نسل کشی مردم خود یکی را انتخاب کنیم، مسلما بقای مردم خود را ترجیح می‌دهیم.»

اما اتحاد کم سابقه کرد‌ها با دولت و سوریه چه تاثیری بر آینده عملیات ترکیه در خاک سوریه خواهد داشت؟ سیامک کاکائی، پژوشگر مسائل ترکیه معتقد است با توجه به اینکه ترکیه در حوزه سیاست خارجی خود «سیاست تهاجمی» در پیش گرفته است، آینده عملیات ترکیه در سوریه پس از توافق کرد‌ها با دولت به واکنش قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی و اهرم‌های نظامی موجود بستگی خواهد داشت.

 

سیامک کاکائی، پژوشگر مسائل ترکیه در مورد توافق نیرو‌های کرد با دولت سوریه به فرارو گفت: اعلام خبر توافق دولت با کرد‌های سوریه در محافل سیاسی بازتاب جدی و گسترده‌ای داشت و گویی نقطه تحولی در ارتباط با مساله روز‌های اخیر تهاجم ترکیه به شمال سوریه بوده است که می‌تواند در روند مساله تغییراتی ایجاد کند.

او افزود: اینکه کرد‌های ترکیه با دولت به توافق رسیدند موضوعی دور از انتظار نبود. کرد‌های سوریه در سال‌های گذشته که وضعیتشان تحت تاثیر حوادث داخل این کشور بود حالت شبه خودگردانی به خود گرفت. از همان زمان هم نوعی توافق شکل گرفته بود که دولت نیرو‌هایش را خارج کرد و کرد‌ها مناطق شمالی را اداره و در برابر تروریست‌ها محافظت کردند. در این دوران تنشی بین ارتش سوریه و کرد‌ها پدید نیامد.

کاکائی ادامه داد: برخی کارشناسان معتقدند حضور آمریکا در برخی مناطق کردنشین سوریه و سمت و سو دادن به تقابل کرد‌ها با داعش عملا باعث شکاف بین کرد‌ها و دولت شد. تحولات میدانی در سوریه در دو سال گذشته تغییر پیدا کرد و حاکمیت ملی گسترده شد، اما همچنان مناطق کردنشین از جمله مناطقی بود که دور از حاکمیت دولت بود. یکی از دلایل این مساله همین حضور نیرو‌های آمریکایی و همکاری آن‌ها با کرد‌ها بود.

این پژوهشگر مسائل ترکیه افزود: با خروج نیرو‌های آمریکایی از این مناطق، مساله نفت و انتقاداتی که وجود دارد، فضایی پیش آمد که این پرسش به وجود بیاید که آیا زمان بازگشت مناطق کردنشین سوریه به دولت فرا نرسیده است؟ با توجه به اینکه تهاجم ترکیه به شمال سوریه عمدتا کرد‌ها را هدف قرار داده است از همان روز‌های اول رایزنی کرد‌ها با دولت سوریه آغاز شد. اکنون بحث از توافقی است که می‌تواند منجر به استقرار ارتش سوریه در مناطق کردنشین شود و این ممکن است چند پیامد و اثر داشته باشد.

 

 

کاکائی افزود: اول اینکه دولت سوریه به عنوان حاکمیت ملی وارد عرصه تقابل با ترکیه و جلوگیری از پیشروی خواهد شد. اینجا بحث تقابل دولت‌ها مطرح خواهد شد یعنی دولت با دولت نه دولت ترکیه با گروه‌های کرد. بنابر این این رویارویی ماهیت متفاوتی دارد. دوم اینکه این توافق و ایجاد اجماع می‌تواند منجر به حرکتی شود که در آینده موضوع را درون سوریه‌ای حل و فصل کنند. خود این مساله در چشم انداز رویکرد و فرایند سیاسی آتی سوریه موثر است و به لحاظ ماهوی می‌تواند در شکل بندی آینده سوریه تغییراتی ایجاد کند.

او افزود: مورد سوم به بررسی نقش قدرت‌های بزرگ در ارتباط با وضعیت پیش آمده در توافق سوریه و کرد‌ها مربوط می‌شود. اینکه روسیه، آمریکا، اروپا و دولت‌های خاورمیانه در این باره چه موضعی خواهند گرفت. موضع گیری هرکدام از آن‌ها می‌تواند در روند همکاری کرد‌ها و دولت سوریه تاثیر گذار باشد.

