پاسخ‌های ظریف به سوالات چالشی المانیتور

وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرد: وسواس فکری دولت آمریکا درباره ایران در تمام منطقه از جمله لبنان، سوریه و عراق نتیجه معکوس داده و درهر جای دیگری هم نتیجه معکوس خواهد داشت.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان که برای شرکت در هفتاد و سومین مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده است در گفت‌وگو با پایگاه خبری تحلیلی المانیتور تاکید کرد که وسواس فکری دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا درباره ایران در سراسر منطقه نتیجه معکوس داشته است و خروج آمریکا از برجام اعتبار این کشور برای هر سازش جدیدی را تضعیف کرده است چراکه هیچ تضمینی برای اجرای آن (از سوی آمریکا) وجود ندارد.

متن کامل این گفت‌وگوی داغ و چالشی را به نقل از ایسنا از نظر می گذرانید:

با توجه به اینکه قرار است در اوایل نوامبر تحریم‌های دیگری علیه ایران اعمال شود، برنامه ایران برای مواجهه با کاهش صادرات و محصولات مرتبط آن چیست؟

مهمترین چیز در اینجا توافقات مالی است. ما در حال کار با اروپا روی این توافقات هستیم و اروپایی‌ها هم اکنون روی یک سیستم کار می‌کنند که به ما اجازه می‌دهد پول صادراتمان را دریافت کنیم. ما تمهیدات مختلفی را با مشتریان خود اندیشیده‌ایم. به طور قطع فشار آمریکا روی آنها زیاد است اما من بر این باورم که آمریکا در سیاست اعلام شده‌اش برای به صفر رساندن صادرات نفت ما شکست خواهد خورد.

چه گزینه‌های جایگزینی وجود دارد؟

ما در بودجه خود تنها حدود 30 درصد به نفت وابسته هستیم بنابراین ما ابزارهای دیگری در اختیار داریم. با این حال این مساله تاثیر مهمی روی اقتصاد ما می‌گذارد و تاثیر آن نیز تاکنون به دلیل نتایج تحریم‌ها احساس شده است اما اگرچه این تحریم‌ها تاثیر اقتصادی خود را دارند همواره نتوانسته‌اند به هدف سیاسی‌شان دست یابند. آنها معمولا از نظر سیاسی نتیجه عکس دارند.

به نظر می‌آید با توجه به دستاورد کم نشست اخیر تهران، روسیه و ترکیه سررشته ادلب را در دست گرفته‌اند. سپس یک توافق میان روسای جمهور روسیه و ترکیه حاصل شد. شما با همتایان روس و ترک خود در نیویورک دیدار کرده‌اید. نقش ایران در ادلب چیست؟

ما همواره خواهان پرهیز از درگیری و خونریزی در ادلب بوده‌ایم. این همان دلیلی است که من پیش از نشست تهران به آنکارا و دمشق رفتم. ما گفت‌وگوهایی بسیار جدی برای چگونگی جلوگیری از درگیری نظامی در ادلب داشتیم. ما به نوعی به توافقات اولیه دست یافتیم. اختلاف نظر اصلی میان روسیه و ترکیه درباره چگونگی انجام آن بود و زمانی که این اختلافات حل و فصل شد ما به نقشه دست یافتیم. ما فورا از آن حمایت کردیم اکنون هر سه ما با یکدیگر روی اجرای آن کار می‌کنیم. بنابراین ما در اجرای سیاست‌مان مبنی بر جلوگیری از درگیری نظامی در ادلب درست عمل کرده‌ایم.

هر سه ما بر سر چگونگی دستیابی به این توافق، چگونگی اجرای آن به ویژه مواجهه با این حقیقت که بخش مهمی از ادلب تحت کنترل النصره قرار دارد، با چالش‌هایی مواجه هستیم. ما باید راهی برای بیرون راندن آنها از این منطقه بیابیم.

آیا منافع ایران در سوریه با منافع ترکیه و روسیه متفاوت است؟

خب، از نظر من هر سه کشور منافع خود را دارند. هدف ما مقابله با افراط گری و تروریسم است. من فکر می‌کنم که روسیه و ترکیه نیز در این هدف مشترک هستند اما هیچ دو کشوری منافع یکسانی ندارند و من فکر نمی‌کنم که هیچ یک از کشورهای ایران، ترکیه یا روسیه منافعی یکسان در سوریه داشته باشند. آنچه مهم است این است که بازیگران یک نقطه نظر مشترک در منافعشان بیابند. من فکر می‌کنم که ما توانسته‌ایم این زمینه‌های مشترک در منافع‌مان را مشخص کنیم: حفظ تمامیت ارضی سوریه، جلوگیری از فروپاشی سوریه، جلوگیری از تقسیم بندی‌های نژادی در سوریه. همچنین مقابله با افراط گرایی و تروریسم زمینه‌هایی هستند که می‌توانیم در سوریه بر سر آن به توافق برسیم و این سبب شده است تا ما با هم به مخرج مشترک برای داشتن نقشی فعال در سوریه برسیم.

