بحران جانشینی در عربستان؛ شاید وقتی دیگر

فرارو- در ماهی که عربستان سعودی به عنوان متهم اصلی بر هم زدن ثبات بازار نفت و کاهش شدید قیمت نفت مطرح است و باعث شده است که آمریکا، روسیه و برخی دیگر از کشورهای وابسته به نفت همچون ایران، عراق، ونزوئلا و نیجریه  با چالش روبه رو شوند، پادشاه این کشور در وضعیت وخیم جسمانی قرار گرفته است.
 
به گزارش فرارو، یک هفته پیش دفتر پادشاه عربستان اعلام کرد که ملک عبدالله به دلیل بیماری تنفسی برای انجام آزمایش های پزشکی روانه بیمارستان شده است. دفتر پادشاه عربستان جزییات بیشتری از حال پادشاه منتشر نکرد، تا آنکه دو روز پس از آن خبرگزاری رسمی عربستان سعودی گزارش کرد که ملک عبدالله، به ذات‌الریه مبتلا شده است.
 
دربار سلطنتی عربستان سعودی اعلام کرد که در جریان رسیدگی‌های پزشکی و برای کمک به تنفس ملک عبدالله لازم بوده است که از یک لوله تنفسی استفاده شود و عمل جراحی برای این منظور با موفقیت انجام شده است و هم‌اکنون او در وضعیت باثباتی به سر می‌برد.
 
ملک عبدالله حدود 90 سال دارد و پیش از این نیز اخباری درباره وخامت حالش منتشر شده بود. حتی برخی از رسانه ها از مرگ او خبر داده بودند که تکذیب شد.
 
ملک عبدالله سال 2005 پس از مرگ بردار ناتنی خود ملک فهد قدرت را در عربستان به دست گرفت. اکنون پس از نزدیک به 10 سال به قدرت رسیدن عبدالله بن عبدالعزیز دوباره نگاه‌ها به معادلات قدرت در این کشور اثر گذار خاورمیانه جلب شده است.
 
در این بین برخی  رسانه ها از وجود بحران جانشینی در این کشور سخن می گویند، رسانه های داخلی ایران نیز با توجه به اهمیت عربستان سعودی و مسئله جانشینی ملک عبدالله توجه ویژه ای به این موضوع دارند. توجهی که گاهی به نظر می رسد از سیر منطقی خود خارج و به شکلی اغراق شده به آن پرداخته می شود.
 
در روزهای گذشته رسانه های داخلی ایران بارها از وجود شکافی عمیق بین شاهزادگان سعودی برای جانشینی عبدالله سخن گفته‌اند. این در حالی است که ولیعهد عربستان سلمان بن عبدالعزيز است او هشتاد سال دارد كه بنا بر برخی گزارش‌ها دچار آلزايمر شده است و حتی شایعاتی از شدت بالای بیماری او حکایت می کند.
 
این مسئله بر دامنه حساسیت ها و انتشار اخبار ضدونقیض از اختلاف در میان شاهزادگان سعودی افزوده است. اما ملک عبدالله پادشاه عربستان با آینده‌نگری برای این موضوع نیز چاره‌ای اندیشیده است. او مقرن بن عبدالعزیز را به عنوان ولی ولیعهد انتخاب کرد. مقرن بن عبدالعزیز کوچکترین فرزند عبدالعزيز بنيانگذار پادشاهي آل‌سعود و از لحاظ نفوذ هم اكنون مرد شماره 3 اين كشور محسوب می شود.
 
او پیش از بندر بن سلطان رییس دستگاه اطلاعاتی عربستان بود، اکنون نیز فرستاده ویژه پادشاه، معاون دوم نخست وزیر و یکی از نزدیکترین شاهزادگان به اوست.
 
عبدالله، پادشاه عربستان در مقام نخست وزير و رييس كابينه محسوب می شود، ولیعهد وی هم شاهزاده سلمان، معاون اول نخست وزير است تا مقرن در چارت ساختار قدرت در عربستان عملا مرد شماره 3 لقب بگيرد.
 