کاکائی گفت: مورد چهارم اینکه اکنون یک علامت سوال جدی درباره ادامه عملیات ترکیه پیش آمده است. آیا دولت ترکیه مساله ادامه عملیات نظامی و استقرار در خاک سوریه را دنبال خواهد کرد یا خیر. آیا اردوغان باز بحث منطقه امن را پیش خواهد کشید یا زمینه خروج ترکیه را فراهم می‌کند؟ این مساله خودش پیچیدگی‌های ویژه‌ای دارد که در روز‌های پیش رو این موضع بیشتر خود را نمایان خواهد ساخت. اما اینکه چه زمانی ارتش سوریه به سمت مناطق کردنشین و استقرار در آنجا حرکت خواهد کرد هم به عنوان یک نقطه تغییر و تحول در ارتباط با رویداد‌های اخیر شمال سوریه مطرح است.

این پژوهشگر مسائل ترکیه گفت: ماهیت رفتار ترکیه در شمال سوریه در قالب دغدغه‌های امنیتی و سیاسی نسبت به تحرک کرد‌ها قابل طرح است. ترکیه هدف خود را مقابله با گروه‌های تروریسیتی و ایجاد یک منطقه امن اعلام کرده است. این رفتار سیاست خارجی ترکیه را می‌توان در قالب «سیاست تهاجمی» مورد تحلیل قرار داد. لشکرکشی ترکیه به مناطق اطراف خودش بی سابقه نیست. در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۸ زمانی که در کردستان عراق تغییراتی ایجاد شد ارتش ترکیه با عنوان مقابله با پ. ک. ک بار‌ها به شمال عراق لشکرکشی کرد.

کاکائی افزود: تفاوت عملیات اخیر با عملیات در شمال عراق این است که عملیات کردستان عراق تعقیب و گریز بود و به مرز‌های خودشان باز می‌گشتند، اما این عملیات با هدف استقرار است. در سال‌های گذشته حضور نیرو‌های ترکیه در غرب فرات منتهی به استقرار نظامی شد و همینطور تصرف عفرین منجر به ادامه حضور نظامی آن‌ها شد. الان دو سال است موضوع ادامه دارد.

این پژوهشگر مسائل ترکیه گفت: هدف ترکیه در شرایط کنونی استقرار نظامی در منطقه امن است یعنی در حد فاصل مرز ترکیه تا نزدیک ۴۰ کیلومتر داخل مرز سوریه، که قصد دارد پناهندگان سوریه را در آنجا مستقر کند. این وضعیت در آینده شرایطی پدید می‌آورد که در نوع رابطه سوریه و ترکیه و در تعاملات مربوط به فعالیت‌های نظامی ترکیه موثر است.

او افزود: با توجه به ورود عنصر دولت سوریه به وضعیت جاری تغییری در رفتار ترکیه ایجاد خواهد شد. اما کیفیت این تغییر به واکنش‌ها درعرصه جهانی و اهرم‌های نظامی جدی موجود بستگی دارد. ترکیه گفته می‌خواهیم ترکیه را تحریم اقتصادی کنیم، ولی رگه‌هایی از مماشات در قبال این عملیات وجود دارد. وقتی در حضور نیرو‌های آمریکا ترکیه عملیات می‌کند، یعنی تحریم‌ها هم چندان جدی نیست. سخت‌ترین موضع گیری از سوی اتحادیه اروپا بوده که شاید برای ترکیه چالشی به وجود بیاورد.

کاکائی در پایان گفت: به طور کلی سیاست ترکیه در مناطق هم جوار در سال‌های اخیر یک رویکرد تهاجمی به خود گرفته و این رویکرد تهاجمی در رفتار و مشی دیپلماسی این کشور تاثیر گذاشته و صرفا مساله سوریه نیست. ترکیه در قبال عراق، یونان و قبرس هم دیپلماسی مشابه اجرا کرده است که همه این‌ها عواملی است که می‌توان در لابه لای آن به تحلیل سیاست خارجی ترکیه پرداخت. در این میان سوریه موضوع محسوس تری است که به بحران جدید منجر شده است.