موسویان: آمریکا، ایران، عراق و عربستان نیازمند یک خط ارتباطی‌اند

یک دیپلمات پیشین کشورمان با اشاره به خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران (برجام) گفت: اگر ترامپ واقعاً قصد مذاکره با ایران را داشته باشد لازم است پیش از آماده‌سازی صحنه برای گفت‌وگو میان ایران و ایالات متحده، مراحل مقدماتی زیادی را در راستای جلب اعتماد ایران طی کند.

سید حسین موسویان سفیر پیشین ایران در آلمان، کارشناس امنیت خاورمیانه و سیاست هسته‌ای در دانشگاه پرینستون و سخنگوی پیشین تیم هسته‌ای ایران در مقاله‌ای در سایت ایران فرانت پیج نوشت:

عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق، اعلام کرده است کشورش با هدف کاهش تنش میان ایالات متحده و ایران، هیات‌هایی را راهی واشنگتن و تهران خواهد کرد. در هفته‌های اخیر، حوادث متعددی به افزایش نگرانی‌ها در منطقه در مورد ایجاد درگیری نظامی میان ایالات متحده و ایران انجامیده است. چهار کشتی در آب‌های اطراف شیخ‌نشین فجیره هدف «عملیات خرابکارانه» قرار گرفتند، یکی از خطوط اصلی انتقال نفت در عربستان سعودی مورد حملۀ پهپادهای یمنی واقع شد، موشکی در فاصلۀ کمتر از یک مایلی سفارت آمریکا در بغداد به زمین اصابت کرد، ناو گروه و جنگنده‌های آمریکا به منطقه اعزام شدند و یک روزنامۀ عربستانی خواستار حملات «جراحانه» آمریکا علیه ایران شد. ارتش آمریکا چندین ناو هواپیمابر و بمب‌افکن را در کنار پرسنل و کشتی‌های دیگر در منطقه مستقر کرده است تا مانع تهدید احتمالی ایران گردد. پنتاگون در حال بررسی درخواست نظامی آمریکا برای ارسال ۱۰ هزار نیروی اضافی به خلیج فارس به منظور تقویت توان دفاعی آمریکا در برابر تهدیدات بالقوه ایران است.

در این میان دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، با اعلام قرار نداشتن کشورش در مسیر جنگ با ایران، بر تمایل ایالات متحده برای گفت‌وگو تاکید کرد، در حالی که بیم آن می‌رفت دو تن از جنگ‌طلب‌ترین مشاوران او، جان بولتون و مایک پمپئو، نیت چنین جنگی را در سر بپرورانند.

اما دو روز بعد، ترامپ خود تهدید کرد که ایران را از نقشۀ جهان حذف خواهد کرد. او در صفحۀ توئیترش نوشت «اگر ایران بخواهد بجنگد، این پایان رسمی ایران خواهد بود». بی‌ثباتی در رفتارهای متناقض و بیانیه‌های ترامپ می‌تواند به درگیری آمریکا با ایران بینجامد. با این وجود، رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه‌ای، در پاسخ به اظهارات آمریکا در مورد تحریم‌ها، جنگ و مذاکرات، اذعان داشت: «جنگ نخواهد شد، مذاکره نخواهیم کرد.»

ترامپ در حال بررسی سیاست «فشار حداکثری» در چهار بخش است: جنگ اقتصادی، جنگ سیاسی، جنگ سوم که روانی است و بخش چهارم که جنگ اطلاعاتی است. محمدجواد ظریف، وزیر خارجۀ ایران، با رد اتهامات مبنی بر برنامه‌ریزی ایران و متحدانش برای هدف قرار دادن منافع آمریکا در منطقه، هشدار داد که ایالات متحده در حال تشدید تنش‌ها از طریق اعمال «فشار حداکثری» است. ظریف در گفت‌وگو با سی. ان. ان اظهار داشت: «وجود تمام این ابزارهای نظامی در یک آبراه کوچک به خودی خود زمینه‌ساز حادثه است، به خصوص هنگامی که افرادی تمایل به ایجاد حادثه داشته باشند؛ بنابراین باید در نهایت احتیاط عمل کرد. آمریکا وارد بازی بسیار بسیار خطرناکی شده است.»