آلمان، روسیه، فرانسه و ترکیه اعلام کرده‌اند که می‌خواهند در اکتبر برای گفت‌وگو درباره ادلب با یکدیگر دیدار کنند. ایران در مذاکرات پیرامون سوریه و ادلب حضور داشته است چرا اکنون در این نشست شرکت نمی‌کند؟

 این چیزی است که در جریان نشست ناتو ایجاد شد، توافقی میان آلمان و ترکیه برای برگزاری این نشست. آنها ما را در جریان رایزنی‌هایشان قرار می‌دهند.

اما حتی روسیه در این نشست شرکت می‌کند.

بله، موضوعات دیگری (در این نشست) مطرح بود اما ادلب سپس به آن اضافه شد.

به تازگی گزارش‌هایی منتشر شد که نشان می‌دهد بیش از 100 سرباز ایرانی در بیش از 200 حمله هوایی اسرائیل کشته شده‌اند. علی شمخانی،‌ مشاور امنیت ملی ایران هشدار داده است که اسرائیل برای هدف قرار دادن نیروها در سوریه که با تروریسم مقابله می‌کنند، با پاسخ مواجه خواهد شد. چرا ایران تاکنون پاسخی نداده است.

ایران در سوریه است تا با تروریسم و افراط گرایی مقابله و به برقراری ثبات در این کشور کمک کند. ما آنجا نیستیم تا با دیگران بجنگیم اما همواره گفته‌ایم که از خود دفاع می‌کنیم. ما بر این باوریم که مردم باید از دامن زدن (به درگیری‌ها) بپرهیزند. منظور من این است که دلیل حضور ما در سوریه این نیست که به جای مقابله با تروریست‌ها با دیگران درگیر شویم.

در صورت خروج حزب الله از سوریه اگر این بخشی از یک توافق گسترده‌تر برای خروج نیروهای خارجی از سوریه باشد، آیا ایران طرحی برای آن دارد؟

این منوط به دولت سوریه است. من فکر می‌کنم که نیروهای زیادی در سوریه هستند که از آنها دعوت نشده است. بنابراین از آنجایی که ما به دعوت دولت سوریه به این کشور رفتیم زمانی از آن خارج خواهیم شد که این دعوت پایان یابد.

روند کند تشکیل دولت در عراق ظاهرا در حال نتیجه دادن است. گفت‌وگوهایی مبنی بر این وجود دارد که عادل عبدالمهدی، نخست وزیر شود در حالی که رئیس پارلمان متحد ایران است. ارزیابی‌هایی وجود دارد که ایران در حال بیرون کردن آمریکا از عراق است. واکنش شما به این پیش‌بینی‌ها چیست؟

این عراقی‌ها هستند که در نهایت باید انتخاب کنند. آمریکا تلاش می‌کند تا ایران را بیرون براند اما این سیاست شکست خورده است. عراق یک کشور مستقل و مقتدر است و نهادهای مقتدر و مستقل خود را دارد. ما باید اجازه دهیم تا این نهادهای مقتدر به یک اتفاق نظر برسند یا بدون دخالت خارجی به یک سازش دست یابند. من فکر می‌کنم که مسیر سیاسی آمریکا در تمام منطقه که به شدت روی وسواس فکری‌شان درباره ایران متمرکز است، در لبنان در سوریه و در عراق نتیجه معکوس داشته است. این سیاست در هر جای دیگری نتیجه معکوسی دارد.

آیا شما معتقدید که آمریکا و ایران منافع مشترکی در عراق دارند؟

ما می‌دانیم که منافع‌مان چیست. من نمی‌دانم که منافع آمریکا چه چیزی است. منافع ما ثبات عراق است. اگر آمریکا نیز چنین هدفی دارد واضح است که هدف ما مشترک است اما من فکر می‌کنم که آمریکا منافع دیگری دارد.

از نظر شما این منافع چه چیزهایی است؟

من فکر می‌کنم که اولویت‌های آنها بسیار متفاوت است. اولویت‌های آنها مقابله با ایران است. به همین دلیل آنها در آنجا حضور دارند. این سیاست کاملا شکست خورده است.

