تفسیر عرفانی قرآن؛ دریچه‌ای به سوی فطرت انسان

ایکنا نوشت:

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحمید جزایری، عضو هیئت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم»، در پاسخ به این پرسش که خصوصیات تفسیر عرفانی چیست؟ گفت: تفسیر عرفانی یکی از گرایشات تفسیری است. این گرایش دارای سابقه تاریخی است و شخصیت‌هایی مانند امام خمینی(ره)، در دوران معاصر یکی از ابعاد اعجازی قرآن را بعد عرفانی و یکی از جلوه‌های صحیح تفسیری را تفسیر عرفانی می‌دانند.

وی افزود: تفسیر عرفانی به دو گونه قابل تحلیل و تبیین است. یک گونه از این تفسیر خطاست و محصول نگاه اشتباه است. این روش ذوقی و بدون استناد صورت می‌گیرد و این گونه تفاسیر که بعضا به عنوان تفسیر عرفانی خوانده می‌شود، در واقع تفاسیر ذوقی و صوفیانه است که در آن شواهد و قرائنی از قرآن، عقل و روایات وجود ندارد و به گونه‌ای تحمیل بر قرآن است.

جزایری ادامه داد: اما نگاه و نوع دوم و صحیح به تفسیر عرفانی که شخصیت‌هایی مانند مرحوم ملاصدرا و امام خمینی(ره) به آن معتقد بودند، عبارت از این است که ما از قیود الفاظ بتوانیم خودمان را به صورت ضابطه‌مند و قاعده‌مند رها کنیم و به حقیقت پیام قرآن و روح کتاب الله توجه کنیم و به هدفی که قرآن به عنوان تربیت و تهذیب نفوس داشته است، برسیم. بنابراین این تفسیر عرفانی در معنای صحیح عبارت است از نگاه جدی‌تر به هدفمندی آیات قرآن و جهت‌گیری آن به سمت تهذیب و تربیت نفوس که به عنوان تفسیر عرفانی خوانده می‌شود.

عضو هیئت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» تصریح کرد: هویت تفسیر عرفانی و تفاوت آن با گرایش‌های دیگر در تاکید بر تهذیب، هدفمندی قرآن و ضابطه‌مند بودن و پرهیز از تفسیر به رای و القائات نفسانی در تفسیر است و طبیعتا آنچه که به عنوان این تفسیر بیان می‌شود، دارای مستندات و شواهدی از آیات و روایات و فهم عقلی و روائی باشد.

وی در پاسخ به این پرسش که در جهان معاصر تفسیر عرفانی چه ضرورتی دارد؟ گفت: در هر حال در مادی‌ترین جوامع و در متحجرترین جوامع نیز مسئله عرفان که طبیعت نفس انسانی است، جایگاه خود را داشته و تاثیر خود را خواهد گذاشت. این چنین نیست که در نگاه‌هایی که غلبه با مادیات و الفاظ و ظواهر است، حقیقت و روح، خریدار و طالبی نداشته باشد.

عضو هیئت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» ادامه داد: ضرورت تفسیر عرفانی علاوه بر نکته‌ای‌ که گفته شد، این است که ما در بسیاری از کشورها مباحث عرفانی دارای طرفداران و هواداران و مشتقان قابل توجهی است و توجه دادن آن‌ها به سمت و سوی تفسیر صحیح عرفانی، ظرفیت قابل توجهی است که باید مورد استفاده قرار بگیرد.

جزایری در پایان گفت: باید اضافه کرد که تفسیر عرفانی دریچه‌های جدیدی را بر مخاطبان و مخصوصا نسل جوان باز می‌کند و آن‌ها را با فطرت خودشان آشنا می‌کند و از این جهت زمینه بسیار خوبی برای گسترش قرآن و معارف ناب آن خواهد بود.