از دیدگاه ایران، «گروه ب» شامل جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، بن زائد، ولیعهد امارات متحدۀ عربی و محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، «ایالات متحده را به جنگ با ایران سوق می‌دهند». اولویت گروه ب، فروپاشی نظام سیاسی ایران بدون جنگ نظامی است. با این حال آنها طرح دومی نیز دارند که شامل اعزام مأموران جعلی به سازمان‌های امنیت و اطلاعات آمریکا و سایر کشورهای غربی با این ادعاست که ایران از طریق متحدان خود از جمله حزب‌الله، بسیج مردمی عراق و جنبش حوثی، قصد حمله به نیروها و امکانات نظامی آمریکا و متحدان این کشور در منطقه را دارد. در نهایت گروه ب به آسانی می‌تواند با سازمان‌دهی یک یا چند عملیات تروریستی از طریق عاملان خود، ایران را مقصر جلوه دهد.

ترامپ پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران (برجام) در آوریل ۲۰۱۹، سپاه پاسداران و شاخۀ فرعی آن، نیروی قدس را در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی قرار داد. ایران در پاسخ به این اقدام ترامپ، ستاد فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (CENTCOM) را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرد، آمریکا را حامی تروریسم خواند و در مورد پیامدهای اقدام واشنگتن برای صلح و امنیت در خاورمیانه هشدار داد. از آن جا که ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده و نیروی قدس بازیگران اصلی منطقه هستند، افزایش احتمال درگیری‌های منطقه‌ای میان آمریکا و ایران مهم‌ترین پیامد این وضعیت است. تولسی گبرد، نمایندۀ مجلس آمریکا در این مورد اذعان داشت: «جنگ با ایران باعث خواهد شد جنگ عراق شبیه یک شوخی به نظر رسد.»

در جریان سفر اخیر مایک پمپئو، وزیر خارجۀ آمریکا به بغداد، مقامات عراقی به او گفتند بغداد باید با ایران همکاری نزدیک داشته باشد تا از عدم بازگشت تهدید داعش اطمینان حاصل کند، چرا که ایران در شکست داعش نقشی فعال داشته است. یکی از مقامات عراق اذعان داشت: «روشن کردیم که عراق به اندازۀ کافی در بازی‌های منطقه‌ای میان ایرانی‌ها، آمریکایی‌ها و سعودی‌ها صدمه دیده است.»

واکنش ایالات متحده در دو هفتۀ گذشته نشان می‌دهد ممکن است دولت این کشور بر اساس اطلاعات جعلی ارائه شده از سوی اسرائیل به اتفاقات اخیر واکنش نشان دهد یا به برخوردها و درگیری‌های تصادفی پاسخ دهد. یکی از مقامات ارشد سازمان دفاع آمریکا اظهار داشت: «در این مورد، اطلاعات معتبر زمینه‌ساز عملیات سنجیده و مناسب بوده است.» کمی بعد که مشخص شد وحشت دولت ترامپ بی‌پایه بوده است، یکی از مقامات اطلاعاتی نظامی ناتو محتوای اطلاعات ارائه شده از سوی آمریکا را اساساً غیر متقاعدکننده و حتی توهین‌آمیز خواند. این مقام ناتو گفت: «آیا ما را احمق فرض کرده‌اند؟»

آمریکا، ایران، عراق و عربستان سعودی نیازمند یک خط ارتباطی نظام‌یافته هستند تا ضمن پیشگیری از سوءتفاهم‌های احتمالی، اطمینان حاصل کنند که چهار پایتخت می‌توانند شرایط را پیش از آن که از کنترل خارج شود آرام کنند. گفت‌وگوی چهارجانبه میان ارتش‌ها در مورد بحران‌های منطقه می‌تواند راهگشای استفاده از قابلیت‌های همکاری باشد که نتایج مثبتی در پی خواهد داشت. کمترین فایدۀ این اقدام، شکستن یخ‌های بزرگ در تنش‌های فزایندۀ کنونی میان واشنگتن - ریاض و تهران خواهد بود.

ستاد فرماندهی مرکزی ارتش ایالات متحده و نیروی قدس هر دو مأمور انجام عملیات جنگی و فعالیت‌های اطلاعاتی و مسئول عملیات فرامرزی هستند و نقشی کلیدی در منطقه ایفا می‌کنند. فرماندهان نظامی نیروهای هر دو کشور، تجربۀ همکاری مستقیم یا غیرمستقیم با افغانستان پس از ۱۱ سپتامبر، و اقدامات مشابه در مبارزه با داعش در عراق را دارند. مزیت اصلی این ارتباط، قابلیت دستیابی به نتایج واقعی با چالش‌های بسیار کمتر با توجه به پیچیدگی‌های کنونی سیاست داخلی ایران و ایالات متحده است.