فرارو- هفته پیش رضا باکری –دبیر انجمن لبنی کشور- از گرانی 6 درصدی قیمت لبنیات در سال جاری سخن گفت. این گرانی در حالی است که تیر ماه سال گذشته لبنیات 15 درصد گران شدند.
به گزارش فرارو، افزایش قیمت شیر –به دلیل اهمیت آن در میان محصولات لبنی- در این میان بسیار چشمگیر است. اوایل سال 93 قیمت یک بطری شیر کمچرب 1600 تومان بوده که در پایان سال به 2500 هزار تومان رسید، همچنین یک بطری شیر پرچرب از 2000 تومان به 2800 تومان افزایش یافت. حال در سال جدید بار دیگر زمزمههایی از سونامی افزایش قیمت شیر بهگوش میرسد.
در حالیکه هم مسئولین و هم کارشناسان تغذیه بر تاثیر نامطلوب گرانی لبنیات و از جمله شیر بر سلامتی مردم تاکید دارند، کشمکشها میان ارگانهای مربوط تمامی ندارد. بسیاری گرانی شیر را به قیمت شیرِ خام خریداری شده از دامدار مرتبط میدانند، عدهای این افزایش قیمت را ناشی از سیاستهای اشتباه دولت تلقی میکنند و عدهای دیگر نیز تولیدکنندگان شیر و عدم رعایت قانون از جانب آنها را دلیل این امر دانستهاند. اما نقش هر یک در بازار لبنیات و شیر چقدر است؟
تولیدکنندگان شیر مدعیاند که شیر خام را گران میخرند. این در حالی است که رئیس اتحادیه سراسری دامداران در اواخر سال 93 با بیان اینکه سود دامداران در فروش بیشترِ شیر است، گفت: "دامداران به دنبال افزایش قیمت نیستند". سعید سلطانی -دبیر انجمن صنایع لبنی- نیز گفته است که "قیمت خرید شیر خام از دامداران نهایتا 1200 تومان بوده است و دامداران تحت فشار قرار دارند". دبیر انجمن صنایع لبنی همچنین توضیح داده که "در ابتدای سال 93 قرار بوده تا دولت مابهالتفاوتی 225 میلیارد تومانی را به دامداران بدهد، این در حالی است که هنوز به طور کامل پرداخت نشده و دامداران حال به مرحلهای رسیدهاند که ممکن است مجبور به حذف دامها گردند". با حذف دامهای شیرده باید در انتظار گرانی بیشتر باشیم.
علاوه بر اعتراض دامداران به وضعیت موجود، در آن سوی گرانی شیر، تولیدکنندگانی قرار دارند که آنها نیز به وضع موجود معترض و معتقدند که گرانی شیر خام بالاجبار قیمت شیر تولیدی را نیز افزایش خواهد داد. به دنبال همین و در سال گذشته، گزارشها از هشدار سازمان حمایت نسبت به افزایش قیمت شیر به تولیدکنندگان خبر میداد؛ هشداری که البته نتیجهای به همراه نداشت و برخی از تولیدکنندگان با نامهایی شناختهشده همچنان قیمت شیر را بالا بردند. سیدمحمدحسین میرمحمدی –عضو کمیسیون اقتصادی مجلس- در اینباره گفته است "میان نرخ خرید محصولات لبنی از دامدار و نرخ فروش آن به مردم اختلاف وجود دارد که منجر به افزایش نرخ شیر شده و باید مورد بررسی قرار گیرد".
