گوسفندها واقعاً قاچاق می‌شوند؟

«هرچه اطلاعات از قاچاق دام داشته باشم به شما می‌دهم اما باور کنید این یک بحث انحرافی است، اصل ماجرا جای دیگری است.» علی، در منطقه شلوغی از شرق تهران فروشگاه بزرگ پروتئینی دارد، سال‌هاست که برای واردات گوشت هم تلاش می‌کند و از زیر و بم این بازار اطلاعات زیادی دارد و چنین روایت می‌کند.

بررسی‌های «ایران» از شیوه واردات گوشت و همچنین گفت‌و‌گو با رؤسای اتاق‌های بازرگانی مرزهای غربی و شرقی کشور نشان می‌دهد که هیاهوی قاچاق دام، پیچیدگی‌هایی دارد. اطلاعاتی که به دست «ایران» رسیده نشان می دهد که در جریان تحولات اخیر باید ردپای 100 شرکت بزرگ و 10 شرکت توزیعی را پیدا کرد. این وضعیت هراندازه برای مردم پیچیده است ولی برای فعالان صنعت گوشت امری افشا شده است.

علی به زبانی ساده نحوه قاچاق دام را چنین توصیف می‌کند:«این ماجرا همیشه وجود داشته است. چیز جدیدی نیست. چوبدارها، افرادی هستند که دام‌ها را بین شهرهای مختلف جابه‌جا می‌کنند. الآن هم بیشتر همان‌ها به خاطر تفاوت نرخ دلار در داخل و خارج از کشور دام‌ها را از مرز رد می‌کنند. خیلی پیچیده نیست، مثل ماجرای کولبرها. حتی خیلی هم ساده است. یکی در روستایی زیر کرسی نشسته و زنگ می‌زند به چوبداری که سراغ دارد، می‌گوید امشب 20 تا گوسفند برایم بیاور تا رد کنم. بیشتر دام‌ها را به مناطق مرزی می‌رسانند و از آنجا به شکل گله رد می‌کنند. مرز زمینی خیلی گسترده است. گله را این طرف مرز رها می‌کنند و آن طرف مرز تحویل می‌گیرند، مثلاً یک رأس دام را که اینجا می‌خرند 2 میلیون تومان، آن طرف مرز در عراق 8 میلیون می‌فروشند. در مرز مهران، کرمانشاه و میاندواب، چوبدارها هستند و به نوعی مافیای گمنام برای خودشان شکل داده‌اند.»

یک ماه است که قاچاق دام، به صدر اخبار مربوط به گوشت راه پیدا کرده و بعضی منابع، این مسأله را دلیل اصلی افزایش قیمت گوشت می‌دانند. بر اساس این اخبار که در رسانه‌های مختلف منتشر می‌شود، عده‌ای دام زنده را به صورت گسترده از کشور خارج می‌کنند و به عراق و بعضی از کشورهای عربی می‌رسانند. به باور آنها، همین اقدام باعث شده که گوشت در داخل کشور کم شود و قیمت آن بالا برود.

روایت محلی: 20 روز است که دیگر کسی جرأتش را ندارد
کیلومترها دورتر از تهران، رحمانی، دکتر میانسالی است که در ثلاث باباجانی، یکی از شهرهای کرمانشاه فعالیت می‌کند و شناخت کاملی از روستاها و دامداران این منطقه دارد. او فارسی را با لهجه کردی حرف می‌زند و به عنوان یک منبع مطلع محلی به «ایران» می‌گوید: «امسال شدت قاچاق دام زیاد بود. بیشتر هم اینطور بود که دام‌ها را از شهرهای اطراف به منطقه ما می‌آوردند و بعد به خارج از کشور رد می‌کردند. اما از 20 روز پیش تا به حال فشارهای مأموران بسیار زیاد شده و دیگر کسی جرأت ندارد که دام به آن طرف مرز ببرد. دو سه نفر از دوستان می‌گفتند که حداقل شبی هزار رأس گوسفند از سمت ما خارج می‌شود. از لب مرز و از کوه و جاده تا خاک عراق می‌برند. به بهانه چرا نزدیک مرز می‌برند، بعد گوسفندها خودشان می‌روند آنطرف مرز.»

