فرارو- سجادزند؛ دونالد ترامپ با تائید نکردن پایبندی ایران به برجام و قرار دادن سپاه پاسداران در لیست تحریم های گام های تازه ای را علیه ایران برداشته است. گام هایی که تحلیل های و واکنش‌های مختلفی را در داخل آمریکا، جامعه جهانی و داخل ایران داشته است. عده ای معتقدند که روند جدیدی که ترامپ آغاز کرده است، کلید زدن خروج از برجام است، عده ای دیگر این روند را برای اعمال فشار بیشتر به ایران تفسیر می کنند.
به گزارش فرارو، برای بررسی بیشتر تحلیل های درباره رویکرد تازه ترامپ به سخنان او باز می گردیم و یک بار دیگر مرور می کنم که او چه گفت.
او ابتدا سعی کرد دلایل خود را برای اتخاذ استراتژی جدید آمریکا علیه ایران بیان کند. زمینه چینی ترامپ در چند مورد خلاصه می شود.
1- او در جریان سخنرانی خود ایران را از مدافعان تروریست در جهان خواند و با اشاره به حملات انجام شده در لبنان علیه سفارتخانه واشنگتن و همچنین اقدامات تروریستی در برخی دیگر از کشورهای منطقه که در پی آن شمار قابل توجهی از شهروندان آمریکا کشته شده‌اند، ایران را متهم به پشتیبانی از این حملات کرد. او افزود که ایران از حامیان القاعده، طالبان، حماس و حزب الله است و پس از حملات یازده سپتامبر نیز به این تروریستها از جمله پسر بن لادن پناه داده است.
2- رئیس جمهوری آمریکا حکومت ایران را دیکتاتور خواند و مدعی شد که گزارشاتی مبنی بر همکاری ایران با کره شمالی دریافت کرده است. او همچنین گفت که حکومت ایران علاوه بر ظلم به مردم کشور خود و کشتن معترضان و دانشجویانی ایرانی، شهروندان آمریکا را زندانی می کند، شعارهایی با مضمون نابودی آمریکا و اسرائیل سر می دهد و در خلیج فارس برای کشتی‌های آمریکا ایجاد مزاحمت می کند.
3- دونالد ترامپ برجام را یکی از بدترین و یکجانبه‌ترین توافقاتی توصیف کرد که تاکنون آمریکا در آن مشارکت داشته است. او به انتقاد از باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین آمریکا پرداخت و گفت که لغو تحریم‌های ایران در زمانی انجام شده که این کشور در آستانه فروپاشی بوده است. او گفت پول سرشاری که پس از لغو تحریم‌ها به ایران داده شد، به این حکومت کمک کرد تا بطور گسترده به توسعه فعالیتهای نظامی‌اش بپردازد.
رییس جمهور آمریکا در ادامه از دو اقدام عملی مهم سخن گفت که نشان دهنده رویکرد و استراتژی امریکا در قبال ایران است.
1- ضمن اعلام تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، ایران را به نقض برجام متهم کرد و گفت؛ از جمله اینکه به بازرسان بین المللی اجازۀ بازدید از سایتهای هسته‌ای داده نشده است. البته این موضوع از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی رد شده است.
2- دونالد ترامپ تاکید کرد که با توجه به اقدامات خصمانه ایران که همچنان ادامه دارد، نمی توانم پایبندی این کشور را به توافق هسته‌ای تایید کنم و باید بر اساس استراتژی جدیدی، مقابل ایران بایستیم تا ایران هرگز نتواند به سلاح هسته‌ای دست یابد. او از کنگره آمریکا خواست تا برای وضع تحریم‌های جدید علیه ایران وارد عمل شود. او تاکید کرد که دولت آمریکا با همکاری متحدان، با فعالیتهای بی‌ثبات کنندۀ ایران مقابله خواهد کرد و جلوی افزایش قدرت موشکی و تسلیحاتی ایران و همچنین دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای را خواهد گرفت.
براساس این دو اقدام عملی توپ تصمیم گیری درباره برجام در زمین کنگره آمریکاست. کنگره باید در ماه های آینده درباره برجام تصمیم گیری کند. نکته جالب توجه این است در این تصمیم گیری کاخ سفید هیچ نقشی برای خود قائل نشده است. شاید ترامپ با زیرکی می خواهد از زیر بار تبعات و مسئولیت تصمیم گیری شانه خالی کند.