مقرن متولد 1945 است و حدود 70 سال دارد، که با توجه به وضعیت سنی پادشاهان عربستان او در سنی قرار دارد که فعلا می تواند تا مدتی بحران جانشینی در این کشور را مسکوت بگذارد.
 
با این حال بحران جانشینی در عربستان آتش زیر خاکستری است که شاید سالها بعد زبانه کشد. مقرن آخرین فرزند بن عبدالعزیز است طبق قوانین عربستان پادشاهی در این کشور موروثی نیست و سیستم آل سعود به این گونه است که پادشاه از میان پسران عبدالعزیز باید انتخاب شود.
 
ملک عبدالعزیز سال ۱۹۵۳ درگذشت. از آن زمان عربستان پنج پادشاه داشته که همه از پسران عبدالعزیز بوده‌اند. گرچه او ده‌ها پسر داشته اما این روند نمی‌تواند تا ابد ادامه پیدا کند و اگر اتفاق جدیدی رخ ندهد احتمالا باید منتظر بود که مقرن آخرین پادشاه از میان برادران باشد.
 
با این حال برخی رسانه ها استدلال می کنند شکافی در میان شاهزادگان عربستانی بر سر انتخاب مقرن به عنوان ولی ولیعهد وجود دارد و این شکاف بر بحران جانشینی دامن می زند. در بین شاهزادگان عربستانی یک دو دستگی وجود دارد، دو دستگی از آن جا شکل گرفته است که تعدادی از پسران عبدالعزیز از همسر مورد علاقه او یعنی "حصه سدیری" بوده اند. گویا حصه هفت پسر داشته است به همین دلیل مشهور به "هفت سدیری" شده‌اند. این گروه پس از مرگ عبدالعزیز برای به دست آوردن قدرت با غیر سدیری ها رقابت داشتند. بزرگ سدیری ها "ملک فهد" بود و بزرگ غیر سدیری‌ها "ملک عبدالله". اکنون ولیعهد عربستان یعنی شاهزاده سلمان از سدیری هاست و نایب ولیعهد یعنی شاهزاده مقرن از غیرسدیری‌ها. معتقدان به وجود بحران جانشینی در عربستان می گویند شاهزاده احمد نیز که سدیری‌ست و در ائتلاف با شاهزاده سلمان ولیعهد قرار دارد و بزرگتر از مقرن است ممکن است پس از مرگ ملک عبدالله بخواهد ولیعهد عربستان شود در این حالت شکاف و اختلاف با غیر سدیری ها بالا می گیرد.
 
اما به نظر می رسد این استدلال قدرت چندانی ندارد چرا ملک فهد مارس امسال شاهزاده مقرن را به عنوان ولی ولیعهد به "هیئت بیعت" (هیاتی که از شاهزادگان تشکیل شده است و ولیعهد و پادشاه را تعیین می کند) معرفی کرد و این هیات مقرن را به عنوان نیابت ولیعهدی تائید کرد. هر چند که شاهزادگانی در هیات بیعت با این انتخاب مخالفت کرده بودند اما به نظر می رسد آنقدر قدرت ندارند که بتوانند مقرن را پس از مرگ عبدالله به زیر کشند.
 
به این ترتیب شواهد نشان می دهد سخن گفتن درباره بحران جانشینی در عربستان کمی زودهنگام است و این موضوع تا زمانیکه حتی یک فرزند عبدالعزیز در قید حیات باشد به شکل آتش زیر خاکستر باقی خواهد ماند. اکنون در عربستان سعودی سخن از رقابت شدید در بین نوه های عبدالعزیز است تا بتوانند پس از پایان عصر فرزندان عبدالعزیز دوران تازه‌ای را آغاز کنند. رقابتی که احتمالا سال ها به طول بیانجامد.