این دامپزشک درباره خرید دام از مردم محلی هم می‌گوید:«مردم محلی خود اینجا دام‌شان خیلی زیاد نیست. ولی بعضی‌ها می‌آمدند و از دم هر خانه‌ای 10 تا گوسفند جمع می‌کردند و می‌بردند. هرچقدر گوسفند ارزش داشت، بیشتر از آن هم پول می‌دادند. مثلاً گوسفند 2 میلیونی را تا 3 میلیون تومان هم می‌خریدند. 3، 4 نفر از مردم معمولی که برایشان سود داشت و کار را بلد بودند، می‌خریدند و می‌بردند.»

رؤسای اتاق‌های بازرگانی مرزی: فضا را ملتهب کرده‌اند
نبض اقتصاد هر منطقه در اختیار رؤسای اتاق‌های بازرگانی است. آنها در محافل اقتصادی خود در جریان تمام تحولات منطقه قرار دارند ولی پیچیدگی موضوع قاچاق دام با اظهارنظرهای آنها عجیب‌تر هم می‌شود چراکه اکثریت این افراد ظهور موج اخبار در مورد این پدیده دائمی را غیرعادی ارزیابی می‌کنند. کرمان، یکی از استان‌هایی بود که گفته می‌شد دام‌های مردم آنجا خریداری شده و برای قاچاق به بندرهای جنوبی برده می‌شود. مهدی طبیب‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی کرمان به «ایران» می‌گوید:«این بحث در محافل اقتصادی کرمان اصلاً مطرح نیست. به‌طور کلی راحت می‌توان گفت که وقتی تفاوت قیمت دلار در داخل و خارج از کشور وجود داشته باشد، حتماً قاچاق سودآور است و اتفاق می‌افتد ولی حداقل در استان ما آنقدری که درباره آن بحث می‌شود، وجود ندارد و به عنوان یک بحث جدی برایمان مطرح نیست.»

شعبان فروتن، رئیس اتاق بازرگانی ایلام هم به «ایران» می‌گوید: «قبلاً صادرات دام آزاد بود و دولت هم مانع از فروش آن نبود و میزان بسیار زیادی دام صادر و از کشور خارج شد. همین مسأله هم در سراسر کشور گرفتاری‌هایی ایجاد کرد. اما الان، علت اصلی گرانی گوشت را این مسأله نمی‌دانم. نمی‌شود گفت که مقصر گرانی گوشت، قاچاق دام است. الآن اصلاً آنطور نیست که در فضای مجازی می‌گویند که دام ایران به عراق برده می‌شود. اصلاً در مرز ایلام به این راحتی نیست که بشود دام را جابه‌جا کرد. خیلی سخت است. بیشتر از آنچه که واقعاً اتفاق بیفتد، جو ایجاد شده است. به این دقت کنید که اصلاً ایلام مگر چقدر دام دارد که حجم زیادی از آن قاچاق شود؟» فروتن با کنایه از عبارت «کارچاق کن‌ها» استفاده می‌کند و می‌گوید:«با این حرف‌ها بیشتر فضا را ملتهب کرده‌اند. بحث مدیریت واردات و توزیع مهم‌تر است، کارها به نحوی پیش رفته که فضا برای کارچاق کن‌ها بیشتر شده، چرا با آنها برخورد نمی‌شود؟»

نماینده مجلس: تا سه روز پیش فعال بودند، الآن را نمی‌دانم
حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس چند روز پیش به تابناک اعلام کرده بود که روزانه 3 هزار لنج از بندرهای جنوبی دام زنده را از کشور خارج می‌کنند. اطلاعات مرکز آمار نشان می‌دهد که تعداد لنج‌های فعال در بنادر جنوبی کشور کمتر از دو هزار فقره است. در صورتی که قایق‌های تندرو و لنج‌های صیادی به این آمار اضافه شوند، عدد مورد نظر به 5 هزار و 800 مورد می‌رسد.