برنامهریزیهای دولت نیز در این میان نقشی کلیدی اجرا کردند. پیش از هدفمندی یارانهها، 400 الی 500 میلیارد تومان از طرف دولت به بخش نهادههای دامی و به صورت یارانهای اختصاص مییافته است، پس از هدفمندی یارانهها اما این یارانه دیگر به این بخش داده نشد. همین منجر گشت تا قیمت شیر خام نیز افزایش داشته باشد. همچنین در پی زمزمههای گرانشدن لبنیات و شیر، مسئولین وعده دادهاند که نهادههای دامی همچنان ارز مرجع یا دولتی دریافت خواهند کرد. وعدهای که البته برای بسیاری از مدیران صنایع لبنی موجب نگرانی است؛ اگر این ارز حذف شود با قیمت شیر و لبنیات چه باید کرد؟
حال که قرار است قیمت لبنیات در سال 94 بار دیگر با افزایش روبرو باشد، آیا بار دیگر با کشمکشهای سازمانهای مربوط روبرو خواهیم شد؟ تکلیف مصرفکنندگان در این میان چیست؟ آنچه همگان بر آن توافق دارند اینکه کاهش مصرف لبنیات و از جمله شیر علاوه بر تبعات منفی آن بر مصرفکنندگان، در نهایت به خودِ دولت ضربه خواهد زد. حسین چمنی –مشاور مدیرعامل شرکت صنایع شیر ایران- هفته گذشته درباره گرانی شیر گفت: این افزایش قیمت منجر به کاهش مصرف شیر خواهد شد و حذف این ماده غذایی از سبد غذایی مردم هزینهای چند ده میلیاردی را بر دوش دولت و اقتصاد خواهد گذاشت.
درحال حاضر بسیاری از اقشار جامعه توانایی خرید شیر را به دلیل قیمت نسبتا بالای آن ندارند. این روند در دهه اخیر و به خصوص با اجرای طرح هدفمندی یارانهها شدت پیدا کرد. بنابر گزارشها آمار مصرف شیر پیش از گرانیها و در سال 91، 80 تا 100 لیتر در سال بود که با کاهشی 22 درصدی به 60 تا 70 لیتر رسیده است. زهرا عبدالهی –رئیس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت- نیز میگوید "در کشورهای توسعهیافته سالانه 300 کیلوگرم شیر توسط هر فرد مصرف میشود، در حالی که در ایران این مقدار 70 تا 80 کیلوگرم است. ایرانیها روزانه 190 گرم شیر و مواد لبنی میخورند که در کمترین حالت باید 250 گرم باشد".
کاهش مصرف شیر در کشور تبعات زیادی به دنبال دارد که بخش زیادی از آن سنگینی بار دولت را بیشتر خواهد کرد. وزیر بهداشت سال گذشته بر کوتاهقد شدن ایرانیها به دلیل مصرف کم شیر اشاره کرد. همچنین رئیس پیشین مرکز مدیریت بیماریهای غیرواگیردار وزارت بهداشت گفته به دلیل کاهش سرانه مصرف شیر در ایران در طی یک دهه اخیر پوکی استخوان دوبرابر شده است. رمادی همچنین به نقش کلیدی خوردن شیر در میان کودکان تاکید کرده و کاهش مصرف شیر در آن سنین را دلیلی بر کوتاهشدن قد نسلهای آتی میداند.
کارشناسان تغذیه نیز با وجود گرانی شیر همواره سعی کردهاند تا همه مردم را به خوردن روزانه آن تشویق کنند. عارفه فلاح در گفتگو با فرارو گفته است "نخوردن شیر در ایران دلایل مختلفی دارد. یکی از این دلایل عدم اعتماد مردم به مواد غذایی بستهبندی است؛ اتفاقی که در رابطه با روغن پالم در شیر افتاد. یکیدیگر از دلایل هزینه نسبتا بالای شیر پس از حذف یارانه آن است. در حداقلِ ممکن، هر فرد باید روزانه دو لیوان شیر بخورد، که این میزان در یک خانواده چهارنفره برابر با یکونیم لیتر در هر روز میشود، که هزینه قابل توجهی خواهد داشت. در کنار همه اینها اما باید با تبلیغات موثر شیر را به الگوی غذایی مردم وارد کنیم. کاهش قیمت شیر نیز یکی دیگر از راهحلهاست.".
با وجود تاکید بر حضور این ماده خوراکی در سبدغذایی مردم، در سال 94 با چه روندی روبرو خواهیم بود؟ آیا سازمانهای مربوط میتوانند با برنامهریزی به روالی ثابت و قابل اطمینانی در قیمت شیر دست یابند و یا باید همچنان شاهد افزایش قیمت شیر و مصرف کمِ آن توسط کودکان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان باشیم؟ روالی که اگر ادامه پیدا کند هم به سلامتی مردم و هم به سیستم دولتی ضربه خواهد زد و در نهایت هزینه بیشتری را برای همه به وجود خواهد آورد.