اخیرا سفارت آمریکا و وزارت خارجه ایران شایعاتی مبنی بر دیدار برت مک‌گورک، نماینده ویژه آمریکا و ژنرال قاسم سلیمانی را رد کرده‌اند. ایران و ترکیه توانسته‌اند تعامل‌شان را به بخش‌های کوچکتری تقسیم بندی کنند. آیا ایران در عراق نیز چنین کاری را با آمریکا به ویژه در صورت وجود منافع مشترک انجام می‌دهد؟

 نه ایران و نه آمریکا هیچ یک برگزاری چنین دیداری را قبول نکرده‌اند.

هر دو طرف آن را تکذیب کردند.

این شایعات تکذیب شد چراکه دیداری برگزار نشد. ما با دولت عراق همکاری می‌کنیم. دولت عراق آزاد است تا با دیگر شرکایش در عراق همکاری کند اما فعالیت‌های ما در عراق در جریان مقابله با تروریست‌ها همواره با دولت عراق هماهنگ بوده و ثابت شده است که مکانیزمی موثر بوده است. دوباره مشکل نیت است. اینکه نیت آمریکا کمک به برقراری ثبات در عراق یا تلاش برای تضعیف ایران در عراق است. این دو سیاست به دو نتیجه کاملا متفاوت منجر خواهد شد.

 از آنجایی که به نظر نمی آید در آینده نزدیک دیداری میان رئیس جمهور روحانی و رئیس جمهور ترامپ انجام شود من می خواهم از شما درباره تمایل تان برای دیدار با همتایان آمریکایی سوال کنم شما مدت زمان طولانی با مقامات آمریکایی شامل زلمای خلیل‌زاد نماینده ویژه در امور افغانستان که به تازگی منتشر شده همکاری کرده‌اید واضح است که هر چه زودتر باید گفتگویی میان ایران و آمریکا به ویژه بر سر مسئله امنیت منطقه انجام شود تعاملات شما با مقامات آمریکایی چه بوده است؟

از زمانی که آمریکا تصمیم گرفت برجام را کنار بگذارد ما هیچ تعاملی با مقامات آمریکایی نداشته‌ایم پیش از آنکه آمریکا از برجام خارج شود ما در کمیسیون مشترک فرصت دیدار داشتیم هم در چارچوب کمیسیون مشترک و هم در حاشیه نشست های کمیسیون مشترک این یک ابزار مفید برای برقراری ارتباط بود اما آمریکا تلاش کرد تا از آن بیرون بیاید.

چه گام هایی برای آغاز دوباره یک گفت‌وگوی مستقیم یا تلاش برای آن انجام شده است؟

من فکر می‌کنم هر زمان که شما تصمیم بگیرید باید گام‌هایی بردارید.

آیا شما کاری برای برقراری ارتباط مجدد با همتایان آمریکایی‌تان انجام داده‌اید؟

چرا باید این کار را انجام دهم؟

برویم به موضوع یمن، هم عادل الجبیر وزیر خارجه سعودی و هم انور قرقاش وزیر خارجه امارات در هفته جاری گفتند که به طور کامل از روند سازمان ملل در خصوص سوریه حمایت می‌کنند آیا ایران نیز از این رویه حمایت می‌کند؟

ما از هر رویه‌ای که منجر به پایان بمباران و خونریزی در یمن شود پشتیبانی می‌کنیم اما سعودی ها و اماراتی‌ها ابتدا باید مشخص کند که آیا می‌خواهند یمن را تجزیه کنند یا اینکه با بقیه جهان بر سر این موضوع اتفاق نظر دارند که باید تمامیت ارضی یمن حفظ شود.

دوم اینکه اگر آنها خواهان گفت‌وگو با حامیان یمنی‌ها هستند باید اجازه دهند که هیئت یمنی صنعا را ترک کند و از تضمین بازگشت به صنعا برخوردار باشد چرا که آنها نمی خواهند صنعا را بدون امکان بازگشت ترک کنند همچنین از آنجایی که سعودی ها و حوثی‌ها حریم هوایی یمن را کنترل می کنند باید این تضمین را ارائه دهند آنها چنین تضمینی ندارند.

آیا ایران به طور خاص از رویه سازمان ملل حمایت می‌کند یا اینکه به دنبال رویکردی متفاوت است؟

روند سازمان ملل تا زمانی خوب است که تمام طرف‌ها اجازه داشته باشند به طور واقعی در این رویه مشارکت داشته باشند.