اما تصمیم دیگر ترامپ درباره سپاه پاسداران بود، در این باره او باز هم سپاه را به بهانه حمایت از تروریسم( نه تروریسم) تحریم کرد. اما از قراردادن نام سپاه در لیست گروه های تروریستی سرباز زد. زیر این کار به معنای تحریم کل سپاه پاسداران است. با این وجود آمریکا شرایط را برای مهمترین نیروی نظامی و دفاعی ایران سخت کرده است.
مخالفان و موافقان چه می گویند؟
اما سخنان ترامپ در سه سطح مخالفان مهمی دارد.
در سطح اول مقامات سیاسی ایران، دولت پیشین آمریکا، کشورهای اروپایی، اتحادیه اروپا، چین و روسیه است که همگی با استراتژی جدید امریکا مخالفت کردند. حسن روحانی به شدت به سخنان ترامپ تاخت. فدریکا موگرینی رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم اعلام کرد که آمریکا نمی تواند برجام را یکجانبه نقض کند. رهبران سه کشور اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) در موضعی مشترک براجرای برجام و پایبندی به آن تاکید کردند. روسیه و چین نیز به انتقاد از مواضع ترامپ پرداختند.
اما بیشتر این مخالفت ها به تغییر رویکرد آمریکا در قبال برجام مربوط بود. به جز سیاستمداران ایرانی مقامات دیگر کشورها کمتر به تحریم های جدید علیه سپاه پاسداران واکنش نشان دادند. هر چند که پیشتر از گنجاندن نام سپاه در لیست گروه های تروریستی ابراز نگرانی کرده بودند.
کشورهای اروپایی ضمن تاکید بر اجرای برجام نسبت به آنچه که "فعالیتهای بی‌ثبات کننده ایران در منطقه" دغدغه دارند و می گویند جامعه جهانی باید در این باره تصمیم بگیرد. کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه، آلمان و بریتانیا نگران برنامه موشکی ایران نیز هستند. با این حال روسیه و چین این نگرانی ها را ندارند.
اما آمریکا در مورد برجام همراهانی نیز دارد. رژیم اسرائیل و رقبای منطقه ای ایران یعنی عربستان و امارات از موافقان جدی استراتژی جدید ترامپ هستند. آنها با استناد به فعالیت های منطقه ای ایران با برجام نیز مخالف بوده و هستند.
دونالد ترامپ در سخنان خود علیه ایران در اقدامی بی سابقه از سوی یک رییس جمهور آمریکا، "خلیج فارس" را "خلیج عربی" نامید. به عقیده تحلیلگران استفاده ترامپ از این واژه قطعا بی هدف و اتفاقی نبود. وی با این سخن قصد داشت حمایت کامل خود را از کشورهای حاشیه خلیج فارس نشان دهد و در عین حال نقش ایران را در معادلات ژئوپولیتیکی و استراتژیک منطقه بی اهمیت یا ثانویه جلوه دهد. در واقع ترجمه ساده سخنان ترامپ این بود: ما کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را به شما ترجیح می‌دهیم.
با این حساب درباره مسئله "برجام"، آمریکا به عنوان کشور عضو شورای امنیت تنهاست و هیچ کدام از دیگر اعضا موضعی شبیه به موضع ترامپ ندارند. اما درباره مسئله موشکی و فعالیت های منطقه ای ایران آمریکا تنها نیست، موضع فرانسه و بریتانیا نیز به موضع دولت ترامپ نزدیک است. آلمان نیز از منتقدان ایران در این زمینه است. دشمنان و رقبای منطقه ای هم باید به این لیست اضافه شود.
چین و روسیه نیز درباره این موارد مخالفت صریحی با موضع دولت آمریکا اعلام نکرده اند.
تحلیل ها چه می گویند؟
با این حساب سوال این است که استراتژی جدید آمریکا چه اثری خواهد داشت. با توجه به سخنان ترامپ که دولت ایران را "دیکتاتوری" خواند به نظر بسیاری از تحلیلگران استراتژی جدید آمریکا در راستای براندازی حکومت ایران است. استراتژی که در دولت اوباما کنار گذاشته شده بود.
شاید از همین جهت است که «اسرائیل کاتص» وزیر اطلاعات رژیم صهیونیستی پس از سخنان ترامپ گفت "سخنان امروز ترامپ بسیار مهم بود و به احتمال زیاد با تهدیدات ایران منجر به وقوع جنگ شود."