دلیگانی در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید:«3 هزار قایق هستند که شبانه بارگیری می‌کنند، نه 3 هزار لنج. منبع صحبت‌های من هم مردم محلی و هم برخی از مسئولان و مقامات هستند. می‌گویند که در بعضی از قسمت‌های بندرعباس از صبح تا شب پرنده پر نمی‌زند اما از ساعت 12 تا 5 صبح بسیار شلوغ است و دام‌های زنده را انتقال می‌دهند.» حاجی دلیگانی درباره استان‌هایی که این دام‌ها از آنها آورده می‌شود و نحوه انتقال دام‌ها تا بندرعباس، اینطور توضیح می‌دهد:«از تمام استان‌های کشور دام‌ها برای انتقال آورده می‌شوند. در طول مسیر بعضی خودروهای سواری حتی صندلی جلوی ماشین خود را برداشته‌اند، شیشه‌ها را دودی کرده و گوسفند سوار کرده و انتقال می‌دهند. وزارتخانه‌های مختلف، وزرای مختلف و نیروی انتظامی باید پاسخگو باشند. پیش از این هم بوده ولی چند وقت اخیر بسیار بیشتر شده است. مسأله اصلی گرانی گوشت به همین خاطر است. در آینده ممکن است که با کمبود گوشت و از بین رفتن‌ نژاد، مولد بیشتر خود را نشان دهد. علت آن هم فقط افزایش نرخ دلار است. قبلاً سود قاچاق دام زنده آنقدر زیاد نبود که خطرات این ماجرا را به جان بخرند.» این نماینده مجلس در انتها می‌گوید: «تا سه روز پیش که قایق‌های قاچاق شبانه فعال بودند، از آن موقع تا به حال را دیگر نمی‌دانم.»

روایت اعداد: یک چهلم گوسفندها قاچاق می شوند
بررسی گزارش‌های مرکز آمار، نشان می‌دهد که در سال 94 نزدیک به 48 میلیون رأس گوسفند در ایران وجود داشت. این تعداد در سال 96 به 40 میلیون رأس رسید و تا مهرماه امسال، 37.5 میلیون رأس گوسفند در دامداری‌ها وجود داشت اما در آبان و آذر تعداد آنها افزایش یافت و در نهایت در آذرماه امسال 40 میلیون رأس گوسفند و بره در دامداری‌های کشور موجود بود.

این در حالی است که آمارها نشان می‌دهد میزان گوسفندی که هر سال به صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود، حدود یک میلیون رأس است؛ یعنی یک چهلم از حجم کل گوسفندهای زنده ایران. بنابر اعلام ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، در 9 ماهه سال 96، 166 هزار و 394 هزار رأس دام زنده کشف و ضبط شده بود اما در 9 ماهه امسال میزان کشفیات این قاچاق به 926 هزار و477 رأس دام رسید. روایت اعداد از ترکیب تعداد دام زنده ایران و میزان قاچاق آنها به نحوی روشن است که حتی علی مؤیدی، رئیس ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز هم دو روز پیش به ایسنا گفته بود:«همه تقصیر گرانی گوشت قرمز را به گردن قاچاق دام زنده نیندازیم.»

بررسی‌های «ایران» از منابع آگاه هم نشان می‌دهد که تأثیر کل میزان قاچاق دام بر گرانی نهایی گوشت 10 درصد بوده و در پس اخبار گسترده و برجسته قاچاق دام، علت اصلی در بخش‌های دیگری از نظام تأمین گوشت پنهان شده است. این بررسی‌ها ادامه دارد.

طی روزهای آینده اطلاعات جدیدی در مورد چند شرکت بزرگ توسط روزنامه ایران منتشر می‌شود که دلایل رشد قیمت گوشت را تا حدودی نمایان می‌سازد.

6 روایت از قاچاق دام زنده

طبیب‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی کرمان: بحث قاچاق دام زنده اصلاً در محافل اقتصادی کرمان مطرح نیست.

فروتن، رئیس اتاق بازرگانی ایلام: در مرز ایلام به این راحتی نیست که بشود دام را جابه‌جا کرد. کارها به نحوی پیش رفته که فضا برای کارچاق کن‌ها بیشتر شده، چرا با آنها برخورد نمی‌شود؟

حاجی دلیگانی، نماینده مجلس: بعضی خودروهای سواری حتی صندلی جلوی ماشین خود را برداشته‌اند، شیشه‌ها را دودی کرده، گوسفند سوار کرده و انتقال می‌دهند.

علی، صاحب فروشگاه پروتئینی: یک رأس دام را که اینجا می‌خرند 2 میلیون تومان، آن طرف مرز در عراق 8 میلیون می‌فروشند.
رحمانی، منبع مطلع در ثلاث باباجانی: دو سه نفر از دوستان می‌گفتند که حداقل شبی هزار رأس گوسفند از سمت ما خارج می‌شود. به بهانه چرا نزدیک مرز می‌برند، بعد گوسفندها خودشان می‌روند آنطرف مرز.

مؤیدی، رئیس ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز: همه تقصیر گرانی گوشت قرمز را به گردن قاچاق دام زنده نیندازیم.