 از مشارکت طرف صحبت می‌کنید چرا حوثی ها در این رویه حضور ندارند؟

برای اینکه اجازه این کار را نیافتند آنها اطمینان نداشتند که می‌توانند به یمن بازگردند بنابراین نمی توانستند یمن را ترک کنند اما من شنیدم که نماینده ویژه سازمان ملل گفته است که او به انجام گفت‌وگوها در صنعا ادامه می‌دهد تا این رویه بتواند دنبال شود و من فکر می کنم که این خوب است.

آیا گروه 1+4 کنونی مایل به بررسی بازگشت آمریکا به برجام است. به عنوان مثال: آیا تاریخی در ذهن شما برای استقبال از آنها وجود دارد. من معتقدم که عباس عراقچی معاون شما (در امور سیاسی) تایید کرده است که ایران شاید پیش شرطی برای بازگشت آمریکا تعیین کند.

واضح است که شما باید یک عضو با حسن نیت باشید و آمریکا نشان داده است که از چنین حسن نیتی برخوردار نیست. اگر این کشور می‌خواهد بازگردد باید این حسن نیت را ایجاد کند چیزی که فقدان آن به شدت وجود دارد.

بنابراین چارچوب زمانی وجود ندارد؟ آیا تنها این تمایل وجود دارد که آمریکا یک عضو خوب و وفادار باشد.

منظور من این است که آنها اگر می‌خواهند باز گردند باید چنین چیزی را نشان دهند. این یک در گردان نیست که هر زمان که بخواهید وارد یا از آن خارج شوید. آمریکا به میزان زیادی به برجام آسیب زده است و اگر ما بخواهیم پیوستن آمریکا به برجام را بپذیریم باید اطمینان یابیم که یک بار دیگر به آن صدمه نخواهد زد.

شما به همراه فرانسه، آلمان، انگلیس، روسیه و چین اعلام کردید که می‌خواهید ساز و کاری برای تسهیل تجارت با ایران ایجاد کنید. این اقدام ممکن است داد و ستدهای مالی را در درازمدت تسهیل کند اما به نظر می‌آید که با همان چالش اساسی برجام روبروست مبنی بر اینکه هیچ توافق دولت با دولتی تا زمانی که بازار (خصوصی) از همکاری سر باز بزند معتبر نخواهد بود. آیا شما بر این باورید که این ساز و کار جدید به خودی خود قادر است منافع مورد نظر ایران را تامین کند؟

ما باید صبر کنیم و ببینیم چه می‌شود. شاید بتواند. به طور کامل رضایتبخش نخواهد بود، اما می‌تواند فواید بسیار خوبی برای ایران داشته باشد . باید صبر کنیم تا ببینیم چه می‌شود. شما نمی‌توانید پیش داوری داشته باشید.

 چه کارهایی برای وادار کردن طرف‌ها در این برنامه انجام شده است؟

اروپایی‌ها در گفت‌وگو با یکدیگر بسیار فعال هستند. هفت کشور تا کنون مشارکت کرده‌اند. دیگران نیز مایل به این کار هستند. کشورهای غیر اروپایی هم مایلند از مزایای این ساز و کار برای داد و ستدهای مالی خود با ایران بهره ببرند. بنابراین باید صبر کنیم. ابتدا لازم است که این ساز و کار عملیاتی شود و سپس باید ببینیم که چگونه کار می‌کند.

آیا خروج آمریکا از برجام بر جنبه‌های تعاملات آینده با اروپا بر سر مسائل منطقه‌ای و برنامه موشکی ایران تاثیر گذاشته است؟

ما از دهه 1990 همیشه با اروپا درباره این مسائل گفت‌وگو کرده‌ایم و اختلاف نظرهای خودمان را داریم اما این مسئله مانع از بحث درباره آن نشده است. ما به این گفت‌وگوها ادامه خواهیم داد. اما این حقیقت وجود دارد که خروج آمریکا از برجام اعتبار هر توافق جدیدی را تضعیف کرده است چرا که هیچ تضمینی برای اجرای آن وجود ندارد.

بنابراین من فکر می‌کنم که آمریکا و رفتاری که این کشور در روابط بین‌الملل نشان می‌دهد به طور اساسی تمامی اصول در سطح بین‌الملل را تضعیف می‌کنند زیرا به نظر می‌آید که این قواعد هیچ معنی برای آمریکا ندارد. بنابراین ما باید ببینیم آیا آنها می‌خواهند این سیاست و تاثیرات آن را مورد بازبینی قرار دهند یا نه؟