به نظر می رسد استراتژی ترامپ گام به گام است. او از نقاط اشتراک با کشورهای غربی استفاده می کند تا فشارها بر ایران را افزایش دهد. جلال ساداتیان سفیر پیشین ایران در لندن سه راه را برای تحت فشار قراردادن ایران ذکر می کند. او گفت: " آنها می خواهند از راه های دیگر ایران را تحت فشار قرار دهند. و این راه ها عبارت است از: فشار به ایران از طریق وضع تحریم های حقوق بشری، تحریم ایران با القای انجام فعالیت های تروریستی از سوی سپاه و ادعای نقض برجام از طریق فعالیت های موشکی."
در واقع آمریکا نمی خواهد از مسیر برجام علیه ایران وارد شود. دولت ترامپ مسیرهای دیگری را برای تحت فشار قرار دادن ایران انتخاب کرده است. از همین منظر تحریم سپاه پاسداران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پیش ازاین مقامات جمهوری اسلامی گفته بودند که ایران به فشارها به سپاه واکنش نشان خواهد داد. هنوز مشخص نیست ایران چه اقدامی در قبال فشار به سپاه قرار است انجام دهد.
تحلیلگران اما هدف نهایی فشار ها به ایران را وادار کردن ایران به نقض برجام و یا اینکه فلج کردن آن می دانند. حسین موسویان استاد روابط بین الملل در دانشگاه پرینستون آمریکا، در این باره گفته است: «ترامپ در يك اتحاد آشكار و پنهان با جناح نئوكانهای امريكا، نتانياهو، عربستان و امارات متحد عربی مصمم به فلج كردن برجام است.»
در واقع آمریکا با وجود ماندن در توافق هسته ای تلاش می کند به بهانه های دیگر یا خاصیت برجام را برای ایران از بین ببرد و یا اینکه ایران را وادار به نقض آن کند.
آمریکا چگونه می تواند خاصیت برجام را از بین ببرد؟ شاید بتوان گفت با سنگ اندازی هایی که تاکنون داشته است تا حدودی در این زمینه موفق بوده و ایران نتوانسته است از تمام مزایای برجام استفاده کند، با این حال ایران قراردادهای مهمی نیز با شرکت های بزرگ اروپایی و غربی از جمله توتال و ایرباس بسته است.
با وجود آنکه در چهار چوب توافق هسته ای هیچ یک از کشورهای طرف برجام الزامی ندارند که به تحریم ها و فشار های آمریکا علیه ایران عمل کنند اما فشارهای جدید آمریکا این ترس و دلهره را در دل شرکت های و دیگر دولت ها قرار می دهد که اگر با ایران همکاری کنند ممکن است در آینده منافع شان در آمریکا به خطر بیافتد. این موضوع ممکن است موجب شود حتی برخی از کشورهای مخالف نقض برجام به جبهه آمریکا بپیوندند.
به این ترتیب ایران آنچنان که باید از منافع اقتصادی برجام منتفع نمی شود. در این شرایط موضع منتقدان برجام در داخل کشور به شدت تقویت می گردد و ممکن است ایران را در شرایطی قرار دهد که مجبور به ترک توافق شود. وزارت امور خارجه ایران در بیانیه ای پس از سخنان ترامپ تاکید کرد "جمهوری اسلامی ایران آغازکننده خروج از برجام نخواهد بود ولی درصورتی‌که حقوق و منافع ایران در برجام رعایت نشود، به‌تمامی تعهدات پایان خواهد داد و بدون هیچ‌گونه محدودیتی فعالیتهای صلح‌آمیز هسته‌ای خود را دنبال خواهد کرد."
این در واقع همان مسیری است که سیاست های جدید ترامپ در پی آن است.
به این ترتیب با وجود اینکه ترامپ تصمیم گیری درباره برجام را به کنگره واگذار کرده است اما همین استراتژی کاملا می تواند برجام را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع ترامپ به شکلی هوشمندانه در دو موضوع "موشکی" و "سیاست منطقه ای" ایران اجماع نسبی ایجاد کرده است و از طرف دیگر با طراحی تازه می خواهد با اعمال فشار از این دو موضوع به برجام برسد و آن را هم فلج کند. در واقع دولت آمریکا با استراتژی تازه خود "جنگ سرد" علیه ایران را آغاز کرده است.
آقای ترامپ اصلا نظام سوریه دیکتاتور حالا عربستان و اسرائیل که شما ازش حمایت می کنی بهترن؟هر جای دنیا جنگه یه پای ثابتش کشور شما یا اسرائیله خوبه ما نیروهای قدسمون رو برمی گردوندیم به کشور تا داعش اول سوریه بعدم عراق رو بگیره بچسبه به مرزای ما ؟
شما صلاحیت صحبت کردن در این مورد رو ندارین